گروه بورس کالا- کتایون دارابی: در حالی افزایش قیمت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی در صدر خبرها قرار دارد که مجلس پیش تر مصوب کرده بود که دولت حق ندارد نرخ حامل‌های انرژی را در نیمه اول سال ۹۲ تغییر بدهد و تغییر قیمت‌ها باید در قالب لایحه بودجه به تصویب رسیده و از طرف مجلس به دولت ارائه شود، البته هنوز در این خصوص بودجه‌ای به تصویب نرسیده است و از این رو برخی از مدیران مجتمع‌ها با استناد به این اخبار افزایش قیمت خوراک را غیرقانونی می‌دانند. گر چه برخی از آگاهان بازار حساسیت مجلسیان را در خصوص افزایش قیمت بنزین می‌دانند و معتقدند؛ افزایش قیمت بنزین به رشد تورم در کشور کمک می‌کند، از این رو نمایندگان مجلس بیشتر نگران افزایش قیمت بنزین هستند تا خوراک گاز مجتمع‌های پتروشیمی.

این در حالی است که نظر کارشناسان کاملا در این خصوص متفاوت است، به گفته این گروه افزایش قیمت خوراک و محصولات پلیمری می‌تواند بر سبد کالایی خانوارها تاثیر بگذارد؛ چرا که محصولات پتروشیمی به طور مستقیم به زندگی افراد مرتبط است. به گفته این گروه احتمالا دولت تاثیر افزایش قیمت بنزین را در تورم بیشتر می‌داند و از این رو حساسیتی در خصوص افزایش قیمت خوراک ندارد که منطقی به نظر نمی‌رسد.

از سوی دیگر موضوع تحریم‌های نفتی هم مطرح است، برخی از کارشناسان معتقدند؛ در شرایط فعلی و با تحریم‌های موجود دولت مجبور است مصرف داخلی را افزایش داده و عدم خرید در بازارهای جهانی را جبران کند تا بتواند به درآمد مورد نیاز خود برسد، اما با کاهش مصرف داخل با مازاد نفت و گاز روبه‌رو خواهیم شد.

البته در خصوص این موضوع میان برخی از کارشناسان اختلاف نظر وجود دارد؛ چرا که عده‌ای دیگر از این کارشناسان معتقدند؛ در حال حاضر گاز مازادی در کشور وجود ندارد و سال‌هاست که ایران با مشکل کمبود گاز برای تزریق در چاه‌های نفت روبه‌رو است که سبب خسارت‌هایی به چاه‌های نفت هم در طی زمان شده است.

به گفته این گروه مجتمع‌های گازی پیش‌تر با کمبود گاز نیز مواجه بودند و بخشی از این کمبود در حال حاضر جبران شده است. برخی از کارشناسان می‌گویند: در حال حاضر کل گاز مصرفی مجتمع‌های پتروشیمی کمتر از ۳۰ میلیون مترمکعب در روز است و گازی که در نیروگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روزهای زمستان است.

در همین حال یک مقام آگاه می‌گوید: در حال حاضر بیشتر مجتمع‌های تولیدکننده اوره و آمونیاک نگران هستند؛ چرا که از گاز متان استفاده می‌کنند، اما مجتمع‌های تولیدکننده پلیمرها از گاز اتان استفاده می‌کنند که اگر قرار باشد با رشد قیمت هم روبه‌رو شود، فاصله قیمت گاز اتان با قیمت‌های تمام شده زیاد است و نگرانی از این بابت وجود ندارد.

به گفته وی، همواره سودآوری مجتمع‌هایی که خوراک آنها گاز است از پتروشیمی‌هایی که با خوراک مایع کار می‌کنند بالاتر بوده، اما با این حال سود مجتمع‌هایی که خوراک آنها مایع است در حد معقولی قرار دارد و حتی با افزایش قیمت دلار، سودشان نیز رشد کرده است، به طوری که پیش‌تر برخی از مجتمع‌هایی که با خوراک مایع کار می‌کردند دچار زیان مالی می‌شدند، اما در حال حاضر با رشد قیمت دلار، این مشکل مرتفع شده است.

البته در حال حاضر بیشتر پروژه‌های مجتمع‌های پتروشیمی به تولید اوره و آمونیاک اختصاص یافته است که به دلیل سودآوری بالای آن مورد توجه قرار می‌گیرد. این در حالی است که تعداد زیادی از پروژه‌ها در نیمه راه به تولیدکننده اوره و آمونیاک تبدیل شده است و سود بی‌قاعده تولید این کالاها سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جذب کرده است و حجم زیاد این پروژه‌ها خطرهای جبران‌ناپذیری خواهد داشت، از این رو کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش واجب به نظر می‌رسد.

در همین حال موضوع دیگری هم که مورد توجه کارشناسان صنعت پتروشیمی قرار دارد، دریافت هزینه خوراک از مجتمع‌های پتروشیمی با قیمت‌هایی متغیر است. سعید سلیمانی، کارشناس تامین سرمایه پارسیان، به تفاوت قیمت‌ها از ۴ تا ۷ سنت اشاره می‌کند و معتقد است؛ در حال حاضر برخی از تولیدات مجتمع‌های پتروشیمی رنگ بازار داخل را نمی‌بینند و تنها در بازارهای جهانی عرضه می‌شوند و از این رو مجتمع‌های صادرکننده با سودهای سرشاری روبه‌رو می‌شوند که ارز آن هم نهایتا وارد اتاق مبادلات ارزی نمی‌شود، از سوی دیگر پرداخت هزینه خوراک از سوی این مجتمع‌ها هم به صورت سلیقه‌ای انجام می‌شود؛ چرا که تمامی مجتمع‌ها از قانونی کلی و عمومی تبعیت نمی‌کنند.

البته برخی از مدیران مجتمع‌ها در شرایط فعلی و با وجود افزایش تحریم‌های اقتصادی می‌گویند، صادرات محصولات پتروشیمی به کشورهای دیگر دشوار شده است؛ این در حالی است که دولت هم صادرات برخی از کالاها را ممنوع کرده و در نتیجه مشکلات بسیاری برسر راه صادرکنندگان وجود دارد و نگرانی از انباشت کالاهای آنها هم وجود دارد. البته افزایش عرضه‌ها در بورس کالا نیز نشان از انباشت‌های کالاهای تولیدی برخی از مجتمع‌ها دارد.

با این حال به گفته سلیمانی، بیشتر سرمایه‌گذاران در صنعت پتروشیمی با توجه به احتمال افزایش قیمت خوراک گاز در نگرانی به سر می‌برند و از این رو بازار در انتظار انتشار گزارش‌های سه ماه مجتمع‌های پتروشیمی است.

در همین حال بسیاری از کارشناسان بازار پتروشیمی به نبود شفافیت در این بازار اشاره می‌کنند و می‌گویند: قوانین و مقررات، میزان صادرات و همچنین میزان فروش مجتمع‌های پتروشیمی، حتی قیمت‌های محصولات و خوراک در این بازار شفاف نیست و از این رو نگرانی در خصوص آینده وجود دارد.

از سوی دیگر موضوع کسری بودجه نیز سبب شده تا دولت به افزایش قیمت خوراک مجتمع‌های پتروشیمی اصرار داشته باشد؛ چرا که در شرایط کنونی نیاز به تامین کسری بودجه وجود دارد. این در حالی است که در بازارهای کالایی در چندماه اخیر قیمت‌ها براساس ارز مبادله‌ای جایگزین شده‌اند و خواه‌ناخواه این اتفاق در خصوص قیمت خوراک هم خواهد افتاد. گر چه می‌توان برای مقطعی از زمان نرخ خوراک را تغییر نداد، اما با توجه به تغییر تمامی قیمت‌ها، این معضلی است که باید به هر حال حل شود و دولت در نیمه راه آن است.

با این حال برخی از سرمایه‌گذاران صنعت پتروشیمی معتقدند؛ افق سرمایه‌گذاری در مجتمع‌های پتروشیمی ۱۵ تا ۲۰ سال در نظر گرفته می‌شود و زمانی طولانی برای بازگشت سرمایه احتیاج است، به نظر این گروه دولت باید به مجتمع‌هایی که سرمایه‌گذاری در آنها قرار است در سال‌های آتی به بار بنشیند، تخفیفاتی برای قیمت خوراک قائل شود یا اینکه به شرکت‌هایی که سودآوری کمتری دارند، ضمن واقعی کردن قیمت‌ها، تسهیلاتی با بهره‌های کم اعطا کند تا به این طریق بتوان سرمایه‌گذاران را نسبت به سرمایه‌گذاری در این حوزه تشویق کرد.

در همین حال یکی از استدلال‌های دولت برای افزایش قیمت خوراک گاز مجتمع‌های پتروشیمی کمک‌هایی است که در ابتدا برای ساخت تعداد زیادی از پتروشیمی‌ها کرده است، اما این موضوع به گمان بسیاری از کارشناسان منطقی به نظر نمی‌رسد؛ چرا که تصمیمات بر این بود تا نفت به ارزش افزوده تبدیل شده و نیاز داخل و همچنین صادرات از این طریق تامین شود و این موضوع که دولت در خصوص کمک‌های قبلی مطرح می‌کند تنها توجیهی برای افزایش قیمت گاز است.

البته بسیاری از مصرف‌کنندگان محصولات پتروشیمی در سال گذشته و شروع ماه شهریور با افزایش قیمت کالاها و جایگزینی ارز مرجع با مبادله‌ای در محاسبه نرخ‌ها مواجه شدند و این موضوع به گمان آنها با وجود عدم تغییر قیمت خوراک منطقی به نظر نمی‌رسد، حال آنکه مدیران مجتمع‌ها می‌گویند: دولت در حال حاضر به صورت علی‌الحساب نرخ خوراک را برای مجتمع‌ها محاسبه کرده است و با توجه به اینکه نگاه دولت همواره حاکمیتی بوده، نیازی نمی‌بیند که نرخ خوراک را محاسبه کرده و به مجتمع‌ها ارسال کند، همان طور که در حال حاضر تعدادی از مجتمع‌ها در حال پرداخت هزینه خوراک به صورت ارزی به دولت هستند. از این رو احتمال دارد دولت به یک باره به مجتمع‌ها امر کند که هزینه خوراک را پرداخت کنند، این در حالی است که همواره به هزینه خوراک، هزینه‌های دیگری هم اضافه می‌شود که قابل پیش‌بینی نیست.