در حالی که هدف از عرضه اولیه سهام شرکت‌ها کشف قیمت مناسب اعلام می‌شود، اما نقش نظارتی بر این عرضه‌ها را نباید نادیده گرفت. به گزارش خبرگزاری فارس، فرجام بسیاری از تغییرات در روش‌های اجرایی، به شدت مقاومتی که در برابر آن صورت می‌گیرد، وابسته است؛ اما تمایل به حفظ شرایط موجود، همواره تنها چالش پیش روی تغییر نیست. اتفاقات یک ماه اخیر در بازار سرمایه، هر ناظر بیرونی را با این حقیقت مواجه می‌کند که تصمیم‌گیرندگان بازار سهام، روزهای رکود در بازار را فرصتی مغتنم برای ایجاد تغییرات در دستورالعمل‌های اجرایی این بازار دانسته‌اند. تحول در دستورالعمل اجرایی عرضه اولیه، کاهش حجم مبنا و افزایش دامنه نوسان روزانه را می‌توان تاثیرگذارترین تصمیم‌های نهادهای نظارتی و اجرایی برای بورس و سرمایه مردم در راستای این رویکرد تفسیر کرد.

حسن قالیباف‌اصل مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس از تغییر ساختاری در نحوه عرضه‌ اولیه سهام خبر داد و با اشاره به استفاده از دستور‌العمل شیوه ثبت سفارش دفتری، هدف از این اقدام را «کشف قیمت مناسب» معرفی کرد. بر‌اساس دستورالعمل مورد اشاره مدیر عامل شرکت بورس، مدیر عرضه سهام باید حداقل ۱۰ روز قبل از آغاز ثبت سفارش، گزارش عرضه اولیه را به بورس ارسال کند و این گزارش که شامل اطلاعاتی همچون کمینه و دامنه قیمت سهم، تعدادسهام قابل عرضه و تاریخ شروع و پایان دوره ثبت سفارش است، حداقل ۵ روز قبل از ثبت سفارش از طریق سایت رسمی بورس منتشر می‌شود. دوره ثبت سفارش در ساختار جدید، سه روز است و کارگزاران در این مدت مجاز به ثبت، ویرایش یا حذف سفارش‌های خرید با کد معاملاتی مشتری و نه کد گروهی هستند. طی این دوره، مشخصات سفارش‌های ثبت شده به‌صورت محرمانه نزد بورس محفوظ بوده و پس از آن، بورس اطلاعات تعداد سفارش‌ها را به تفکیک قیمت به مدیر عرضه ارائه و از طریق سایت رسمی بورس اعلان عمومی می‌کند. در نهایت بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده و دامنه قیمت مورد نظر عرضه‌کننده، عرضه سهام با اولویت‌‌بندی بر‌اساس قیمت و زمان و با یک قیمت ثابت برای تمام سفارشات انجام شده و پس از حداکثر سه روز کاری، نماد معاملاتی سهم در بورس بازگشایی و آماده معامله می‌شود. ابلاغ این دستور‌العمل و وعده مدیر عامل شرکت بورس برای اجرای قریب‌الوقوع آن، عکس‌العمل‌های مختلفی را در میان فعالان بازار سرمایه بر انگیخته است. یک کارشناس بورس در گفت‌وگو با فارس، تغییر در ساختار عرضه اولیه سهام را از دو دیدگاه علت و ماهیت تغییر، قابل بررسی دانست و گفت: مسوولان به این پرسش‌ها پاسخ دهند که چه نقصی در عرضه‌های پیشین، ایشان را به ایده تغییر رساند؟ و این نقایص ناشی از روش پیش‌بینی شده اشتباه در دستورالعمل سابق است یا اجرای اشتباه آن روش بود؟ این پرسش‌ها اما از سوی برخی کارشناسان دیگر پاسخ داده شد. مدیر عامل یکی از کارگزاری‌های بورس، نقطه ضعف روش سابق سفارش‌گذاری را تکیه بیش از حد بر نظر معامله‌گران می‌داند و استفاده از کد خرید گروهی را مهم‌ترین عامل بروز این رویداد معرفی می‌کند. در ساختار سابق عرضه‌های اولیه، معامله‌گران، سفارش‌های مشتریان را تجمیع کرده و تمام سفارشات را به‌صورت یکجا و در قالب خرید گروهی انجام می‌دادند. حرکت توده‌ای و بروز رقابت غیر آگاهانه در جریان عرضه‌های اولیه، یکی دیگر از انتقاداتی است که همواره از سوی برخی کارشناسان متوجه روش سابق بوده است و حال به نظر می‌رسد این آسیب در طراحی ساختار جدید مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است تا فرآیند عرضه به‌صورتی طراحی شود که تکیه کشف قیمت بر توان مالی واقعی مشتریان و تحلیل تک‌تک ایشان از صورت‌های مالی و نه پیروی از سایر بازیگران بازار قرار گیرد.

اگرچه برخی تحلیل‌ها، کشف قیمت غیر‌واقع‌بینانه را ناشی از عملکرد خریداران و معامله‌گران در رقابت غیرآگاهانه تفسیر می‌کنند، اما ایشان خود را از این اتهام مبرا و تقصیر را متوجه عرضه‌کننده می‌دانند. یک سهامدار که سابقه حضور خود در بازار را بیش از ۱۰ سال برآورد می‌کند در این‌باره می‌گوید: نهایتا عرضه‌کننده سهام، قیمت عرضه را مشخص می‌کند و تکرار فاصله زیاد قیمت عرضه تا بالاترین پیشنهاد خرید ثابت می‌کند که عرضه‌کننده در تصمیم‌گیری خود به پیشنهاد خریداران توجه چندانی ندارد. از دیدگاه معامله‌گران نیز چند مورد ارائه صورت‌های مالی مخدوش یا پنهان کردن بخشی از واقعیت، مهم‌ترین‌ عاملی است که موجب شده تا اعتماد و تحلیل از بازار عرضه‌های اولیه رخت ببندد.