اوکراین؛ جایگزینی برای روسیه در بازار انرژی ارو پا
تهدید کرملین نسبت به اتحادیه اروپا درباره توقف عرضه گاز در صورت عدم‌پرداخت هزینه‌‌‌های آن با روبل، چیزی بیش از یک تهدید ساده و ایجاد تنش کلامی بود. در ماه آوریل ۲۰۲۲، این کشور به وعده خود عمل کرد و عرضه گاز طبیعی به لهستان و بلغارستان را که به درخواست روسیه برای پرداخت هزینه گاز با روبل بی‌‌‌توجه بودند قطع کرد. این اقدام واکنشی شدید از سوی مسکو به تحریم‌‌‌های گسترده‌‌‌ای بود که غربی‌‌‌ها به روسیه تحمیل کرده‌‌‌اند. در واقع باید توجه داشت که حتی در اوج دوران جنگ سرد نیز مسکو هرگز جریان گاز صادراتی خود به اروپا را قطع نکرده بود.
وابستگی بیش از حد به روسیه
از زمان جنگ سرد، وابستگی به منابع انرژی افزایش یافته و جهانی شدن اقتصادها منجر به اتکای بیشتر به منابع صادراتی شده است. این دو عامل، منابع واردکننده را ملزم می‌کنند تا در مورد امنیت انرژی با احتیاط رفتار کنند؛ در واقع، جایگاه مساله امنیت انرژی در ساختار امنیتی اروپا هرگز تا این حد مهم و کلیدی نبوده است. ۴۰ سال پیش، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا یا همان سی‌‌‌آی‌‌‌ای(CIA) به کاخ سفید هشدار داد که خط لوله گاز ۳۵۰۰مایلی روسیه از سیبری به آلمان، تهدید مستقیم برای آینده اروپای غربی است. سازمان سی‌‌‌آی‌‌‌ای استدلال می‌‌‌کرد که چنین خط لوله‌‌‌ای، وابستگی بیش از حدی در اروپای غربی به منابع انرژی و سوخت روسیه ایجاد می‌کند که خطرناک است. رونالد ریگان، رئیس‌جمهور وقت آمریکا با این خط لوله مخالفت کرد؛ اما در برابر منافع گروه‌‌‌های لابی به‌سختی شکست خورد. روزنامه نیویورک‌تایمز در آن زمان این شکست در برابر ایجاد این خط لوله اروپایی را تحت عنوان «لابی‌‌‌گری برای منافع تجاری خصوصی بر امنیت ملی، حقوق بشر و نگرانی‌های زیست‌محیطی غلبه کرده است» توصیف کرد.
از زمان آغاز حمله همه‌جانبه نیروهای ارتش روسیه به اوکراین، روس‌‌‌ها بیش از ۶۳میلیارد یورو سوخت فسیلی را از طریق منابع دریایی و خطوط لوله صادر کرده‌‌‌اند. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک فنلاند، حدود ۴۴میلیارد دلار از این درآمدهای روسیه از سوی کشورهای اتحادیه اروپا تامین شده است که به معنای سهم ۷۱درصدی اروپاییها از درآمدهای ناشی از صادرات انرژی روسیه است. در واقع، این چند برابر بیشتر از کل کمک‌‌‌های اتحادیه اروپا به اوکراین در همین مدت‌زمان است. در‌حالی‌که روسیه قدرت فروش دارد، اروپاییها نیز باید بدانند که قدرت خرید آنها حتی بیشتر است. ساخت خطوط لوله گاز سال‌ها طول می‌‌‌کشد و برخلاف نفت یا زغال‌سنگ نمی‌توان آن را به‌سادگی در کشتی بارگیری کرد و به مشتریان در بازارهای جهانی فروخت. حالا وقت عمل است. در نتیجه سیاست‌‌‌های کوته‌فکرانه، اروپا در دام افتاده و با پول خود ماشین نظامی روسیه را پرورش داده است که اوکراینی‌‌‌ها را نابود می‌کند. با این حال، چنین سوالی تنها در مورد اوکراین نیست و می‌تواند شامل دیگر همسایگان روسیه که ممکن است محل جنگ بعدی مسکو باشند نیز شود.
چشم‌انداز بلندمدت امنیت انرژی
البته هر عمل و اقدامی نیز باید کاملا سنجیده‌شده باشد. به دلیل تصمیمات طولانی و مداوم، اروپا به منابع انرژی روسیه وابسته شده است. بنابراین، در راستای اخذ تصمیمات برای طراحی مجدد ساختار امنیت انرژی اروپا، باید پیامدهای بلندمدت چنین اقدامی نه تنها برای اعضای اتحادیه اروپا، بلکه برای کشورهای همسایه روسیه و به‌ویژه اوکراین در نظر گرفته شود. علاوه بر این، اوکراین می‌تواند در دوره انتقالی، برای جایگزینی منابع انرژی روسیه کمک کند. اوکراینی‌‌‌ها همچنین به دلایل زیر می‌توانند به یک شریک قابل‌اعتماد در ساختار امنیت انرژی اروپا تبدیل شوند:
- بخش انرژی اوکراین با ثباتی که در بحبوحه جنگ از خود نشان داده، جهان را شگفت‌زده کرده است. در روز نخست درگیری‌‌‌های نظامی، دسترسی سیستم انرژی اوکراین به روسیه قطع شد و بعید به نظر می‌رسد که دوباره وصل شود. اوکراین اکنون با شبکه برق اروپا هماهنگ شده است و به زودی نشان خواهد داد که می‌تواند محرک اصلی توافق سبز اروپا (European Green Deal) باشد.
- بیش از ۵۵درصد برق اوکراین توسط نیروگاه‌‌‌های هسته‌‌‌ای تولید می‌شود که نوعی انرژی پاک به حساب می‌‌‌آید و علاوه‌بر این، اوکراین قادر است تا ۹ گیگاوات در ساعت از مزارع انرژی بادی و انرژی خورشیدی برق تولید کند. پتانسیل ظرفیت انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر جدید در اوکراین بیش از ۲۰ گیگاوات است.
- ادغام برق سبز اروپایی اوکراین با کمک شرکای تجاری بین‌المللی اوکراین محقق خواهد شد. شرکت دی‌‌‌تی‌‌‌ئی‌‌‌کی (DTEK) (بزرگ‌ترین شرکت خصوصی حوزه انرژی و برق اوکراین) قصد دارد با همکاری شرکای بین‌المللی روی پروژه‌‌‌های کربن‌‌‌زدایی و فناوری مختلف در زمینه‌‌‌های تجدیدپذیرها، هیدروژن و... کار کند.
- پس از نروژ، اوکراین دارای بزرگ‌ترین ذخایر گاز در اروپاست. علاوه‌بر این، استفاده از تاسیسات ذخیره‌‌‌سازی گاز طبیعی زیرزمینی اوکراین، اجرای طرح‌‌‌های اتحادیه اروپا برای ایجاد یک ذخیره استراتژیک گاز را تسهیل می‌کند.
اوکراین آماده است رهبری در این زمینه را برعهده بگیرد و شریک قابل‌اعتمادی باشد. اوکراین آماده است از تامین برق سبز و صادرات خود به اروپا اطمینان حاصل کند و فعالانه فناوری‌‌‌های پاک را توسعه دهد. انجام این کار، به اروپاییها کمک می‌کند تا از ارزش‌‌‌های انسانی، دموکراسی و امنیت دفاع کنند و اشتباه نادیده گرفتن ترس‌‌‌های رونالد ریگان، رئیس‌جمهور سابق آمریکا را که هر روز به شکل غم‌‌‌انگیزی در جنگ علیه اوکراین محقق می‌شود، اصلاح کنند.
