دنیای اقتصاد: بیش از ۸۵‌درصد از مساحت کشور ایران شامل اقلیم فراخشک تا نیمه‏‏‏‏‌خشک است، با این‌وجود حدود ۹۲‌درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی و تنها ۲‌درصد از آن در بخش صنعت و معدن مصرف می‌شود. سهم بخش معدن از کل منابع آب کشور حدود ۰.۲درصد است، اما با این حال در چند سال‌اخیر شرکت‌های معدنی به سراغ سرمایه‌گذاری در خطوط انتقال آب رفته‌اند تا نیاز خود به آب را تامین کنند. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» برخی مشکلات مانند کمبود و عدم‌دسترسی به آب سبب کاهش فعالیت یا متوقف‌شدن بسیاری از معادن و صنایع معدنی در کشور شده‌است. هرچند سهم معادن نسبت به کل مصرف منابع آب در کشور، بسیار ناچیز است؛ اما به دلیل واقع‌شدن معادن در مناطق با کمبود آب، دسترسی به آب برای فعالان این بخش به‌راحتی ممکن نیست.

صحبت از معدن و ظرفیت آن برای تولید، اشتغال‌‌‌‌‌‌‌‌آفرینی و ارزآوری بسیار تکرار‌شده، اما به‌‌‌‌‌‌‌‌‌رغم انتظاری که از این بخش می‌رود، آنگونه که باید شاهد توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌ این بخش نیستیم. معادن در ایران مشکلاتی پیچیده و بسیار تو در تو دارند. نظام حکمرانی معادن به دلیل آنکه مخاطبان پرشماری ندارد به اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌ کافی به بوته‌‌‌‌‌‌‌ نقد سپرده نشده ‌‌‌‌‌‌‌‌و در مقررات این حوزه تناقض‌ها و ابهامات زیادی وجود دارد.

دنیای اقتصاد: در پی انفجار اخیر در معدن زغال‌سنگ طبس که منجر به فوت بیش از ۵۰کارگر شد، بحث ایمنی و تمهیدات مورد‌نیاز در معادن ایران ‌بار دیگر به صدر اخبار و توجهات عمومی بازگشت. این حادثه تلخ که یکی از مرگبارترین حوادث معدنی اخیر ایران به‌شمار می‌رود، نشان‌داد که به‌رغم پیشرفت‌های فناوری در سطح جهانی، صنعت معدن‌کاری ایران هنوز با چالش‌های جدی در زمینه ایمنی روبه‌روست. معادن، به‌ویژه معادن زغال‌سنگ، همواره جزو خطرناک‌ترین محیط‌های کاری در جهان بوده‌اند. شرایط کار در اعماق زمین، خطر ریزش، وجود گازهای سمی و قابل‌اشتعال و استفاده از ماشین‌آلات سنگین، همگی عواملی هستند که ایمنی کارگران معدن را تهدید می‌کنند.

دنیای‌اقتصاد: در عصر دیجیتال، هوش‌مصنوعی به نیرویی تحول‌‌‌‌‌‌‌آفرین در صنایع گوناگون بدل شده‌است. صنعت معدن، به‌عنوان یکی از ارکان اساسی اقتصاد جهانی، از این قاعده مستثنی نیست. کشورهای پیشرو در این عرصه، با بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های نوین، افق‌‌‌‌‌‌‌های تازه‌‌‌‌‌‌‌ای را در بهره‌‌‌‌‌‌‌وری، ایمنی و پایداری زیست‌محیطی گشوده‌‌‌‌‌‌‌اند. استرالیا، به‌عنوان یکی از غول‌های صنعت معدن جهان، گام‌های بلندی در زمینه هوشمندسازی عملیات معدنی برداشته‌است.

دنیای‌اقتصاد: وضعیت بخش معدن در مرداد۱۴۰۳ نشان‌دهنده چالش‌های جدی در این بخش است. کاهش تولید و فروش نسبت به سال‌قبل می‌تواند زنگ خطری برای اقتصاد کشور باشد، با این حال افزایش ماهانه در شاخص‌های تولید و فروش نشان می‌دهد که پتانسیل‌هایی برای بهبود وضعیت وجود دارد. بخش معدن به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد ایران، نقش مهمی در تولید ناخالص داخلی، اشتغال‌زایی و صادرات غیرنفتی کشور ایفا می‌کند. با توجه به اهمیت استراتژیک این بخش، بررسی دقیق و تحلیل عملکرد آن می‌تواند تصویر روشنی از وضعیت اقتصادی کشور ارائه دهد. در این گزارش، به بررسی و تحلیل وضعیت بخش معدن ایران در مردادماه ۱۴۰۳ بر اساس داده‌های شرکت‌های معدنی پذیرفته‌شده در بورس اوراق‌بهادار تهران می‌‌‌‌‌پردازیم.

دنیای اقتصاد: معمولا اولین تصویری که پس از شنیدن نام عربستان‌سعودی پیش چشم شهروندان دیگر کشورها می‌آید، یک کشور نفتی درمیان صحرا است. در سال‌های اخیر عربستان تلاش دارد تا با متنوع‌کردن اقتصاد خود، این تصویر را تغییر دهد. عربستان در دهه‌های گذشته توانست مبلغ قابل‌توجهی از فروش نفت به‌دست آورد و حالا قصد دارد تا پس‌انداز خود را در بخش‌هایی غیر‌از نفت و گاز سرمایه‌گذاری کند. یکی از صنایعی که در سال‌های اخیر مورد‌توجه عربستان بوده، معدن‌کاری است. سیاستگذاران عربستانی نه‌تنها معادن مستقر در این کشور را توسعه داده‌اند، بلکه در جست‌وجوی یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری در دیگر کشورها هستند.

دنیای‌اقتصاد: قیمت‌های قراردادهای آتی سنگ‌آهن در پایان هفته سوم سپتامبر در بازارهای جهانی افزایش یافت، زیرا چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز مالی چین، نگرانی‌ها درباره کاهش تقاضای داخلی در این کشور را کاهش داد.

دنیای‌اقتصاد: نگرانی در مورد آینده کره‌زمین باعث‌شده تا رهبران کشورها به‌دنبال کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و به‌کارگیری انرژی‌های پاک باشند. یکی از راهکارهای کاهش انتشار آلاینده‌ها، استفاده از وسایل نقلیه برقی است و ساخت این نوع از خودروها نیازمند باتری‌های خاصی است. یکی از مواد معدنی مورد‌نیاز برای تولید این باتری‌ها نیکل است و همین مساله تقاضای جهانی برای نیکل را به‌شدت افزایش داده‌است. رشد تقاضای نیکل باعث‌شده تا برخی از کشورها برای استخراج بیشتر دست به اقداماتی بزنند که به هیچ‌وجه با اهداف توسعه پایدار منطبق نیست. از جمله مشکلات در معادن نیکل می‌توان به استعمار نیروی کار و ایجاد آسیب‌های زیست‌محیطی اشاره کرد.

دنیای اقتصاد: تراز تجاری بخش معدن و صنایع معدنی در سه‌ماهه اول سال‌۱۴۰۳، هم از لحاظ ارزشی و هم وزنی مثبت است. در این بازه زمانی تراز تجاری به لحاظ ارزشی یک‌‌میلیارد و ۵۷۹‌‌میلیون دلار و به لحاظ وزنی ۱۴‌میلیون و ۸۵۱‌‌هزار تن مثبت است. در فصل اول سال‌۱۴۰۳ صادرات معدن و صنایع معدنی، ۲میلیارد و ۹۷۸‌‌میلیون دلار به وزن ۱۵‌‌میلیون و ۷۲۴‌‌هزار تن و واردات یک‌‌میلیارد و ۴۰۰‌‌میلیون دلار به وزن ۸۷۳‌هزار‌تن بوده‌است، با این‌وجود صادرات معدن و صنایع معدنی نسبت به مدت مشابه سال‌قبل به لحاظ ارزشی ۱۰‌درصد و به لحاظ وزنی یک‌درصد کاهش داشته‌است. معدن و صنایع معدنی همچنین سهم ۲۲‌درصدی از صادرات غیرنفتی در سه‌ماهه امسال داشته‏‏‏‏‌اند.

دنیای‌اقتصاد: در چهار سال‌اخیر بایدن، مجموعه‌‌‌‌ای از قوانین کلیدی را وضع کرده‌است تا وابستگی خود را به چین، به‌عنوان تامین‌‌‌‌کننده اصلی بسیاری از کالاها، کاهش دهد. قوانینی چون «قانون کاهش تورم»، «قانون زیرساخت‌ها» و «قانون چیپس و علم» گام‌های مهمی در این مسیر بوده‌اند.

چالش میان معدن و محیط‌زیست موضوعی قدیمی است که بارها برای حل آن تلاش‌هایی‌ شده، اما شاید تاکنون راهکار مشترکی در دستور کار قرار نگرفته است. بخش معدن به سبب ماهیت، خود را درون مجموعه بزرگ منابع طبیعی و محیط‌زیست جانمایی می‌کند. لازمه بقای بخش معدن، تعامل جدی با هریک از بخش‏‏‌های مزبور و نیز تامین بیشتر منافع ملی است که به باور متولیان منابع طبیعی و محیط‌زیست، این بخش هیچ‌گاه نتوانسته است همگام با حفظ منافع مردم، در پی حداکثر‏‏‌سازی تعامل با محیط‌زیست و منابع طبیعی، گامی شایسته بردارد.

حوزه معدن همیشه جزو فعالیت‌های اقتصادی پرچالش‌ در کشورمان بوده است. از یک‌طرف مدعی هستیم که حدود ۱۰‌درصد ذخایر معدنی جهان در ایران قرار گرفته است؛ هرچند به‌دلیل فقر فاحش اکتشافات هیچ‌وقت برای این آمار دلایل کافی ارائه نشده است. اما اگر آن را با مسامحه بپذیریم و حتی به کمتر از آن یعنی ۵‌درصد هم رضایت دهیم، زمانی که وارد محاسبات اقتصادی می‌شویم، مشاهده می‌کنیم که به‌رغم این پتانسیل، کشور ما نقش قابل‌توجهی در گردش مالی معدن و صنایع فرآوری دنیا ندارد.

دنیای اقتصاد: صنایع ایران با چالش جدی انرژی مواجه شده‌اند که تاثیرات منفی قابل‌توجهی بر تولید و اقتصاد کشور گذاشته‌است. قطعی‌‌‌‌‌های مکرر برق در تابستان۱۴۰۳ منجر به کاهش چشمگیر تولید در بخش‌های مختلف صنعتی شده‌است. در صنعت سیمان، تولید تا ۷۰‌درصد کاهش‌یافته‌است؛ این کاهش تولید و افزایش قیمت، تاثیر منفی بر صنعت ساخت‌وساز گذاشته‌است.

دنیای‌اقتصاد: درحالی‌که اقتصاد ایران دهه‌‌‌‌‌هاست با چالش وابستگی به نفت دست‌وپنجه نرم می‌کند، نگاه‌ها به سمت بخش معدن به‌عنوان ناجی بالقوه اقتصاد کشور چرخیده است، اما آیا توسعه بخش معدن می‌تواند ایران را از دام نفرین منابع رها کند یا صرفا تکرار همان الگوی ناکارآمد در قالبی جدید خواهد بود؟

دنیای‌اقتصاد: آخرین گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت تولیدکننده بخش معدن در تیرماه ۱۴۰۳، تصویری پیچیده و چندبعدی از وضعیت این صنعت کلیدی ارائه می‌دهد. این داده‌ها، فراتر از اعداد و ارقام صرف، روایتگر داستانی از چالش‌ها، فرصت‌ها و تحولات عمیق در یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور هستند. شاخص‌کل قیمت تولیدکننده بخش معدن با رسیدن به عدد ۲۱۳۰.۷ در تیرماه، افزایشی ۳.۶‌درصدی را نسبت به ماه قبل نشان می‌دهد.