بیمه عمر به مثابه یک سرمایه‌گذاری خطرگریز

بهترین راه پس‌انداز کردن بخشی از درآمد، یکی از دغدغه‌هایی است که افراد در طول دوران اشتغالشان با آن روبه‌رو هستند. آشناترین گزینه برای افراد جهت پس‌انداز کردن، رفتن به یکی از شعبه‌های بانکی و افتتاح حساب نزد آن شعبه است، اما اکثر افراد از اینکه می‌توانند با خرید بیمه عمر و سرمایه‌گذاری علاوه‌بر داشتن یک حساب سپرده‌گذاری، از مزایای بسیار زیاد بیمه‌های عمر هم بهره‌مند شوند، بی‌اطلاع هستند. یکی از عوامل تاثیرگذار روی تصمیم افراد برای انتخاب بانک مورد نظر مقدار سودی است که هر یک از بانک‌ها به سپرده‌ها تخصیص می‌دهند. از طرف دیگر افراد گوشه‌چشمی هم به میزان تسهیلاتی که بانک‌ها به دارندگان حساب سپرده اختصاص می‌دهند دارند تا در موقع لزوم بتوانند از این امکانات استفاده کنند. هم اکنون بالاترین نرخی که به سپرده‌های بانکی کوتاه مدت (۳ ماهه) تعلق می‌گیرد برابر با ۷ درصد است. توضیح این نکته لازم است که یک فرد با داشتن یک بیمه‌نامه عمر و سرمایه‌گذاری تمام مزایای داشتن یک حساب بانکی را دارا خواهد بود. در حال حاضر طبق قانون بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران به سپرده‌های افراد در بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری، سالانه به میزان ۱۸ درصد سود، آن هم به صورت روز شمار، سود تعلق می‌گیرد. علاوه‌بر این سود که به صورت قطعی و تضمین شده باید به حساب سپرده این بیمه‌نامه‌ها تعلق گیرد، شرکت‌های بیمه موظفند که حداقل ۸۵ درصد منافع حاصل از سرمایه‌گذاری این سپرده‌ها را در پایان سال مالی به حساب افراد منظور کنند. (یعنی سود نهایی که به سپرده فرد تعلق می‌گیرد، بیشتر از ۱۸ درصد خواهد بود که در سال گذشته در چند شرکت این نرخ بالای ۲۲ درصد و حتی تا ۲۶ درصد هم اعلام شده بود). حادثه هیچ گاه خبر نمی‌دهد تا اینجا بحث روی میزان سودی بود که به سپرده یک فرد در صورت داشتن حساب در یک بانک یا داشتن یک بیمه‌نامه عمر و سرمایه‌گذاری تعلق می‌گیرد. مطمئنا جمله معروف و کلیشه‌ای «حادثه هیچ گاه خبر نمی‌دهد» را بارها شنیده‌ایم. بیماری، حادثه، تصادف و... اتفاقاتی هستند که در کمین همه ما هستند. سوال اینجاست که در صورت رخ دادن یکی از این عوامل چه تمهیداتی را در مقابل آنها اتخاذ نموده‌ایم؟ اگر فرد در اثر یک حادثه ازکارافتاده شود و دیگر قادر به انجام فعالیتی درآمدزا با توجه به تخصص و سطح تحصیلاتش نباشد، چه کسی به روند پس‌انداز فرد در حساب بانکی وی ادامه می‌دهد؟ اگر فرد دچار یک بیماری سخت با هزینه‌های درمانی بالا شود، آیا بانک حاضر به تقبل هزینه‌های درمانی وی می‌شود؟ اگر فرد دارای یک پوشش درمانی هم باشد، آیا این پوشش بیمه‌ای همه بیماری‌ها را به صورت کامل تحت پوشش قرار می‌دهد؟ اگر اجل به فرد مهلت به بار نشستن ثمرات تلاش و تامین آینده افراد تحت تکفلش را ندهد، این افراد چه سرنوشتی از نظر مالی را باید تجربه کنند؟ اگر حادثه‌ای رخ بدهد... بهتر است به سوالات بالا با راه‌های موجود برای پس‌انداز جواب بدهیم. در ابتدا فرض کنید فرد دارای یک حساب سپرده بانکی است و وی که تا دیروز سالم و سرزنده به زندگی خود ادامه می‌داد، امروز در اثر یک حادثه خارج از کنترل و اختیار خود ازکارافتاده می‌شود. حال این فرد دیگر قادر به کسب درآمد نیست. فرد قادر نیست دیگر به حساب بانکی خود پولی اضافه کند؛ بنابراین اندوخته وی در همان حد باقی می‌ماند و تنها همان مقدار سودی که به حسابش تعلق می‌گیرد به اندوخته وی اضافه می‌شود. حال فرض کنید این فرد دارای یک بیمه‌نامه عمر و سرمایه‌گذاری باشد که در آن پوشش معافیت از پرداخت حق بیمه در صورت ازکارافتادگی را تقاضا کرده باشد. در این حالت فرد نه تنها تا انتهای مدت بیمه‌نامه پولی بابت حق بیمه به شرکت بیمه نمی‌پردازد، بلکه قرارداد به صورت عادی ادامه خواهد داشت؛ یعنی شرکت بیمه به جای فرد بیمه‌گذار اقدام به پرداخت حق بیمه خواهد نمود. به عبارت دیگر در صورت ازکارافتاده شدن بیمه‌گذار هیچ گونه آسیبی به برنامه‌ریزی قبلی فرد وارد نمی‌شود و وی از پرداخت حق بیمه تا انتهای بیمه‌نامه معاف می‌شود. همچنین چنانچه این فرد پوشش درآمد ازکارافتادگی را نیز در این بیمه‌نامه خریداری کرده باشد، سالانه و تا انتهای مدت بیمه‌نامه، یک مستمری نیز دریافت خواهد کرد. به عبارت دیگر اگر فرد پولش را در یک حساب بانکی سرمایه‌گذاری کند، در صورت ازکارافتاده شدن، اندوخته فرد ثابت خواهد ماند؛ اما اگر وی پولش را در یک بیمه‌نامه عمر و سرمایه‌گذاری سپرده‌گذاری کند، روند سرمایه‌گذاری فرد بدون پرداخت هیچ گونه وجه از تاریخ ازکارافتادگی تا انتهای مدت بیمه‌نامه طبق روال برنامه‌ریزی شده ادامه خواهد داشت. گرفتن وام همه ما در زندگی برای رفع یکسری از نیازهای خود به پول نقد نیاز داریم. اولین راه که به نظرمان می‌آید استفاده از حساب سپرده‌ای است که برای روز مبادا افتتاح کرده بودیم. با مراجعه به بانک با این گزینه مواجه خواهیم شد که چون شما پولتان را قبل از موعد برداشت می‌کنید به شما جریمه تعلق خواهد گرفت و از سودی که در ابتدا مورد نظر بود، کمتر نصیبتان خواهد شد. شاید گزینه بعدی گرفتن وجه دستی از دوستان یا آشنایانمان باشد که این امر اگر توسط ایشان هم برآورده شود با نوعی سرشکستگی همراه خواهد بود. این احساس زمانی رخ خواهد داد که دوست ذکر شده تقاضای ما را لبیک گفته و نیاز ما را برطرف سازد. حال اگر نتوانیم از جانب دوستان خود به نتیجه مناسبی برسیم، ناگزیر دنبال گرفتن وام از موسسات مالی یا بانک‌ها خواهیم افتاد. جدا از زمان طولانی و روند جانکاه یافتن یک وام در کمترین زمان ممکن و همچنین نرخ بالای بهره وام (که خود یک حکایت دور و دراز دارد)، باید باز هم مزاحم دوستانمان برای ضامن شدن ایشان برای بازپرداخت وام مورد نیاز شویم. حال اگر فرد در ابتدا یک بیمه‌نامه عمر و سرمایه‌گذاری به جای یک حساب سپرده بانکی داشته باشد - می‌تواند بدون بستن حساب سپرده و روند سود ده آن، به میزان ۹۰ درصد اندوخته خود از شرکت بیمه تقاضای وام کند. نکته جالب‌تر اینکه شرکت بیمه از فرد هیچ نوع ضمانتی دریافت نخواهد کرد و نرخ بهره‌ای که بابت این وام از فرد دریافت خواهد کرد در حد یک چهارم نرخ‌های بانکی است. از همه اینها مهم‌تر زمان رسیدن به این وام است که در کمترین زمان ممکن به وقوع می‌پیوندد. بیماری‌هایی با درمان پرهزینه پنج بیماری صعب العلاج وجود دارد که تحت پوشش هیچ بیمه درمانی قرار ندارند. این بیماری‌ها دارای هزینه‌های درمانی بسیار بالا و کمر شکن هستند. بیماری‌های ذکر شده عبارتند از: سکته قلبی، سکته مغزی، پیوند اعضا، جراحی قلب باز و انواع سرطان (به‌جز سرطان پوست). فردی که پولش را به‌عنوان پس‌انداز در یک حساب سپرده بانکی ذخیره کرده است، اگر به یکی از این امراض مبتلا شود برای درمان خود تنها می‌ماند. در صورتی که اگر اقدام به خرید بیمه عمر و سرمایه‌گذاری کرده باشد و پوشش امراض خاص را در بیمه‌نامه تقاضا کرده باشد به اندازه سرمایه‌ای که خود تعیین کرده است و تا سقف تعیین شده در قرارداد می‌تواند از شرکت بیمه کمک هزینه درمانی دریافت کند و بدون کسر شدن از سپره‌گذاری‌اش قرارداد را هم طبق مفاد آن ادامه دهد. اصولا افراد به دلیل عدم آگاهی از آینده، نیاز به برنامه‌ریزی برای زندگی خود در آینده را به صورت کاملا جدی احساس می‌کنند. به همین خاطر در دوران جوانی و فعالیت به دنبال ذخایری برای دوران پیری خود هستند. از طرفی همه ما همان گونه که یک روز به دنیا آمده‌ایم یک روز هم باید این دنیا را ترک کنیم. این یک امر مسلم و بدون چون و چرا است «کلُ نَفسٍ ذائقَهُ المَوت». تنها نکته غیر‌حتمی در این مساله زمان رخداد فوت است. در اینجا یک نگرانی که برای همه افراد وجود دارد موضوع چگونگی امرار معاش عزیزان یک فرد پس از فوتش است. آیا بازماندگان دارای یک تامین مالی به نسبت مناسب برای ادامه زندگی خود با شرایط عادی می‌باشند یا خیر؟ آیا فرزندان فرد قادر به ادامه تحصیل بدون دغدغه‌های مالی هستند یا خیر؟ فرد اگر پس‌اندازش را در یک حساب بانکی نگهداری کرده باشد، در صورت فوت، این پس‌انداز به وراث قانونی‌اش می‌رسد. در اینجا سه نکته وجود دارد: اول آنکه این سپرده به همه وراث قانونی فرد می‌رسد، چه اینکه یک سری از این وراث از طرف فرد صاحب حساب، نیازمند به این پول تشخیص داده شده باشند چه نباشند. دوم اینکه نه تنها این پول به صورت کامل به وراث نمی‌رسد، بلکه از اصل آن نیز کاسته می‌شود. در حقیقت این پس‌انداز پس از کسر مالیات بر ارث و سایر هزینه‌ها کاهش می‌یابد. سوم اینکه اگر فرد دارای طلبکارانی باشد، در ابتدا بدهی طلبکاران از حساب برداشت و اگر چیزی از آن باقی بماند، بین وراث تقسیم می‌شود. اما اگر فرد به‌جای حساب بانکی، بیمه عمر و سرمایه‌گذاری داشته باشد، می‌تواند در ابتدای قرارداد لیست افرادی را که مایل است از مزایای این بیمه‌نامه استفاده کنند و سهم هر یک از ایشان را به انتخاب خود مشخص کند. دوم اینکه در صورت فوت تا ۲۵ برابر حق بیمه‌ای که فرد به صورت سالانه به شرکت بیمه پرداخت می‌کرد به عنوان سرمایه فوت به افراد تعیین شده توسط خود وی پرداخت می‌شود. علاوه‌بر این سرمایه فوت، میزان اندوخته سپرده‌گذاری فرد تا زمان فوت هم به آن افراد پرداخت می‌شود. سوم اینکه مطابق با ماده ۱۳۶ قانون مالیات‌های مستقیم، سرمایه بیمه‌های عمر به همراه اندوخته ریاضی آن از مالیات معاف می‌باشد. نکته دیگر اینکه به غیر‌از افراد تعیین شده در بیمه‌نامه هیچ شخص دیگری، حتی طلبکارانی با داشتن مدارکی دال بر داشتن طلب از بیمه‌شده هم نمی‌توانند هیچ مبلغی از محل بیمه عمر برداشت کنند. به عبارت دیگر نه تنها از مقدار سپرده مبلغی کاسته نمی‌شود، بلکه کل آن اندوخته به علاوه ۲۵ برابر حق بیمه پرداختی سالانه به استفاده‌کنندگان پرداخت می‌شود. نکته آخر در مورد سلامت بودن فرد تا انتهای مدت بیمه‌نامه است. در انتهای مدت بیمه‌نامه فرد دارای یک اندوخته نسبتا بزرگ است. حال وی می‌تواند این اندوخته را یا به‌صورت یکجا از شرکت بیمه دریافت کند یا به‌عنوان یک مستمری آن را دریافت کند. اگر فرد آن را به صورت مستمری دریافت کند، سرمایه وی باز هم مشمول تعلق گرفتن سود است. ملاحظه می‌شود که وجود خدمتی به نام بیمه عمر و سرمایه‌گذاری تا چه حد می‌تواند مفیدتر از سایر روش‌های معمول پس‌انداز باشد. آسایش خاطر از بروز حوادث ناگوار با صرف هزینه‌های کم مهم‌ترین وجه تمایز این روش سپرده‌گذاری با سایر روش‌های موجود در بازار است. * کارشناس ارشد محاسبات بیمه‌ای jamilsmoradi@gmail.com