ایران در سال چهارم خشکسالی به‌سر می‌برد
آژیر ناترازی مصرف آب
بـــــا توجــه به کاهش ۱۱درصدی آب ورودی سدها، نمی‌‌‌توان به‌راحتی چاره‌‌‌ای برای بحران آبی اندیشید. هنوز هم اصلاح الگوی مصرف آبی در کشور از اصلی‌‌‌ترین راهکارهای موجود است و به عقیده محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران کاهش حتی۲۰درصدی مصرف آب می‌‌‌تواند نقش موثری در گذر از چالش‌‌‌ها داشته باشد. اردکانی با بیان اینکه ایران در سال چهارم خشکسالی قرار دارد اما در عین حال برنامه‌‌‌ای مبنی بر جیره‌‌‌بندی آب وجود ندارد، تصریح کرد: سه‌سال خشکسالی را پشت سر گذاشتیم و اتفاقی رخ نداده و صراحتا اعلام می‌‌‌کنیم که برنامه‌‌‌ای برای نوبت‌‌‌بندی و جیره‌‌‌بندی آب در استان تهران در دستور کار نداریم.
رشد خروجی و کاهش ورودی آب به سدها
فیروز قاسم‌‌‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، درباره وضعیت مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا ۳۰دی‌ماه، اظهار کرد: ورودی سدهای کشور در حال حاضر ۶.۱۸میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال آبی گذشته ۱۱درصد کاهش داشته است. میزان ورودی آب به سدهای کشور در سال گذشته ۶.۹۳میلیارد مترمکعب بود. خروجی سدهای کشور از ۶.۲۳میلیارد مترمکعب در سال آبی گذشته به حجم ۷.۶۲میلیارد مترمکعب رسیده که نشانگر رشد ۲۲درصدی میزان تامین مصارف از محل سدها نسبت به سال گذشته است.
قاسم‌‌‌زاده موجودی مخازن سدهای کشور را در تاریخ ۳۰دی‌ماه ۱۴۰۲ با ۴۱درصد پرشدگی، معادل ۲۰.۲۶میلیارد مترمکعب اعلام کرد و گفت: این میزان در سال گذشته ۱۹.۸۰میلیارد مترمکعب بوده که نشانگر ۲درصد رشد نسبت به سال گذشته است. پرشدگی سدهای پایتخت برابر با ۱۴درصد است و حجم مخازن سدهای تهران تا ۳۰ دی‌ماه با افزایش ۵درصدی روبه‌رو بوده است. مجموع ۱۳سد مهم حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز حدود ۲۷درصد پرشدگی دارد که نسبت به سال آبی گذشته ۴درصد کاهش داشته است.
افت فاحش بارندگی‌‌‌ها در استان تهران
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، در گفت‌‌‌وگویی با تاکید بر اهمیت کاهش ۲۰درصدی مصرف آب تهرانی‌‌‌ها، گفت: سال گذشته میزان بارندگی‌‌‌ها در تهران ۱۹۰میلی‌متر بود. امسال که تقریبا چهارماه از سال آبی گذشته است، میزان بارندگی در استان تهران نسبت به میانگین بلندمدت، ۴۶درصد کمتر بوده است.
همچنین حجم ذخایر سدها به نحو قابل‌توجهی کاهش پیدا کرده و این در حالی است که سرانه مصرف در تهران باید طبق الگوی مصرف برای هر خانوار ۴۰۰لیتر در روز باشد. در حال حاضر سرانه مصرف در استان تهران برای هر نفر ۲۵۰لیتر است که عدد بسیار بالایی به حساب می‌‌‌آید. بارندگی بسیاری از کشورهای حاشیه دریای مدیترانه بیش از ۷۵۰لیتر است، اما سرانه مصرف آنها ۱۷۰لیتر در شبانه‌‌‌روز است. محسن اردکانی، با بیان اینکه در حال حاضر سرانه مصرف در استان تهران برای هر نفر ۲۵۰لیتر است که عدد بسیار بالایی به حساب می‌‌‌آید، افزود: سرانه مصرف بسیاری از کشورها که در حاشیه دریای مدیترانه قرار دارند و میزان بارندگی آنها بیش از ۷۵۰لیتر است، ۱۷۰ لیتر در شبانه‌‌‌روز است. در تهران با بارندگی ۱۹۰میلی‌متر در سال سرانه مصرف ۲۵۰لیتر در شبانه‌‌‌روز است.
او گفت: در حال حاضر بین قیمت تمام‌شده و قیمت فروش آب اختلاف زیادی وجود دارد که پایه قانونی آن باید به‌تدریج اصلاح شود. در حال حاضر قیمت تمام‌شده آب در شهر تهران با وضعیت فعلی حداقل مترمکعبی ۸۵۰۰تومان است اما به طور متوسط، هر مترمکعب آب کمتر از ۳هزار تومان فروخته می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با بیان اینکه بیش از ۶۰درصد اختلاف قیمت بین قیمت تمام‌شده و قیمت فروش آب وجود دارد، تاکید کرد: باید با استفاده از شیرهای کم‌‌‌مصرف و اصلاح تاسیسات در ساختمان و موضوعاتی از این قبیل میزان مصرف آب را کاهش دهیم. علاوه بر این باید در حوزه فرهنگ‌‌‌سازی نیز اقداماتی صورت گیرد، به طوری که کلیه دستگاه‌‌‌هایی که در حوزه فرهنگ‌‌‌سازی دخیل هستند، وارد میدان شوند و تغییر شیوه مصرف اتفاق بیفتد.
اردکانی با بیان اینکه ایران از اقلیم خشک و نیمه‌خشک برخوردار است، میانگین بارندگی در کشور را به طور متوسط سالانه ۲۳۰میلی‌متر اعلام و اظهار کرد: این میانگین در استان تهران به صورت نرمال باید سالانه ۲۸۰میلی‌متر باشد و ما سومین دوره خشکسالی را پشت سر گذاشتیم و اکنون در حال سپری کردن سال چهارم هستیم.
وی با تاکید بر اینکه آب تهران از پنج‌سد امیرکبیر و طالقان در غرب و سد لار، لتیان و ماملو در شرق تهران و منابع آب‌‌‌های زیرزمینی تامین می‌شود، تاکید کرد: در گذشته حدود ۷۵درصد از آب شرب و بهداشتی استان تهران را از محل آب‌‌‌های سطحی یعنی همین سدها تامین می‌‌‌کردیم. زمانی که میزان بارندگی کاهش می‌‌‌یابد، طبیعتا روان‌‌‌آب‌‌‌ها و آوردهای رودخانه‌‌‌ها کاهش پیدا می‌کند و به تبع آن حجم ذخایر سدها کاهش می‌‌‌یابد. بر این اساس طی سه‌سال گذشته، میزان بارندگی استان تهران به صورت ممتد زیر ۲۰۰میلی‌متر بوده است. حال آنکه میانگین نرمال آن باید ۲۸۰میلی‌متر باشد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با تاکید بر اینکه سه‌سال خشکسالی را پشت سر گذاشتیم و اتفاقی رخ نداده و اکنون نیز صراحتا اعلام می‌‌‌کنیم که برنامه‌‌‌ای برای نوبت‌‌‌بندی و جیره‌‌‌بندی آب در استان تهران در دستور کار نداریم، گفت: این صحبت به این معنا نیست که اقدامی برای مدیریت منابع آبی صورت نمی‌گیرد. برنامه‌‌‌هایی را در سال‌های گذشته که در خشکسالی قرار داشتیم تعریف کردیم. امسال نیز که در سال چهارم خشکسالی قرار داریم، برنامه‌‌‌هایی را دستور کار قرار داده‌‌‌ایم. وی با بیان اینکه علاوه بر همکاری مردم، منابع جایگزین نیز اضافه کردیم تا از منابع سطحی آب کمتر برداشت شود، اظهار کرد: امسال نیز چنین برنامه‌‌‌هایی را در دستور کار داریم و به جز این نیز چاره‌‌‌ای نیست.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران اظهار کرد: یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون مترمکعب آب در استان تهران برای شرب و بهداشت توزیع می‌شود. ۶.۵میلیارد نیز برای شرب و بهداشت در کل کشور توزیع می‌شود که در این میان، ۲۳درصد از منابع آب شرب و بهداشت کشور در استان تهران توزیع می‌شود.
اردکانی با بیان اینکه کاهش ۲۰درصدی مصرف آب می‌‌‌تواند نقش زیادی در گذر از چالش‌‌‌ها داشته باشد و درواقع این ۲۰درصد معادل ۳۰۰میلیون مترمکعب بوده که این عدد ۱.۵برابر سد امیرکبیر است، گفت: نه‌تنها امسال بلکه بحران سخت‌‌‌تر از این را پشت سر خواهیم گذاشت، اما این تلقی که هرچه می‌‌‌خواهیم آب مصرف کنیم و دستگاه‌‌‌های متولی، آب تولید کنند، امکان‌‌‌پذیر نیست.
به گفته وی، آب به نزولات جوی بستگی دارد و قابل تولید نیست. در تمام دنیا اینگونه است که وقتی با کاهش نزولات جوی مواجه می‌‌‌شوند میزان مصرف را کاهش می‌دهند. به طور مثال آبیاری فضای سبز، شست‌‌‌وشوی خودرو، فرش و مواردی از این قبیل متوقف می‌شود.
وی با بیان اینکه در شهر تهران ۲۲درصد هدررفت آب داریم، گفت: این ۲۲درصد به دو هدررفت ظاهری و واقعی تبدیل می‌شود؛ ۱۱درصد هدررفت ظاهری و ۱۱درصد هدررفت واقعی است. درواقع هدررفت ظاهری به خطای دستگاه‌‌‌های اندازه‌‌‌گیری اطلاق می‌شود.
به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، زمانی که مشترکان از پمپ استفاده می‌کنند، متوجه کاهش فشار آب نمی‌‌‌شوند، اما صرفه‌‌‌جویی بالایی در مصرف آب صورت می‌گیرد، به طوری که ماهی ۴ تا ۵میلیون مترمکعب میزان مصرف آب کاهش می‌‌‌یابد و با توجه به اینکه در تهران در مقیاس بزرگی آب توزیع می‌شود، این عدد معادل ۴۰ تا ۵۰مترمکعب به ازای هر نفر می‌شود. سد لتیان ۷۰میلیون مترمکعب ذخیره آب دارد که رقم بالایی است. اردکانی افزود: برنامه‌‌‌های بسیار خوبی در حوزه تامین و توزیع داریم اما در کنار این برنامه‌‌‌ها لازم است مردم نیز مانند گذشته صرفه‌‌‌جویی ۲۰درصدی داشته باشند تا سال آبی جاری را پشت سر بگذاریم و جیره‌‌‌بندی آب نیز در دستور کار قرار ندارد.
وی با اشاره به مشترکان پرمصرف، تاکید کرد: الگوی مصرف در شهر تهران برای هر خانواده در ماه معادل ۱۲هزار لیتر است. ۳۱درصد از مشترکان تا ۱۲هزار لیتر و ۶۳درصد از مشترکان تا ۲۴هزار لیتر مصرف آب دارند؛ به گروه اول خوش‌مصرف، به گروه دوم پرمصرف و به گروه سوم که از ۲۴هزار مترمکعب بیشتر مصرف می‌کنند، بدمصرف می‌‌‌گوییم که ۶درصد مشترکان را دربرمی‌گیرد. مشترکانی که تا ۲۴هزار لیتر مصرف آب دارند، ۲۰۰هزار تومان قبض برای آنها صادر می‌شود.
اگر مشترکی ۵۰هزار مترمکعب آب مصرف کند، قبض آب آن ۱.۵میلیون تومان خواهد بود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران افزود: برای گروه اول که ۱۲هزار لیتر آب می‌کنند، قبوض آب ۲۹هزار تومان صادر می‌شود، یک آب معدنی ۱.۵لیتری ۷هزار تومان است، ۱۵ لیتر آن می‌شود ۷۰هزار تومان، اما ۱۲هزار لیتر را با قیمت ۲۹هزار تومان توزیع می‌‌‌کنیم. مشترکانی که تا ۲۴هزار لیتر مصرف آب دارند، ۲۰۰هزار تومان قبض برای آنها صادر می‌شود، اگر مشترکی ۵۰هزار مترمکعب آب مصرف کند، قبض آب برای آن ۱.۵میلیون تومان خواهد بود.
الزام دولتی‌ها به کاهش مصرف آب
اردکانی در ادامه توضیح داد: مصوبه دیگری وجود دارد که ادارات دولتی موظفند میزان مصرف آب خود را تا ۲۵درصد کاهش دهند که اگر این اتفاق نیفتد، دو مرتبه اخطار داده می‌شود و بار سوم علاوه بر محدودیت موقت، اسم آن اداره یا سازمان را رسانه‌‌‌ای خواهیم کرد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران درباره تفکیک آب شرب و بهداشتی نیز تصریح کرد: این طرح بسیار هزینه‌‌‌بر است. ۱۸هزار کیلومتر شبکه توزیع آب شرب در استان تهران وجود دارد که اگر قرار باشد تفکیک آب صورت گیرد باید همین مقدار شبکه ایجاد شود.
وی در پاسخ به این سوال که خشکسالی حاکم بر تهران تاثیری بر وضعیت کیفیت آب گذاشته است یا خیر، تصریح کرد: آبی که در شبکه توزیع استان تهران قرار دارد، ۱۰۰درصد از کیفیت شرب استاندارد و حتی بالاتر از استاندارد جهانی است و جای هیچ‌گونه نگرانی برای این مساله وجود ندارد.
اردکانی با بیان اینکه این اطمینان را به مردم می‌‌‌دهم که هیچ‌‌‌وقت از باب اینکه کمبود آبی در تهران نداشته باشیم، کیفیت آب را کاهش نخواهیم داد، گفت: درحال حاضر تمام آبی که در شبکه استان تهران توزیع می‌شود، با کیفیت استاندارد شرب است و جای نگرانی نیست.
وی با اشاره به لزوم سازگاری با خشکسالی، اظهار کرد: دو مبحث مطرح بوده؛ یک موضوع گوارایی آب و دیگری موضوع بهداشت و سلامت آب است. هرآنچه در شبکه سراسری آب توزیع می‌شود دارای استاندارد ۱۰۰درصدی است، اما گوارایی آب متفاوت است. درواقع گوارایی آب سد طالقان از سد کرج، گوارایی آب سد کرج از سد لار و گوارایی سد لار از سد لتیان بیشتر است و درکل باید گفت مفهوم گوارایی با سلامت و بهداشت آب متفاوت است.
