چرا استقبال از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران کاهش یافته است؟
کارزار نیم‌همتی کتاب
سال گذشته رکورد فروش نمایشگاه ۴۰۰میلیارد تومان بود. با این حساب فروش نمایشگاه کتاب امسال بیشتر شده و ۲۵درصد رشد کرده است. اما آیا واقعا همین‌طور است؟ ابتدا باید بدانیم قیمت کتاب از سال گذشته تا امروز چقدر گران شده است، پارسال کتاب ۱۰۰صفحه‌ای چقدر قیمت پشت جلد خورده بود و امسال چقدر؟
مقایسه دو دوره نمایشگاه
آمارهای منتشرشده در رسانه‌ها نشان‌دهنده رشد قابل‌توجه قیمت کتاب در طول یک سال گذشته است. قیمت کتاب‌ها طبق آماری که در خانه کتاب آمده، در فروردین‌ماه امسال نسبت به فروردین سال گذشته ۱۱۰درصد رشد داشته است. یعنی اگر کتاب تازه نشری در نمایشگاه سال گذشته ۱۰۰هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود، در نمایشگاه امسال قیمتش به ۲۱۰هزار تومان رسیده. برخی گزارش‌ها نیز حاکی است که قیمت کتاب به طور میانگین در طول یک سال گذشته ۵۰ تا ۷۰درصد رشد داشته است. اگر ما حد میانه این دو عدد یعنی ۶۰درصد را هم در نظر بگیریم، فروش کل نمایشگاه امسال در مقایسه با سال گذشته نه‌تنها رشد نکرده بلکه کمتر هم شده است. به بیان دیگر اگر نمایشگاه امسال ۶۴۰میلیارد تومان فروش داشت، تازه می‌توانست ادعا کند که به اندازه سال گذشته کتاب فروخته. اما برآوردها نشان می‌دهد که هنوز بیست، سی درصد از آمار سال گذشته عقب هستیم و مردم کمتر کتاب خریده‌اند.
بررسی میدانی «دنیای اقتصاد» از نمایشگاه کتاب حاکی از این است که برخی ناشران از کاهش فروش ناراضی هستند. برخی از ناشران اعلام کرده‌اند که در این دوره از نمایشگاه تا ۶۰درصد کمتر از سال گذشته کتاب فروخته‌اند. سال گذشته طبق آمار اعلام‌شده از سوی برگزارکنندگان نمایشگاه، بیش از ۱.۳۶میلیون جلد کتاب در نمایشگاه فروخته شده، این در حالی است که نمایشگاه امسال بر اساس آمارهای تخمینی حدود یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۱۰۰هزار نسخه کتاب فروخته است. البته این آمار دقیق نیست و برگزارکنندگان نمایشگاه به زودی آمار دقیق را در این باره اعلام خواهند کرد.
عدم استقبال؟
آیا مردم کمتر از سال‌های گذشته از نمایشگاه استقبال کردند؟ مشاهدات میدانی این موضوع را تایید می‌کند. مردم کمتر به نمایشگاه آمدند و کمتر کتاب خریدند. اما چرا؟ بیشتر کتابخوانان معتقدند افزایش قیمت کتاب، اعمال برخی مقررات و «دولتی‌تر» شدن نمایشگاه از مهم‌ترین موانع رفتن به نمایشگاه بوده است. در روزهای برپایی این رویداد بسیاری از کاربران شبکههای مجازی درباره برخی سخت‌گیری‌ها در نمایشگاه به‌شدت انتقاد کردند. اما با این مقدمات می‌توان آمار ارائه‌شده از سوی سخنگوی نمایشگاه را نگران‌کننده دانست.
علی رمضانی در یک نشست خبری با اشاره به نظرسنجی روز نهم نمایشگاه، گفت: مردم در پاسخ به این سوال که «در طول سال، کتاب‌های خود را از چه محلی تامین می‌کنید»، ۶۰درصد گفته‌اند کتاب‌های خود را از نمایشگاه حضوری و فیزیکی تهیه می‌کنند. این موضوع بیانگر جایگاه ویژه نمایشگاه کتاب تهران در میان مخاطبان است. اگر بیشتر مردم کتاب‌های مورد نیاز خود را از نمایشگاه تهیه می‌کنند، کاهش استقبال از نمایشگاه به معنی دور شدن جامعه از خرید کتاب است. بررسی و تحلیل دقیق در این باره نیازمند وجود آمار متقن و فرصت فراخی است، با این حال آمارهای موجود و مشاهدات میدانی حاکی از این است که مرجعیت نمایشگاه تهران به عنوان کانون تازه‌های نشر و رویدادهای حوزه کتاب کم‌رنگ شده و این رویداد بزرگ فرهنگی، عمدتا به فضایی برای کارناوال‌های تفریحی تبدیل شده است.
آخرین آمار فروش
طبق اعلام رسمی برگزارکنندگان نمایشگاه، تا جمعه شب نمایشگاه حضوری ۲۷۹میلیارد تومان فروش و نمایشگاه مجازی ۱۴۶میلیارد تومان فروش داشته‌‌اند. بر این اساس تا پیش از روز پایانی نمایشگاه، مجموع فروش بخش حضوری و مجازی ۴۲۵میلیارد تومان بوده است. اگر دیروز مجموع فروش هر دو نمایشگاه مجازی و حضوری به ۷۵میلیارد تومان رسیده باشد، کل فروش سی و پنجمین دوره ۵۰۰میلیارد تومان یا همان نیم‌همت خواهد شد.
