بخش دوم

رییس اداره عملیات بازار بورس انرژی در دومین قسمت گفت‌وگوی خود با پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه (سنا)، کل فرآیند و شیوه معاملات در این بازار را تشریح کرد که در ادامه می‌خوانید:

معاملات برق در بازار فیزیکی بورس انرژی چطور انجام می‌شود؟ عرضه‏کنندگان پذیرش شده در بورس انرژی می‏توانند برق تولیدی خود را در قالب قراردادهای نقدی، نسیه و سلف در تابلوی برق در بازار فیزیکی بورس انرژی عرضه نمایند. بر این اساس نیروگاه‏های مذکور از طریق شرکت‏های کارگزاری درخواست عرضه مقدار مشخصی از دارایی ثبت شده (ظرفیت تولید) خود نزد شرکت سپرده‏گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه را به بورس انرژی اعلام می‏نمایند.

این درخواست باید حاوی اطلاعات قیمت پایه، مقدار عرضه، حداکثر مقدار افزایش عرضه، تاریخ تحویل، دوره تحویل، نوع قرارداد و سایر شرایط مرتبط باشد. درخواست مذکور پس از بررسی در بورس انرژی جهت تایید و بررسی تضامین و سپرده‏های مورد نیاز جهت عرضه به شرکت سپرده‏گذاری (اتاق پایاپای) ارسال می‏شود. پس از تایید اتاق پایاپای، اطلاعیه عرضه نیروگاه در سایت اطلاع‏رسانی بورس انرژی منتشر می‏شود.

معاملات در بازار فیزیکی بسته به تعداد عرضه‏کنندگان در یک نماد معاملاتی و شرایط عرضه به سه روش حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی و عرضه یکجا انجام می‏پذیرد. پس از انجام معاملات و تایید قطعیت آن توسط بورس انرژی، اطلاعات حجم، دوره تحویل و تاریخ شروع تحویل جهت انجام تحویل فیزیکی به شرکت مدیریت شبکه برق ایران (بهره‏بردار مستقل شبکه سراسری برق کشور) ارسال می‏شود و در موعد تحویل به خریداران تحویل داده می‌شود.

قراردادهای سلف موازی استاندارد برق با چه ساز و کاری انجام می‌گیرد؟

قرارداد سلف موازی استاندارد برق به عنوان نخستین اوراق بهادار مبتنی بر کالا در تابلو قرارداد سلف موازی استاندارد بازار مشتقه بورس انرژی در اولین جلسه هیات پذیرش این بورس در تاریخ ۱۲دی۹۱ پذیرفته شده است.

به طور کلی مطابق تعریف ارائه شده در دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس انرژی، «در قراردادهای سلف موازی استاندارد مقدار معینی از دارایی پایه براساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می‌رسد. وجه قرارداد مذکور در هنگام معامله و طبق زمان‌بندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت می‎شود و دارایی پایه در سررسید تحویل خریدار می‌‌شود.

در طول دوره معاملاتی قرارداد، خریداران می‌توانند به فروش قرارداد سلف موازی استاندارد به میزان خریداری شده به شخص دیگری اقدام نمایند. این دو قرارداد از هم مستقل بوده و فروشنده به استناد گواهی سلف موازی استاندارد، خریدار را به فروشنده اولیه جهت تحویل فیزیکی حواله می‌دهد. در این حالت پذیرنده حواله مسوولیت مراجعه به فروشنده اولیه را پذیرفته و حق رجوع به فروشنده در معامله ثانویه را ندارد.»

دارایی پایه این قرارداد، بسته برق (انرژی الکتریکی) معادل یک «مگاوات» در هر ساعت از «دوره مصرف» در «دوره تحویل» است. عرضه‎‎کنندگان این قرارداد، نیروگاه‎ها و شرکت‎های تولید برق و خریداران آن مصرف‎کنندگان واقعی برق (شامل شرکت‎های توزیع، خرده‎فروش‎ها و مصرف‎کنندگان بزرگ) هستند.

قراردادهای سلف موازی استاندارد برق بر اساس رژیم باری مصرف در شبکه سراسری برق کشور دارای ۴ نوع «دوره مصرف»، بار پایه (۲۴ ساعت روز)، کم باری (۸ ساعت در روز)، میان‎باری (۱۲ ساعت در روز) و پرباری (۴ ساعت در روز) است که ساعات آغاز و پایان دوره‎های مذکور به طور سالانه توسط وزارت نیرو اعلام شده و توسط بورس انرژی اطلاع‎رسانی می‌‌شود.

همچنین «دوره تحویل» این قراردادها نیز به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه است. به این ترتیب این قراردادها، با توجه به دوره مصرف و دوره تحویل به بیست نوع قرارداد قابل تقسیم‌بندی هستند؛ برای مثال قرارداد سلف موازی استاندارد برق بار پایه روزانه، پرباری هفتگی، میان‎باری ماهانه یا کم‎باری فصلی.

با توجه به مشخصات فعلی این نوع قراردادها، کلیه قراردادها در موعد تحویل منجر به تحویل فیزیکی می‎شوند و امکان تسویه نقدی قراردادها در تاریخ سررسید وجود ندارد. با عنایت به ماهیت این نوع قراردادها، کلیه ثمن معامله باید به عنوان پیش پرداخت پیش از ثبت سفارش در سامانه معاملاتی توسط خریدار پرداخت شود.

عرضه اولیه این نوع قراردادها به صورت حراج ناپیوسته در روز بازگشایی نماد است و محل تحویل دارایی پایه در موعد سررسید نیز نقطه مرجع داد و ستد (هاب) شبکه سراسری برق کشور تعیین شده است به این ترتیب خریداران و فروشندگان، هزینه ترانزیت و تلفات از نقطه مرجع (هاب) شبکه تا محل تولید یا مصرف خود را به طور جداگانه در فواصل زمانی معین به بهره‏بردار شبکه سراسری برق کشور (شرکت مدیریت شبکه برق ایران) می‏پردازند.

واحد پولی این نوع قراردادها ریال است و حداقل تغییر قیمت سفارش‎های خرید و فروش نیز معادل ۱۰ ریال تعیین شده است. همچنین محدودیتی برای نوسان قیمت روزانه این نوع قراردادها در چارچوب قوانین و مقررات وزارت نیرو وجود ندارد.

هر قرارداد دارای یک نماد معاملاتی منحصر به فرد مطابق ضوابط تعریف نمادهای معاملاتی مصوب هیات مدیره شرکت بورس انرژی است. نمادهای معاملاتی قراردادهای سلف موازی استاندارد برق با دوره تحویل روزانه، ۳۰ روز پیش از تاریخ تحویل بازگشایی می‎شوند. گشایش نمادهای هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه نیز به ترتیب چهار هفته، یک ماه، یک فصل و یک سال قبل از تاریخ شروع تحویل قراردادهای مذکور است. همچنین کلیه نمادهای معاملاتی، سه روز پیش از شروع دوره تحویل متوقف می‎شوند و اطلاعات میزان خرید و فروش تولیدکنندگان و مصرف‎کنندگان جهت تحویل فیزیکی به شرکت مدیریت شبکه برق ایران ارسال می‎شود. در حد فاصل بازگشایی تا توقف یک نماد معاملاتی، خریداران قراردادهای این نماد قادر به بازفروش قراردادهای خود به سایر

خریداران هستند.