کاهش بازدهی بخش معدن به چه دلیلی رخ می‌دهد؟
قربانیان معدنی تعارض منافع
از منظر رضا محتشمیپور، در مساله محیط‌زیست و منابع طبیعی باید به نقطه اعتدال رسید. مجموع کل پروانه‌های اکتشافاتی که در کشور صادر شده، ۱۳درصد از مساحت کشور است. اکتشافات بیشتر در سطح انجام می‌شود و رتبه خوبی در این زمینه نداریم. به‌جز معضل خاموشی‌‌‌های تابستانه برق برای صنایع و قطع گاز واحدهای تولید مواد معدنی در زمستان، یکی دیگر از مسائل کاهش بازدهی در بخش معادن، نبود ماشینآلات برای انجام فرآیند ساخت ماده‌معدنی است. پیش از این، دولت به بهانه حمایت از تولید داخلی، واردات ماشینآلات را ممنوع اعلام کرده بود. واردات ماشینآلات معدنی، منوط به عدم‌تولید آن در داخل اعلام شده بود. با این حال، سید رضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت، در جدیدترین اظهارات خود اعلام کرد که ماشینآلات معدنی که ساخت داخل ندارند اجازه واردات خواهند داشت. همچنین درباره ماشینآلاتی که ساخت داخل آنها وجود دارد، باید ۵۰درصد ظرفیت معادن از تولید داخل تامین شود. مابقی این نیاز فعالان معدنی، می‌‌‌تواند از محل واردات، رفع شود.
حمایت شبکه‌‌‌ای از معادن
مساله واردات ماشینآلات داخلی حالا با دیگر معضلات بخش معدن گره خورده است. این مشکل همیشگی، در ۶ماه گرم سال با قطع برق تجمیع می‌شود، در ۶ماه سرد سال هم تولیدکنندگان معدنی، مجبور به تحمل همزمان نبود ماشینآلات معدنی و کمبود حامل‌‌‌های انرژی به‌خصوص گاز هستند. در صورتی هم که نخواهند دست از تولید بکشند، مجبور به مصرف گاز مایع و آلایندگی مازوت هستند. به گزارش «ایسنا»، وزیر صنعت، معدن و تجارت تاکید کرده است: حمایت از تولید را شبکه‌‌‌ای می‌‌‌بینیم، نه نقطه‌ای. سیدرضا فاطمی‌امین درباره گلایه صنایع از قطعی برق و گاز گفت: در حوزه برق و گاز باید در گذشته سرمایه‌گذاری می‌‌‌شد که نشده است.
اکنون فقط می‌‌‌توان مدیریت مصرف انجام داد. او ادامه داد: شرکت‌های صنعتی و معدنی احداث ۱۴هزار مگاوات نیروگاه را آغاز کرده‌‌‌اند. او با بیان این مطلب که بین معادن بزرگ و کوچک باید فرق گذاشته شود، اظهار کرد: از مدیران مربوطه می‌خواهم که روی این موضوع کار کنند. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته به ماشینآلات معدنی که ساخت داخل ندارند اجازه واردات داده شده است و ماشینآلاتی که ساخت داخل آنها وجود دارد ۵۰درصد می‌توانند نیاز خود را از تولید داخل تامین و بقیه را وارد کنند. وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: کشور در ۶ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل در تولید ماشینآلات معدنی ۱۰۰درصد رشد داشته است. در سال گذشته ۴/ ۱میلیارد تن عملیات معدنی در کشور انجام شده و این مهم در بسیاری از حوزه‌ها رو به رشد است.
او افزود: کشور در ۶ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل در تولید ماشینآلات معدنی ۱۰۰درصد رشد داشته است. به گفته وزیر صنعت، معدن و تجارت، این پروژه، جدا از اشتغال‌زایی در تکمیل زنجیره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به اعتقاد وزیر صمت، این پروژه به دلیل شاخصه‌‌‌هایی از جمله اینکه شرکت‌های سهامدار این مجتمع منابع مالی قابل‌توجهی دارند و وابسته به تسهیلات بانکی نیستند، حائز اهمیت است. بنابراین، تداوم فعالیت این پروژه تضمین شده است.
عدم‌‌‌امکان مزایده ۶هزار محدوده معدنی
معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در سخنانی جداگانه، با بیان اینکه در طول سال تنها حدود یک‌درصد از درخواست‌‌‌های اکتشافاتی ما می‌‌‌تواند مجوز بگیرد، گفت: حجم زیادی از تقاضاهای اکتشافات به علت عدم‌موافقت برگشت می‌‌‌خورد. رضا محتشمیپور با بیان اینکه بیشترین دغدغه ما نقشه‌‌‌ها و داده‌‌‌های اکتشافاتی است، خواستار حمایت نمایندگان مجلس از این حوزه شد و اظهار کرد: در مساله محیط‌زیست و منابع طبیعی باید به نقطه اعتدال برسیم. وی با تاکید بر اینکه در این دو حوزه دغدغه‌‌‌هایی داریم که باید با کمک مجلس حل شوند، افزود: در مجموع پروانه اکتشافاتی که در کشور صادر شده، ۱۳درصد از مساحت کل کشور است و اکتشافات بیشتر در سطح انجام می‌شود و رتبه خوبی در این زمینه نداریم.
محتشمیپور ادامه داد: در حال حاضر ۱۹هزار محدوده معدنی در لایه مزایده قرار دارند که ۶هزار از این محدوده‌ها به علت مسائل زیست‌‌‌محیطی و منابع طبیعی امکان مزایده ندارند و ۵هزار محدوده هم در نخستین نوبت به مزایده رفته‌اند. وی یادآوری کرد: ۱۳هزار محدوده معدنی نیز داریم که تمامی مجوزهای زیست‌‌‌محیطی و منابع طبیعی را دارند و باید دوباره فعال شوند. محتشمیپور به برداشت ۶۱۷میلیون تن ماده معدنی و صادرات ۵/ ۴میلیون تنی سال گذشته کشور اشاره و تصریح کرد: در بخش محصولات فرآوری‌شده از جمله کنسانتره نیز همین میزان صادرات انجام می‌شود و از نظر وزنی عمده صادرات مربوط به هماتیت با خلوص زیر ۴۰درصد است.
معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: حدود ۶۰ تا ۷۰درصد موادی را که صادر می‌شود، وارد و در کشور فرآوری می‌‌‌کنیم. وی از کمبود ماشینآلات در این حوزه خبر داد و افزود: مجوزهایی که امسال تا ابتدای آذرماه برای ورود ماشینآلات در کشور صادر کردیم، بیش از دوبرابر سال گذشته و افزایش تولید ماشینآلات ساخت داخل نیز ۵۰درصد افزایش یافته است. محتشمیپور تصریح کرد: در سه‌ناحیه خراسان‌جنوبی، کردستان و آذربایجان‌غربی اقداماتی در حوزه اکتشافات آغاز شده است. در خراسان‌جنوبی و کردستان به اتمام رسیده و در آذربایجان غربی در مرحله تلفیق نقشه‌‌‌های نهایی است.
او با اشاره به اینکه امسال برای نخستین بار اطلاعات و عملکرد معادن کشور الکترونیکی شد، گفت: در کل کشور حدود ۲هزار محدوده معدنی که دارای نقص اطلاعاتی بودند، با الکترونیکی شدن پرونده آنها به ۳۰۰محدوده رسیدند. محتشمیپور انرژی را مهم‌ترین عنصر در فرآوری مواد و بخش معادن دانست و بیان کرد: مشخص نیست در آینده چنین انرژی برای تبدیل مواد معدنی به محصولات در اختیار داشته باشیم و ظرفیت توسعه زنجیره فولاد به‌عنوان بزرگ‌ترین بخش معدنی به شکل گذشته وجود ندارد و باید روی تولید آلیاژی کار کنیم. معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معادن و تجارت با تاکید بر اینکه باید به طور جدی روی توسعه فرآوری‌‌‌های جدید تمرکز کنیم، افزود: دانشگاه‌‌‌ها در این حوزه باید به کمک ما بیایند.
محتشمیپور با اشاره به جمع‌‌‌آوری مقررات بخش معدن در ابتدای امسال، مطرح کرد: برنامه وزارت صمت این است که سالانه بخشنامه جامعی منتشر و سال آینده نسخه جدید را صادر کند. وی تصریح کرد: سطح فناوری را در بخش معدنی، فرآوری و اکتشافات باید ارتقا دهیم و از ظرفیت دانشگاه‌‌‌ها استفاده کنیم. معاون امور معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معادن و تجارت، ساماندهی وضع مقررات، ساماندهی اطلاعات، فعال‌کردن سامانه اطلاعات معدنی (کاداستر) و الکترونیکی کردن عملکرد معادن را از جمله محورهای مهمی دانست که طی یک‌سال گذشته توسط وزارت صمت دنبال شد و افزود: توسعه اکتشافات با محوریت دولت، برنامه دیگر این بخش است.
