حسین آبادیان

بعد از جمهوری وایمار و در دوره نازی‌ها، روابط تجاری دو کشور ایران و آلمان افزایش یافت. طبق مفاد اسناد وزارت خارجه، ایران در این دوره مکانی مناسب برای تهیه مواد خام مورد نیاز آلمان نازی به شمار می‌رفت. مهم‌ترین بندر بازرگانی آلمان که از آن طریق روابط تجاری دو کشور تامین می‌شد،‌ هامبورگ بود. از بین اقلام صادراتی ایران به آلمان، می‌توان به قالی و قالیچه، پنبه، پشم، کرک، موی بز، پیله ابریشم، برنج، پوست بره، روده و پوست حیواناتی مثل روباه و شغال، خرما، انواع سبزی و کشمش، برگه زردآلو، مغز بادام، گردو، پسته، کتیرا، توتون، بهدانه، زیره، فندق، صدف، موم عسل، زعفران و روناس اشاره کرد.

گروه تاریخ و اقتصاد: برای نسل حاضر تصور شهری بدون لوله‌کشی آب تقریبا غیرممکن است. اما تا حدود نیم قرن پیش اصفهان لوله‌کشی آب نداشت و مردم برای آب شرب خود، هر کس در حیاط خانه‌اش چاه آبی تعبیه کرده بود. برای آب دادن به باغچه یا شست و شو نیز آب مادی در کنار کوچه در دسترس بود!

باور آن سخت است، اما چنین بود. دکتر لطف‌الله هنرفر که در سال 1344 کتاب راهنمای اصفهان را می‌نگاشت، راجع به آب اصفهان چنین اطلاعاتی را برای گردشگران یادآور شد. به نظر می‌رسد دکتر هنرفر زمانی که این جملات را برای گردشگران خارجی یا داخلی می‌نوشت نوعی شرمندگی هم در کلامش بوده ا ست.

22 نوامبر سالروز خروج نیروهای انگلیسی از خلیج‌فارس پس از سال ‏ها استعمار در خاورمیانه است. منطقه خلیج‌فارس طی سال‏های طولانی، محل حضور بیگانگان استعمارگر بود و در این میان، انگلستان به‌عنوان استعمار پیر، در طول قرن‏های متمادی، منطقه خلیج‌فارس را محل تاخت و تاز خود قرار داده بود. وقوع جنگ جهانی دوم، تغییر و تحول در عرصه روابط بین‏الملل، شکل‏گیری قدرت‏های جدید سیاسی، اعتراضات جهانی به مقوله استعمار علنی و اوج‏گیری قیام‏های استقلال طلبانه باعث شد تا انگلستان به استعمار و حضور علنی در مناطق جهان پایان دهد.

پلیس جنوب در ابتدا برای تامین منافع انگلستان در جنوب ایران به وجود آمده بود، اما با روی کار آمدن رضاخان به وزارت جنگ و تقویت نیروهای نظامی ایران، دولت انگلیس دیگر نیازی به این تشکیلات پرهزینه نمی‏دید. از این رو در اوایل شهریور 1300ش، بخشی از نیروهای پلیس جنوب مستقر در اصفهان با 1500 نیرو منحل شد و پس از مدتی، نیروی متحدالشکل قزاق‏ها به وجود آمد. انحلال پلیس جنوب فوایدی برای انگلستان داشت. نخست آنکه مانع بهانه‏جویی روس‏ها بود که به تازگی شمال ایران را تخلیه کرده بودند و نسبت به حضور انگلستان در ایران حساسیت نشان می‏دادند.

لطفعلی خان زند (۱۱۴۸-۱۱۷۳ خورشیدی) واپسین فرمانروای زند بود که میان سال‌های ۱۱۶۸ تا ۱۱۷۳ خورشیدی (۱۲۰۳ تا ۱۲۰۹ قمری) بر سر پادشاهی با هماورد نیرومندش آغا محمدخان قاجار به نبرد پرداخت و سرانجام از او شکست خورد و با مرگ او پرونده دودمان زند نیز بسته شد. طایفه زند یکی از طوایف قوم لک است. وی پسر جعفرخان زند و نوه صادق خان زند برادر بنیانگذار فرمانروایی زندیان؛ کریمخان زند وکیل الرعایا بود. وی دارای ویژگی‌های برجسته بسیاری چون خوش‌سیمایی، دلاوری، نیرومندی و هوش سرشار بود. وی از ادب و شعر هم بی‌بهره نبود.

23 نوامبر سال 1859 کتاب مساله‌برانگیز چارلز داروین، دانشمند انگلیسی با عنوان «خاستگاه گونه‌ها» منتشر شد. او در این کتاب نظریات جدیدی درباره تکامل، پیدایش و انقراض انواع موجودات بیان کرد که در زمان خود جنجال‌های فراوانی را به وجود آورد.

چارلز داروین پس از پنج سال سفر دریایی با کشتی بیگل به آمریکای جنوبی نخستین پیش‌نویس این کتاب را در سال ۱۸۴۲ نوشت. پس از آن تا سال ۱۸۴۴ نوشته اولیه را گسترش داد و به حدود ۲۳۰ صفحه رساند. او برای اولین بار تئوری خود را در ژوئیه سال ۱۸۵۸ علنی کرد و یک سال بعد کتاب «خاستگاه گونه‌ها» در لندن منتشر شد.

گروه تاریخ و اقتصاد: بیست و چهارم نوامبر سال 1642 «آبل تاسمان» دریانورد هلندی و مامور کمپانی هند شرقی هلند در منتها الیه استرالیا به جزیره‌ای رسید که امروز به نام وی «تاسمانیا » خوانده می‌شود. تا آن زمان پای هیچ اروپایی به این جزیره نرسیده بود و اروپائیان تا به این حد به قطب جنوب نزدیک نشده بودند.

هلندی‌ها قبلا غرب استرالیا را دیده بودند و آن را قاره جنوبی خوانده بودند و با اعزام تاسمان در نظر داشتند که سواحل دیگر و ابعاد کل استرالیا را به دست آورند و آن را به نام «هلند نو» مستعمره خود سازند که بعدا با رقبای فرانسوی و انگلیسی رو به رو شدند و فاتح نهایی این منطقه بزرگ، انگلیسی‌ها بودند که با فرستادن زندانیان و خلافکاران لندن، آنجا را به یک کلنی انگلیسی تبدیل کردند و با نابود ساختن بیشتر…

گروه تاریخ و اقتصاد: جریان زیاد پول نیز از عواملی بود که باعث کاهش ارزش پول می‌شد. وقتی که دولت با کسری بودجه مواجه می‌شد، برای جبران کسری، به انتشار پول متوسل می‌شد که این کار نیز عواقبی را در پی داشت.

شاه عباس دوم به ضرب زیاد پول اقدام کرد که این کار موجب سقوط وضع ثابت پول و در نتیجه، تورم و سختی معیشت مردم شده بود. یکی از اسنادی که آگاهی‌های سودمندی را درباره ضرب زیاد پول و سقوط وضع پول ارائه می‌کند، اشعار مآل قدرتی است که در تذکره نصرآبادی آمده است. «مآل قدرتی» در این ابیات، به وضع ضرب سکه در این دوران اشاره می‌کند و می‌گوید که به‌دلیل ضرب زیاد فلوس، این سکه چنان «ناروا» شده بود که حتی گدا نیز از پذیرش آن سرباز می‌زد.

گروه تاریخ و اقتصاد:اتحادیه‌ای به نام شعبه سندیکایی از صرافان و بانکداران متنفذ مانند برادران طومانیانس، حاج لطفعلی، اتحادیه، باقر صراف و ملک‌التجار تشکیل شد و به وسیله این سندیکا و همچنین عمال بی‌شمار آنها، مبالغ زیادی اسکناس برای تبدیل به پول نقره به بانک شاهی ارائه شد. در این یورش شدید به بانک شاهی، شدیدترین فعالیت و جد و جهد از طرف ملک‌التجار بروز داده شد. به نحوی که دولت حکم توقیف او را داده و وی که به موقع مسبوق شده بود مدتی خود را مخفی کرد. . . حاج ملک‌التجار، سردسته تجار تمام تهران و سراسر آذربایجان است و خود آذربایجانی است.