موانع توسعه کسب‌وکارهای تولید انرژی تجدیدپذیر بررسی شد
بدون سود هرگز!
گرچه هم‌‌اینک دولت ادعا دارد مشوق‌‌های خوبی به سرمایه‌گذاران حوزه تجدیدپذیر ارائه می‌دهد که از جمله مهم‌ترین آنها باید به تسهیل دریافت مجوزهای زمین، مجوزهای حوزه محیط‌زیست، تخصیص ارز، مجوز وثایق و... اشاره کرد. با‌‌وجوداین باید تاکید کرد که همچنان اعطای سوخت ارزان به تولیدکنندگان برق نیروگاههای حرارتی، مهم‌ترین مانع در مسیر رقابت‌‌پذیری تولید برق با اتکا به انرژی‌‌های تجدیدپذیر است. «دنیای‌اقتصاد» در گفتوگو با امیر دودابی‌‌نژاد سعی کرده به مهم‌ترین سوالات پیرامون توسعه فضای انرژی‌‌های تجدیدپذیر در ایران بپردازد. این کارشناس و مدیر بخش انرژی نیز رمز موفقیت ایران در این مسیر را سودآور کردن سرمایه‌گذاری در این بخش عنوان کرده است.
تجدیدپذیرها؛ منجی اقتصاد ایران
امیر دودابی‌‌نژاد پژوهشگر اقتصادی در حوزه انرژی در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» درخصوص ضرورت توسعه تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر در کشور اظهار کرد: تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر در کشور ما از چند منظر اهمیت دارد. در درجه نخست آنکه ایران با محدودیت در دسترسی به منابع انرژی اولیه مواجه است. باوجودی که ایران از ذخایر قابل‌توجه نفت و گاز برخوردار است اما در طول این سال‌ها نتوانسته‌‌ایم در توسعه میادین انرژی متناسب با نیاز کشور عمل کنیم. در همین‌‌حال میزان تقاضا برای مصرف انرژی، هر سال به‌‌طور فزاینده‌‌ای در کشور بیشتر شده است.
در ادامه باید خاطرنشان کرد که مصرف بی‌‌محابا و بدون برنامه منابع انرژی تجدیدپذیر نیز اقدامی نابخردانه است، درواقع انتظار می‌رود همین منابع انرژی نیز در زنجیره ارزش، به بهترین مصرف برسد. دودابی‌‌نژاد گفت: با توجه به نقش و اهمیت انرژی‌‌های اولیه یا تجدیدپذیر، انتظار می‌رود روند مصرف در این حوزه مدیریت شود و همزمان راه‌‌حل‌‌های جایگزین دیگری نیز برای تامین این نیاز، پیشنهاد شود. یکی از راهکارهای اصلی در مواجهه با مساله ناترازی در کشور، حرکت به سمت توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر است. این پژوهشگر اقتصادی گفت: فارغ از آنکه انرژی اولیه یا سوخت فسیلی در دسترس ما باشد یا خیر، در احداث نیروگاه‌‌ها یا تولید برق موردنیاز کشور، با کسری قابل‌توجهی روبه‌رو هستیم که از آن با عنوان ناترازی تولید برق یاد می‌شود. در حال حاضر میزان ناترازی برق کشور در زمان اوج مصرف آن، یعنی ماه‌‌های گرم سال، بین ۱۸ تا ۲۰هزار مگاوات برآورد می‌شود.
وی افزود: با توجه به ناترازی‌‌های قابل‌توجهی که در حوزه برق شاهد آن هستیم، توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر می‌تواند راهکار جایگزینی باشد که در زمان بسیار کوتاه‌‌تری نیاز کشور به برق را تامین کند. در این میان ملاحظات زیست‌‌محیطی و تغییرات اقلیمی نیز به‌‌منزله تشویق تولید انرژی‌‌های پاک است. با توجه به ضرورت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای، انتظار می‌رود توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر در دستور کار قرار گیرد تا از این منظر دچار محدودیتی نشویم.
دودابی‌‌نژاد با اشاره به برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور گفت: بر اساس این برنامه ظرفیت تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر تا پایان مهلت قانونی اجرای این برنامه باید به ۱۲ هزارمگاوات افزایش یابد. این رشد ظرفیت به‌‌عنوان قانون مصوب و ابلاغ شده است. دولت چهاردهم نیز برای تولید ۳۰ هزارمگاوات برق تجدیدپذیر تا ۳ سال آتی هدف‌‌گذاری کرده است.
مانع اصلی تولید برق پاک
این مدیر حوزه انرژی در ادامه درخصوص موانع پیش روی تولید و توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر در کشور گفت: مهم‌ترین مانع در مسیر تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر در ایران، دسترسی به منابع مالی برای سرمایه‌گذاری و توجیه‌‌پذیر شدن تولید این انرژی از منظر اقتصادی است. سوخت موردنیاز برای تولید برق در نیروگاههای متعارف حرارتی، با نرخ بسیار نازلی در اختیار این واحدها قرار می‌گیرد. برهمین اساس نیز نرخ برق تولیدی نیروگاههای متعارف تقریبا با احتساب قیمت سوخت صفر یا ناچیز، محاسبه می‌شود.
در چنین شرایطی تولید انرژی الکتریسیته حاصل از نیروگاههای تجدیدپذیر نمی‌تواند با انرژی‌برق نیروگاههای حرارتی، رقابت کند. در حالی که اگر قیمت واقعی سوخت صنایع نیروگاهی را بر اساس نرم‌‌های جهانی و قیمت‌های بین‌المللی سوخت مایع در نظر بگیرند، عملا هزینه تولید انرژی الکتریکی حاصل از نیروگاههای فسیلی با قیمت انرژی حاصل از منابع تجدیدپذیر، مطابقت خواهد داشت.
بنابراین به‌‌طور خلاصه دو عامل مهم را باید به‌‌عنوان موانع اصلی پیش روی توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر در کشور نام برد که عبارتند از: یارانه‌‌های انرژی به‌‌ویژه یارانه سوخت نیروگاهی که زمینه محدود شدن فرصت‌‌های رقابت با انرژی الکتریکی مبتنی بر سوخت فسیلی را مهیا می‌کند. در همین‌‌حال از کمبود منابع سرمایه‌گذاری باید به‌‌عنوان دیگر چالش پیش روی توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر نام برد. دودابی‌‌نژاد با اشاره به نیاز بالای صنعت برق به سرمایه‌گذاری اظهار کرد: چنانچه تحقق تولید ۳۰هزار مگاوات برق تجدیدپذیر در دستور کار دولت باشد، برای اجرای آن نیازمند سرمایه‌گذاری حدود ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلاری هستیم. این رقم قابل‌توجه است و تنها در شرایطی تامین می‌شود که سود فعالیت در این بخش، تضمین شده باشد.
اقدامات حمایتی دولت
این پژوهشگر حوزه انرژی در پاسخ به سوالی مبنی بر راهکارهای حمایت‌‌گرانه دولت از توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر اظهار کرد: رفع موانع پیش روی تولید انرژی‌‌های پاک، مهم‌ترین خواسته فعالان این بخش است. ظرف چند سال گذشته، اقداماتی با هدف حمایت از تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر انجام گرفته است که این صنعت را به مرحله سوددهی نزدیک کند. دولت اقداماتی را انجام داده، که تولید این انرژی توجیه‌‌پذیر باشد. خرید تضمینی برق از انواع نیروگاههای غیردولتی تجدیدپذیر یکی از مهم‌ترین اقداماتی بوده که در راستای حمایت از این صنعت انجام گرفته است. در همین‌‌حال مطابق ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌‌پذیر، دولت مکلف است به سرمایه‌گذارانی که خدمات ارائه شده آنها منجر به صرفهجویی سوخت می‌شود، میزان سوخت صرفهجویی شده را تا سقف اصل و سود سرمایه‌گذاری پرداخت کند.
در ادامه بر اساس ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌‌بنیان در راستای توسعه صنایع دانش‌‌بنیان مرتبط با انرژی‌‌های تجدیدپذیر و توسعه بازار برای این صنایع و تولید برق پاک در محل مصرف، صنایع با قدرت مصرف بیشتر از یک مگاوات موظفند معادل یک درصداز برق موردنیاز سالانه خود را از طریق احداث نیروگاههای تجدیدپذیر تامین کنند و این میزان در پایان سال پنجم حداقل به پنج‌درصد برسد. در عین‌‌حال امتیازاتی نیز در اختیار صنایع قرار خواهد گرفت که پروژه‌‌های تولید برق را توجیه‌‌پذیر می‌کند.
دودابی‌‌نژاد گفت: بهبود فضای کسب و کار برای تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر باید در دستور کار سیاستگذاران باشد؛ البته در این مدت اقدامات خوبی انجام گرفته است. دولت مشوق‌‌های خوبی به سرمایه‌گذاران در حوزه انرژی‌‌های تجدیدپذیر ارائه می‌دهد که از جمله آنها باید به تسهیل دریافت مجوزهای زمین، مجوزهای حوزه محیط‌زیست، تخصیص ارز، مجوز وثایق و... اشاره کرد.
با توجه به شرایط توصیف شده چنانچه مانع پرداخت یارانه به سوخت‌‌های فسیلی نیروگاههای حرارتی رفع شود، در فضای رقابتی و سالم، سرمایه بیشتری نیز جذب توسعه تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر خواهد شد. درواقع صاحب سرمایه باید از سوددهی فعالیت خود مطمئن باشد. بخش بزرگی از این سرمایه با کمک استقراض از بانک تامین می‌شود و باید پس از اجرایی شدن، سود قابل‌توجهی را نصیب سیاستگذاران کند.
آینده روشن است؟
دودابی‌‌نژاد آینده تولید انرژی‌‌های تجدیدپذیر را در کشور مثبت ارزیابی کرد. درطول سالیان گذشته توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر امر غیرضروری بود اما اکنون این حوزه با توجه به محدودیت‌های دسترسی به انرژی‌‌های فسیلی و بروز ناترازی‌‌های گسترده، در اولویت سیاستگذاران قرار گرفته است.
وی افزود: الزامات بین‌المللی برای کاهش انتشار آلاینده‌‌ها نیز موضوع دیگری است که کشور را در مسیر توسعه انرژی‌‌های تجدیدپذیر قرار می‌دهد. فناوری‌‌های قابل‌توجهی در حوزه انرژی‌‌های تجدیدپذیر در حال گسترش است که هزینه‌‌های سرمایه‌گذاری یا هزینه تمام شده تولید را در این بخش کاهش داده و رقابت‌‌پذیری را بیشتر می‌کند. دولت هم با توجه به محدودیت دسترسی به انرژی در کشور و چالش‌‌های ناشی از آن، برنامه حمایتی گسترده‌‌ای را ترتیب داده است. بنابراین می‌توان این‌‌طور ادعا کرد که در آینده نزدیک مسیر توسعه تجدیدپذیرها گسترده‌‌تر و پررونق‌تر از موقعیت کنونی است.
