دنیای اقتصاد-زینب طاری: دو سال پیش وزارت نیرو بر اساس مصوبات خود در اسفندماه سقف نرخ انرژی و همچنین نرخ آمادگی در بازار برق سال آینده را اعلام کرد و نیروگاه‌‌‌ها بر این اساس برنامه‌‌‌ریزی کردند، اما در سال‌جاری شاهد تغییرات عمده‌‌‌ای نسبت به گذشته هستیم، چرا که در اسفند سال قبل خبری از اعلام این قیمت‌ها نشد و به یک‌باره در اردیبهشت سال‌جاری وزیر نیرو با صدور دستورالعملی عملا رویه گذشته را تغییر داد؛ به این معنا که مقرر شد شرکت‌های توزیع ماهانه ۲‌هزار میلیارد تومان از طریق بورس انرژی از نیروگاه‌‌‌ها برق بخرند. هر چند در ابتدا مدیران نیروگاه‌‌‌ها از اینکه با اجرای این طرح نیازی به طی کردن بوروکراسی پیچیده وزارت نیرو برای دریافت مطالبات ندارند، خرسند بودند، اما در ادامه چالش‌‌‌های به‌‌‌وجود آمده نشان از سخت‌‌‌تر شدن شدن اوضاع داشت.

دنیای‌اقتصاد: شرکت‌های زیمنس انرژی و جنرال الکتریک ورنوا اعلام کردند که این شرکت‌ها از ساخت نیروگاه‌‌‌های بزرگ سیکل ترکیبی در عربستان سعودی به عنوان بخشی از برنامه این کشور در راستای افزایش عرضه برق برای حمایت از جمعیت رو به رشد حمایت خواهند کرد. عربستان سعودی ۶۷‌درصد برق خود را از گاز و ۳۳‌درصد را از نفت تولید می‌‌‌کند. این کشور ۵۰‌درصد برق تجدیدپذیر را تا سال ۲۰۳۰ هدف قرار داده است، در حالی که سناریوی انتشار خالص صفر آژانس بین‌المللی انرژی، هدف جهانی ۶۰‌درصد برق تجدیدپذیر را تا سال ۲۰۳۰ تعیین می‌‌‌کند.

دنیای‌اقتصاد: در کشورهای توسعه‌یافته، دولت‌‌‌ها عموما با رویکردهای سیاستگذارانه و فرهنگی متنوع، برای بهبود نوع مصرف انرژی، خصوصا برق در کشور خود تلاش می‌کنند. البته که برخی از عادات رفتاری مردم نیز، به شیوه‌‌‌های مصرفی سنتی بستگی دارد. آنها نه تنها مدام بر اهمیت و ضرورت نوع مصرف انرژی خصوصا برق، تاکید دارند بلکه نوع مصرف صنایع و خانوارها را با تمامی ‌‌‌سیاست‌‌‌های خرد و کلان خود همراستا می‌کنند. بیشتر این کشورها، با برنامه‌‌‌ریزی و جهت‌‌‌دهی به نوع مصرف صنایع و مردم عادی، تلاش می‌کنند به صورت مستقیم و غیرمستقیم، نوع مصرف انرژی را بهینه کنند که در ادامه، به بررسی شاخص‌ترین کمپین‌‌‌های اجرایی در کشورهای مختلف جهان خواهیم پرداخت:

دنیای اقتصاد: انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر بسیار فراتر از تصویر کلیشه‌‌‌ای از توربین‌‌‌های بادی و پنل‌‌‌های خورشیدی هستند. نکته قابل‌توجه این است که در غرب ایالات متحده شاهد افزایش منابع تجدیدپذیر قدرتمند و اغلب نادیده گرفته‌شده هستیم که از فناوری‌‌‌های صنعت نفت و گاز استفاده می‌کند. این منبع انرژی زمین‌گرمایی است. پتانسیل تولید برق از انرژی زمین‌‌‌گرمایی از ۲ تا ۳۵هزار گیگاوات برآورد شده‌‌‌ است. ظرفیت تولید برق زمین‌گرمایی جهانی در پایان سال ۲۰۲۳ به ۱۶هزار و۳۵۵ مگاوات رسید که ایالات متحده آمریکا با ظرفیت تولید ۳۹۰۰ مگاوات جایگاه نخست و کشورهای فیلیپین و اندونزی در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند. در کشور ایسلند ۸۷‌درصد انرژی گرمایی موردنیاز ساختمان‌‌‌ها توسط انرژی زمین‌‌‌گرمایی تولید می‌شود.

دنیای‌اقتصاد: معاون فنی و مهندسی سازمان انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر و بهره‌‌‌وری برق ایران (ساتبا) از برگزاری مناقصه عمومی ساخت نیروگاه‌‌‌های بادی به ظرفیت ۱۹۷۰ مگاوات خبر داد و گفت: از ۳۴ ساختگاه در نظر گرفته‌شده برای مناقصه، سرمایه‌گذاران منتخب ۱۵۷۰ مگاوات نیروگاه بادی در ۲۶ ساختگاه مشخص شدند.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: تحقق «بورس انرژی» واقعی، مدت‌‌‌هاست به عنوان یک هدف دور از دسترس برای مسوولان وزارت نیرو مطرح بوده است. اقداماتی نیز در این راستا انجام گرفته است که صرفا در زمینه بورس انرژی بوده و بازار برق را نادیده گرفته است. منطق ایجاب می‌‌‌کرد پیش از انجام اصلاحات و تلاش برای تغییر ساختار مالی صنعت برق، نرخ‌های جدید سال‌جاری اعلام شود و بعد شرکت‌های توزیع برای خرید برق نیروگاه‌‌‌ها اقدام کنند؛ نکته دومی ‌‌‌که اعتراض منتقدان را به همراه داشته میزان بودجه‌‌‌ای است که به صورت ثابت (دو همت) ماهانه برای خرید برق نیروگاه‌‌‌ها در اختیار شرکت‌های توزیع قرار می‌گیرد و همین ثابت بودن میزان نقدینگی با توجه به میزان مشخص برق عرضه‌شده نیروگاه‌‌‌ها خود نشان از تعیین قیمت‌ها دارد.

دنیای‌اقتصاد: تولید انرژی فتوولتائیک شخصی فرصتی است که با آن می‌‌‌توانید تقریبا از یک برق رایگان برخوردار باشید. با این حال، گروهی از دانشمندان به تازگی یک اختراع علمی-تخیلی ارائه کرده‌‌‌اند که همان چیزی است که شما در خانه خود می‌‌‌خواهید. این فناوری یک پنل خورشیدی نامرئی است که جایگزین پنجره‌‌‌های شما می‌شود و با آن خانه خود را به یک ژنراتور تبدیل می‌‌‌کنید.

دنیای‌اقتصاد: پیش‌بینی می‌شود دمای هوا در روزهای آینده در کویت به بالای ۵۰ درجه سانتیگراد برسد، از این رو این کشور قراردادهای کوتاه‌مدتی را برای خرید ۵۰۰ مگاوات برق، از جمله ۳۰۰ مگاوات از عمان و ۲۰۰ مگاوات از قطر امضا کرده است. وزارت برق و آب و انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر مسوول تدوین سیاست‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌ها برای بخش برق در کویت است. کویت، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در سازمان کشورهای صادرکننده نفت‌(اوپک)، یکی از گرم‌‌‌ترین کشورهای بیابانی جهان به شمار می‌رود.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: سال جدید برای صنعت برق با یک تغییر بزرگ درخرید و فروش همراه بود؛ به این معنی که وزارت نیرو با بخشنامه‌ای تصمیم گرفت در بورس انرژی ‌برق را از طریق شرکت‌های توزیع از نیروگاه‌‌‌داران بخرد؛ هر چند در ابتدا با توجه به اینکه سرعت نقدینگی نیروگاه‌‌‌ها با اجرای این طرح افزایش می‌‌‌یافت و دیگر خبری از انباشت مطالبات نیروگاه‌‌‌ها از وزارت نیرو نبود، شاهد اظهار رضایت نیروگاه‌داران بودیم، اما دیری نپایید که تردید‌‌‌هایی برای سود‌آوری این طرح عنوان شد که از جمله آنها می‌توان به نحوه محاسبه نرخ برق در ایام غیر‌پیک اشاره کرد؛ از سوی دیگر اگر در گذشته به صورت ماهانه مبالغی برای تعمیرات در اختیار نیروگاه‌‌‌ها قرار می‌‌‌گرفت، امروز خبری از پرداخت این مبالغ نیست. همچنین دولتی بودن تمامی‌‌‌ خریداران و حداقل ۴۰‌درصد فروشندگان نیز واقعیتی است که در زمینه قیمت‌گذاری قطعا تاثیرگذار است و آزاد بودن و شفافیت را در بورس انرژی با تردید مواجه می‌کند.

دنیای‌اقتصاد: از سال ۲۰۰۰، دسترسی به برق در سراسر جهان به طور چشمگیری افزایش یافته است و تا سال ۲۰۲۰ از ۷۵‌درصد جمعیت جهان به ۹۰‌درصد رسیده است. درحقیقت زمانی که برق قطع شود، یا شبکه برق غیرقابل اعتماد یا استفاده از آن بسیار پرهزینه باشد، دسترسی به آن معنا ندارد، از این رو بسیاری از کسانی که به برق دسترسی دارند خدماتی منقطع و نوسانی دریافت می‌کنند. دلیل این کمبودها نحوه برخورد ما با الکتریسیته است؛ اینکه آن را یک حق بدانیم و نه یک کالای خصوصی. منظور از حق دانستن الکتریسیته اشاره به این تفکر است که همه مردم حق دارند به برق دسترسی داشته باشند، حتی اگر پول آن را نپردازند.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: تابستان ۱۴۰۳ برای مشترکان بخش صنعتی همواره چالش‌‌‌آفرین بوده چرا که ناترازی ۱۰ تا ۱۵‌هزار مگاواتی برق گریبان صنایع را می‌گیرد؛ امسال هم دولت برنامه‌‌‌ای برای صنایع مختلف تدوین کرده و محدودیت‌ها را در سه گروه شرکت‌های کوچک، شهرک‌‌‌های صنعتی و شرکت‌های انرژی‌بر اعمال می‌کند که بر این اساس صنایع انرژی‌بر بیش از همه محدودیت‌ها و خاموشی را تجربه می‌کنند. واحدهای صنفی کوچک طبق اظهارات مسوولان وزارت نیرو مشمول برنامه‌‌‌های محدودیت نمی‌‌‌شوند و در این میان شهرک‌‌‌های صنعتی نیز یک روز در هفته خاموشی را تجربه می‌کنند. وزارت نیرو اگرچه برنامه‌‌‌های مدیریت مصرف و خاموشی را برای صنایع اجرایی می‌کند، اما سعی کرده با ابزارهای تشویقی بخش مشترکان مردمی‌‌‌ را به کاهش مصرف ترغیب کند و همزمان با تغییر ساعات ادارات برای صرفه‌‌‌جویی ۱۵۰۰ مگاواتی، کاهش مصرف برق ۱۵ درصدی را هم در این بخش رقم بزند. برای اطلاع‌‌‌رسانی به صنایع و سایر مشترکان برق، مدیرعامل توانیر در نشستی مطبوعاتی به تشریح برنامه‌‌‌های مدیریت برق در تابستان پرداخت که مشروح آن از نظر مخاطبان می‌‌‌گذرد.

دنیای اقتصاد: افزایش روزافزون مصرف انرژی و استفاده بی‌‌‌رویه از سوخت‌‌‌های فسیلی، استفاده از منابع تجدیدپذیر را روز به‌روز پر اهمیت‌‌‌تر می‌‌‌کند. از منابع تجدیدپذیر می‌توان به انرژی باد، خورشید، جریانات دریایی و جزر و مدی، انرژی امواج، انرژی گرمایی- اقیانوسی، انرژی حاصل از گرادیان شوری آب‌‌‌ها و سایر انرژی‌‌‌ها اشاره کرد. انرژی بادی فراساحلی، یک منبع انرژی پاک و تجدیدپذیر است که با استفاده از نیروی باد در فراساحل به دست می‌‌‌آید، جایی که به دلیل نبود موانع، باد به سرعت بالاتر و ثابت‌‌‌تری می‌‌‌وزد. پتانسیل بالای آن، هم در سطح اجتماعی-اقتصادی و هم در سطح زیست محیطی، آن را به یکی از منابع تجدیدپذیر تبدیل می‌‌‌کند که نقش مهمی‌‌‌ در فرآیند کربن‌‌‌زدایی خواهد داشت.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر امروزه در کشورهای توسعه‌یافته به عنوان یکی از اولویت‌‌‌های اصلی تولید برق مطرح است و تا حد امکان کشورها سراغ انرژی‌‌‌های فسیلی نمی‌‌‌روند و این اصل تا جایی در دنیا مورد توجه قرار گرفته که حتی کشورهای حوزه خلیج فارس که دارای منابع عظیم نفت و گاز هستند هم اغلب از انرژی خورشیدی استفاده می‌‌‌کنند. در کشور ما هم بعد از اینکه محدودیت منابع سوخت بر ادامه روند تولید برق از منابع فسیلی خط بطلان کشید، در دولت سیزدهم استفاده از امکانات و ظرفیت‌‌‌ها به طور جدی مطرح شد و تجدیدپذیرها از یک انرژیِ لوکس به یک ضرورت تبدیل شدند که در صورت توجه به آنها می‌‌‌توان امیدوار به رفع ناترازی برق و انرژی در کشور بود؛ با وجود این اگر‌چه قابلیت‌‌‌ها و پتانسیل‌‌‌های لازم طبیعی مانند نور خورشید و مناطق بادگیر در کشور فراهم بود و قوانین حمایتی برای ورود سرمایه‌‌‌گذاران به این عرصه ابلاغ شد، اما طی سه سال با تمام تلاش‌‌‌ها کماکان شرایط به شکل مورد انتظار پیش نرفته و موانع مختلفی مانع تحقق این مهم شده که از جمله مهم‌‌‌ترین آنها می‌‌‌توان به فقدان هماهنگی دستگاه‌‌‌های مسوول همچون وزارت صمت و وزارت نیرو، فقدان تخصیص ارز به موقع برای واردات تجهیزات موردنیاز، بی‌‌‌توجهی بانک‌‌‌ها برای ارائه تسهیلات و... اشاره کرد.

دنیای‌اقتصاد: خودروسازان در حال بررسی ذخیره انرژی به عنوان راهی برای کمک به شرکت‌های برق و صرفه‌جویی در هزینه مشتریان خود هستند و این اتفاق می‌تواند یک قطعه گران‌قیمت در خودروهای برقی را به دارایی صنعت برق تبدیل کند. ذخیره‌‌‌سازی انرژی شبکه (که به آن ذخیره انرژی در مقیاس بزرگ نیز گفته می‌شود)، مجموعه‌‌‌ای از روش‌‌‌هایی است که برای ذخیره انرژی در مقیاس بزرگ در یک شبکه برق الکتریکی، استفاده می‌شود.

دنیای اقتصاد-زینب طاری: بازهم تابستان و قصه تکراری قطع برق صنایع پرمصرف؛ صنایعی که قربانی ناترازی صنعت برق شده‌اند و حالا هم قراراست وزارت نیرو مشابه سال گذشته مصرف برقشان را به ساعاتی از شبانه‌روز محدود کند؛ هر چه هست اعمال محدودیت‌های برق عدم‌‌‌النفع‌‌‌های سنگینی برای صنایع بزرگ به همراه دارد و صنایع می‌‌‌کوشند تا با روش‌های مختلف این عدم‌النفع را به حداقل برسانند؛ از مهم‌ترین راهکارها برای صنایع، خرید برق تجدیدپذیر از تابلو سبزها در بورس انرژی است که با ابلاغیه وزارت نیرو استفاده از این برق برخلاف برق فسیلی مشمول اعمال محدودیت‌ها نمی‌شود و از طرفی صنایع پرمصرف با یک اجبار قانونی در استفاده از این برق مواجه هستند؛ به این معنا که بر اساس ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان باید در سال‌جاری ۲‌درصد برق مصرفی‌شان را از محل منابع تجدیدپذیر تامین کنند؛ بنابراین از یکسو صنایع به برق در پیک مصرف به شدت نیاز دارند و از سوی دیگر اجرا نکردن قانون مذکور جرایم بسیار سنگینی در قبوض به همراه دارد.