دروازه پارک‌های ملی به روی گردشگران حیاتوحش باز شد
رؤیت خانواده یوز در «توران»
یوز آسیایی که به نام یوز ایرانی هم آن را می‌شناسیم به جرات معروف‌ترین گونه حیات وحش ایران است. این اقبال را یوزها شاید به واسطه گوشتخوار بودن به دست آورده‌اند، گوشتخوارها و باز بین آنها گربه‌سانان بزرگ‌جثه از جذابیت زیادی بین مردم برخوردارند و همین اقبال باعث شده تا خبرهای مرتبط با آن چنین بازتاب گسترده‌ای داشته باشد. نمونه‌اش مشاهده یک خانواده جدید در پارک ملی توران در شهرستان شاهرود که در این روزها در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخد و هر کسی با دیدن آنها لبخندی گوشه لبش می‌نشیند. در حالی که شاید کمتر کسی به این موضوع توجه کند که زاغ بور تنها گونه پرنده اندمیک ایران هم زیستگاهش پارک ملی توران است و هیچ جای دیگر دنیا نمی‌شود اینگونه را دید. یوزها با چنین جایگاهی توانسته‌اند رونق گردشگری در پارک ملی توران را رقم بزنند. پروژه یوز که در حاشیه این پارک در سال ۱۳۸۰ آغاز به فعالیت کرد یکی از ماموریت‌های خود را روی توانمندسازی جامعه بومی حاشیه آن قرار داد و مطابق با بسیاری از پروژه‌های بین‌المللی دیگر صنایع‌دستی و گردشگری در محور این فعالیت‌ها گنجانده شدند. فعالیت‌هایی که توانست زنان و مردان روستا را درگیر کند. به این ترتیب بسیاری از زنان در قلعه بالا و گیور و دزیان از روستاهای حاشیه پارک ملی توران شروع به دوخت سوزن‌دوزی‌هایی کردند که نمونه‌های آن را در پستوها و گنجه‌های خود داشتند، مردان هم سراغ بازسازی خانه‌ها رفتند و برخی به این فکر افتادند که گردشگر برای خرید دنبال محصولات ارگانیک است، بنابراین گذرشان به بازار شوش تهران و کارخانه‌های غرب کشور افتاد تا برای بسته‌بندی‌شان شیشه و برچسب و...تهیه کنند و بتوانند معیشت مکملی برای خانواده‌هایشان داشته باشند.
حسین کیقبادی که به نام عمو حسین هم بین توریست‌ها شناخته شده یکی از این اهالی قلعه بالا است که سال‌ها در کار گردشگری این روستاست و تا به حال توریست‌های خارجی و داخلی زیادی هم داشته است. نمونه‌اش دو گردشگر دانشجوی بلژیکی و اسپانیایی که برای دیدن حیاتوحش و یوز به این منطقه آمدند.اردیبهشت ماه همین پنج سال پیش بود که آنها به همراه عمو حسین و محیط‌بان سرگزی به سمت ماجراد یکی از مناطق در پارک ملی توران رفتند. حسین کیقبادی درباره آن روز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: من به عنوان لیدر با ماشین خودم آنها را به منطقه بردم. در ماجراد و کنار یک کانال در فاصله ۲۰ متری ما زیر سایه صخره‌ای یوزی خود را پنهان کرده بود که من دیدمش و به همراهانم اشاره کردم که یوز کنار ماست. این دو دانشجوی خارجی شروع به عکس گرفتن کردند و من هم عکسی گرفتم.این عکس‌ها را ما به اداره محیط زیست هم دادیم که در وب‌سایت‌شان بارگذاری کردند.در آن سفر این دو توریست توانستند گورخر، آهو، جبیر، پرنده‌های شکاری و کل و بز هم ببینند که همین تعداد بالای مشاهده گونه حیاتوحش خاطره بی‌نظیری برای آنها رقم زد و گفتند هیچ‌وقت فکر نمی‌کردند این شانس را داشته باشند در توران یوز ببینند. آنها قول دادند باز هم به قلعه بالا بیایند که کرونا این امکان را از بین برد.
تصاویری که این دو توریست در صفحات شبکه‌های اجتماعی‌شان به اشتراک گذاشتند باعث شد یک گردشگر هندی علاقه‌مند به سفر توران شود. حسین کیقبادی در این باره عنوان می‌کند: این توریست هندی چهار روز با من و یک محیط بان در منطقه چرخید تا یوز ببیند، در آن سفر ما توانستیم ردی از یوز ببینیم و در کنار آن انواع گونه‌ها را مشاهده کنیم اما هر چقدر دوربین کشیدیم مشاهده یوز ممکن نشد. البته این موضوع طبیعی است تعداد یوزهای توران محدود است و اینکه در یک سفر حتما شخصی یوز ببیند قطعی نیست.
این فعال حوزه گردشگری می‌افزاید: تا پیش از کرونا شرایط گردشگری در منطقه خوب بود اما مشکلی که الان ما با آن مواجهیم سخت‌گیری‌هایی است که برای بازدید پارک وجود دارد. بسیاری از خانواده‌ها به شکل گذری به قلعه بالا می‌آیند و آنجا متوجه می‌شوند که پارک ملی توران نیازمند مجوز برای بازدید است.در این زمینه ما خواستار آن هستیم محیطزیست همراهی بیشتری با ما داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: چنانچه رسانه‌ها و روزنامه‌ها هم این اطلاع‌رسانی را داشته باشند که برای دیدن حیات وحش در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست گردشگر پیش از ورود باید در سایت اداره‌های کل استان‌های مربوطه ثبت نام کند این اطلاع‌رسانی باعث می‌شود گردشگران با آگاهی بیشتری وارد می‌شوند و ما هم با مشکل مجوز مواجه نشویم.
کیقبادی در پاسخ به این پرسش که پروژه‌های محیط‌زیستی چطور به توسعه گردشگری توران منجر شده می‌گوید: کسانی که برای کار در پروژه‌ها وارد منطقه می‌شوند فارغ از تاثیرات مثبت پروژه عکس‌ها و تصاویری در شبکه‌های اجتماعی‌شان می‌گذارند که به تبلیغ منطقه منجر می‌شود.
مهناز آهنی از دیگر فعالان گردشگری در حاشیه پارک ملی توران است. او به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در زمان کرونا میهمانان ما به صفر رسیده بود اما خوشبختانه در هفته‌های اخیر که امکان بازدید از پارک ملی توران مهیا شده گردشگران بار دیگر به این پارک آمده‌اند و با برگزاری جشنواره زاغ بور تعداد این گردشگران هم افزایش خواهد یافت.
او در این باره که معمولا گردشگران خارجی از چه کشورهایی به توران سفر می‌کنند عنوان می‌کند: از تونس، انگلیس، فرانسه، اتریش، آفریقای جنوبی، مصر، ایتالیا بیشترین تعداد توریست‌ها را داشته‌ایم. معمولا این گردشگران علاقه‌مند به حیاتوحش هستند و می‌خواهند تعداد گونه‌های بیشتری را در توران مشاهده کنند.
محمد گایینی فعال در حوزه اکوتوریسم و گردشگری حیاتوحش درباره هزینه‌های دریافت شده در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: عددهایی که در سایت اداره کل محیط زیست سمنان وجود دارد و بر اساس آن به ازای هر گردشگر هزار تومان دریافت می‌شود عددی است که به ۱۲ سال پیش برمی‌گردد و همین موضوع نشان می‌دهد سازمان حفاظت محیطزیست در این زمینه باید بازنگری داشته باشد.
او با اشاره به اینکه توریسم می‌تواند یکی از منابع درآمدی توران برای حفاظت باشد، می‌افزاید: برای اینکه محلی‌ها از افزایش هزینه‌های ورود به پارک یا بازدیدها نگران نباشند تا مبادا تعداد توریست‌هایشان کاهش پیدا کند می‌توان فرآیند حمل‌ونقل را به محلی‌ها سپرد و در مقابل ورودیه‌ها را افزایش داد تا گردشگری منافعی برای این پارک ملی هم به همراه داشته باشد.
هزینه‌های واریزی برای ورود به منطقه به حساب خزانه و بانک ملی وارد می‌شود. گایینی برای رفع این مشکل می‌گوید: ما نیازمند آن هستیم چیزی مشابه یک شرکت تعاونی یا موسسه مدیریت این هزینه‌ها را به عهده بگیرد و در مقابل آن، مجموعه‌ای از خدمات را به پارک ارائه کند. به عنوان مثال با این هزینه‌ها می‌توان از پروژه‌های حفاظتی در توران حمایت کرد. نکته مسلم اینکه با این هزینه‌های اندک که به حساب خزانه واریز می‌شود منافعی عاید پارک ملی توران نخواهد شد و باید سازوکار توریسم به بخش غیردولتی واگذار شود.
