بازار صادرات خرما در برزخ

دنیای اقتصاد، اهواز، محمد علاف‌پور: درحالی‌که خوزستان دومین استان تولیدکننده خرمای کشور محسوب می‏شود و به لحاظ کیفیت نیز خرمای این استان رتبه بالایی را به خود اختصاص داده است، بسته‏بندی و فرآوری این محصول برای عرضه در بازار جهانی چندان مناسب نیست. از آنجا که خرمای تولیدشده استان از نظر کمیت و کیفیت برای صادرات به کشورهای هدف مناسب است، اما همچنان به شیوه سنتی بسته‌بندی می‌شود و هیچ‏گونه عملیات فرآوری مدرن روی آن صورت نمی‏گیرد.

در کنار افزایش تولید و ارتقای کیفیت خرما، نکته بسیار مهم بسته‏بندی مناسب این محصول است که در سال‌های گذشته مشکلات متعددی در زمینه بسته‏بندی خرما در استان وجود داشته است. هرچند به گفته برخی کارشناسان، اجرای طرح خرید توافقی خرما طی چند سال اخیر افزایش رغبت تولیدکنندگان به‌منظور بسته‏بندی مناسب این محصول را به دنبال داشته است. در واقع بیشترین سهم صادرات بین استان‏های خرما‏خیز از آن خوزستان است. همچنین ۹۰ درصد تولیدات آن جنبه خوراکی دارد و می‏تواند سهم مناسبی از بازارهای خارجی را به خود اختصاص دهد، هرچند که نبود انبار مناسب با حجم کافی، عدم استفاده از جعبه‏های استاندارد به سبب نبود نقدینگی، نگهداری محصول در فضای باز و غیربهداشتی و نادیده گرفتن مشکلات صادرکنندگان از مشکلات نخلداران خوزستانی است.

نبود زیرساخت‏های صادراتی

مدیرعامل شرکت شهرک‏های صنعتی خوزستان می‌گوید: نبود زیرساخت‏های لازم برای صادرات خرما از مشکلات تولیدکنندگان این محصول در استان است. اخلاق محمدیان می‏افزاید: ایجاد شبکه مبتنی بر صادرات به همراه ارتقای کیفیت محصولات تولیدی، استانداردسازی و شناسنامه‏دار کردن محصولات تولید شده در درون خوشه از نکات لازمی است که باید با جدیت در خوشه صنعتی خرما مورد توجه قرار گیرد. وی با اشاره به اینکه ۶۲ واحد تولیدی در خوشه صنعتی خرمای خوزستان با توان اشتغال‌زایی ۱۸۰۰ نفر فعالیت می‏کنند، می‏گوید: ایجاد خوشه صنعتی خرما راهی برای صنعتی شدن روند تولید و بسته‏بندی این محصول است. وی تاکید می‏کند: باید هر چه سریع‏تر مشکلات سد راه این طرح صنعتی همچون نبود زیرساخت‏های صادراتی و استراتژی بازار، نداشتن و هماهنگ نبودن رقابت بین اعضای این صنعت، کمبود فضای مناسب صنعتی و نبود شبکه‏های بازاریابی مورد نیاز این خوشه برطرف شود.

طرح‌های فرآوری صنعتی در اولویت باشد

رئیس مجمع نمایندگان خوزستان نیز می‌گوید: مستندهای موجود بیانگر آن است که خوزستان و سیستان و بلوچستان بیشترین سهم تولید خرما را در کشور دارند و از این میان شهرستان شادگان در خوزستان همچون شهرهای آبادان و خرمشهر از بزرگ‌ترین شهرهای تولید‏کننده خرما به‌شمار می‏روند.مجید ناصری‏نژاد می‌افزاید: ‏اکنون سهم محصولات کشاورزی در مقایسه با دیگر صادرات غیرنفتی ۵/ ۱۳ درصد است که از این رقم سهم خرما ۴ درصد است. وی اظهار می‌کند: از آنجا که صنعت خرما می‌تواند در ایجاد اشتغال و ارتقای ارزش صادرات غیرنفتی کشور پراهمیت باشد، متولیان باید سهم تولید و صادرات خرما را افزایش دهند و طرح‌های مربوط به فرآوری صنعتی آن را در اولویت کاری خود بگذارند.ناصری‏نژاد ادامه می‌دهد: تولیدکنندگان خرما در استان در شرایط سخت آب و هوایی کار می‏کنند و با توجه به خشکسالی چند سال اخیر در شادگان، اگر در سال‏جاری به سایر مشکلات این نخل‏کاران همچون تامین آب توجه نشود، بی تردید این سرمایه بزرگ ملی از بین خواهد رفت.وی تصریح می‌کند: اگر مشکلات پیش روی تولید خرما و فرآوری آن حل شود، قطعا توسعه صادرات خرما در شادگان می‏تواند سرآغاز توسعه این صنعت باشد، زیرا تاکنون با وجود ظرفیت‏های موجود، متأسفانه خرما و فرآوری آن هنوز به جایگاه مطلوب خود نرسیده است و هنوز نتوانسته‏ایم کیفیت خرما و ارتقای درجه آن را برای افزایش قیمت آن در بازار جهانی فراهم کنیم.

کمبود کارخانه فرآوری خرما

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اهواز نیز می‌گوید: حجم زیادی از خرماهای تولید شده در خوزستان به خارج از کشور صادر می‌شود و تولید خرما در خوزستان برای ۲۵ هزار نفر اشتغال‌زایی کرده است.شهلا عموری اظهار می‌کند: ۶۰ واحد فعال درجه‌بندی و بسته‌بندی خرما با اشتغال مستقیم و غیر مستقیم ۲۵ هزار نفر در خوزستان وجود دارد و بیشتر این واحدها در شادگان مستقر هستند. در بخش صنایع، فرآوری و تبدیلی استان فقط دو واحد فعالیت می‌کنند که محصولات تولیدی آنها شکلات خرما و شیره خرما است.عموری اعلام می‌کند: با توجه به توانمند بودن خوزستان در تولید خرما و لزوم صنایع تبدیلی به عنوان حلقه واسط اقتصادی مبنی بر کشاورزی، اقتصاد مدرن و صنعتی وجود این دو کارخانه در حد کفایت نیست.رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اهواز می‌افزاید: خرمای خوزستان به ۱۷ کشور جهان همچون انگلیس، کانادا، مالزی، اندونزی، تاجیکستان، اوکراین، روسیه، پاکستان، افغانستان، لبنان، لهستان، آلمان، ترکیه و آذربایجان صادر می‌شود.وی تصریح می‌کند: در خوزستان بیش از ۴۲ هکتار زیر کشت خرما رفته و بالای ۱۸۰ هزار تن تولید خرما در این استان داریم. در سال ۹۲ تولید خرمای استان ۱۸۰ هزار تن، در سال ۹۳ میزان تولید ۱۹۰ هزار تن و در سال جاری نیز ۱۸۵ هزار تن بوده است.عموری می‌گوید: متاسفانه حدود ۸ تا ۱۰ هزار تن خرما در انبار کارگاه‌داران مشکلات متعددی همچون ورشکستگی بخشی از کارگاه‌داران، عدم پرداخت وجه خرما به بخشی از تولیدکنندگان، اختلاط خرمای باقی‌مانده با محصول جدید و ایجاد اثر منفی بر کیفیت و قیمت صادراتی آن در سطح جهانی است.

عراق جایگاه خوزستان را تصاحب کرد

نایب‌رئیس اتحادیه صادرکنندگان خرمای خوزستان نیز می‌گوید: در مدت اخیر کشاورزان و مسوولان کشاورزی عراق که نگاهی خاص به محصول خرمای خود برای کسب درآمد دارند بار دیگر موفق شدند تا بازار فروش خرمای خود را با مشتریان پرطرفدار این محصول مقوی تنظیم کنند. علی خضری می‌افزاید: آمارهای صادرات خرما در کشور نشان می‌دهد ایران در سال‌های اخیر به جایگاه سوم پس از کشورهای عراق و امارات متحده عربی دست یافته است.

کاهش 75 درصدی صادرات

خضری با اشاره به اینکه صادرات خرما در خوزستان سال گذشته ۷۵ درصد کاهش داشته، اظهار می‌کند: ۶۵ واحد تولیدی صادراتی خرما در خوزستان فعالیت می‌کنند که باعث اشتغال‌زایی ۲۰ تا ۲۵ هزار نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم شده‌اند، ولی در چند سال اخیر ۱۹ واحد از آنها تعطیل شده است.

مشکلات بسته‌بندی

معاون توسعه تجارت خارجی سازمان بازرگانی خوزستان در زمینه وضعیت نامطلوب واحدهای بسته‏بندی خرما در استان می‏گوید: درصورت مکانیزه شدن واحدها و افزایش ظرفیت موجود، توان صادرات این محصول افزایش خواهد یافت. یونس حسین‏نژادیان به مشکلات کارگاه بسته‏بندی این محصول اشاره می‏کند و می‏گوید: حمل و نقل خرما، نامناسب بودن جعبه‏های بسته‏بندی، کمبود فضای نگهداری این محصول و عدم اعطای به موقع تسهیلات به بخش خصوصی از مشکلات موجود در پیشرفت بسته‏بندی خرما است.وی با بیان اینکه برخی صادر‏کنندگان، خرمای بسته‏بندی را براساس سفارش خریدار تهیه می‏کنند، می‏گوید: سازمان بازرگانی تنها مشوق بخش خصوصی برای فرآوری و بسته‏بندی مدرن محصول خرما برای تسخیر بازارهای هدف است و بخش خصوصی نیز باید برای ارائه بسته‏بندی مناسب این محصول تلاش کند.حسین نژادیان برگزاری دوره‏های آموزشی و کارگاه‏های بسته‏بندی و ایجاد برند تجاری برای بخش خصوصی را از حمایت‏های دولت از صنعت خرما عنوان می‏کند.وی با تاکید بر اینکه خرمای خوزستان از نظر تولید و صادرات موقعیت مناسبی دارد، می‏افزاید: امسال ۱۵۰ هزار تن خرما تولید شده که از این میزان ۶ هزار تن از سوی دولت به صورت توافقی خریداری و تاکنون ۲۰ درصد آن صادر شده است.