رویای بانکداری بدون شعبه تحقق می‌یابد؟
نئوبانک‌های ایرانی زیر سایه بانک‌ها
نئوبانک‌ها در واقع نوعی از بانک‌های دیجیتالی هستند که از سوی استارت‌آپ‌های مالی (فین‌تک‌ها) راه‌اندازی شده‌اند و اصلی‌ترین ویژگی آنها آنلاین بودن کامل خدمات آنهاست. به‌عبارت دیگر در این نوع فعالیت بانکی بر خلاف بانک‌های سنتی از شعب فیزیکی خبری نیست و تمامی فعالیت‌های آن بر بستر اینترنت و از طریق تلفن‌های همراه یا کانال‌های دیجیتالی صورت می‌گیرد. بانک‌های دیجیتالی هم تلاش کرده‌اند مشتریان خود را از مراجعه به شعب بی‌نیاز کنند، اما در نهایت ارائه برخی از خدمات آنها به شعب فیزیکی وابسته است. مشتریان نئو بانک‌ها نسل پرورش‌یافته در دنیای مجازی هستند که از آنها به عنوان بومیان دنیای دیجیتال یاد می‌شود. در چند دهه اخیر بانک‌های سنتی هم تلاش کرده‌اند با ارائه خدمات مالی بر بستر اینترنت و موبایل از جهان تازه‌ای که در حال ظهور است عقب نمانند، اما خدمات این بانک‌ها همچنان در برخی از موارد که اتفاقا موارد با اهمیتی است به شعب فیزیکی آنها گره خورده است. در حال حاضر در یکی از محبوب‌ترین نئوبانک‌های جهانی، my bank ، که وابسته به گروه علی‌بابا است بیش از ۲۰ میلیون کاربر حقیقی و حقوقی وجود دارد که به آنها تسهیلات خرد پرداخت می‌شود. میزان دخالت انسان در فرآیند پرداخت تسهیلات در این سامانه صفر است و اعتبارسنجی مشتریان در کمتر از یک ثانیه و به کمک هوش مصنوعی صورت می‌گیرد. همچنین در این نئوبانک در کمتر از ۳دقیقه وام درخواستی به حساب متقاضی واریز می‌شود. my bank با استفاده از کلان داده‌های alipay توانایی شگرفی در شناسایی مشتریان بالقوه و پرداخت تسهیلات به آنها دارد. با توجه به اطلاعات ارائه شده تا حدودی ظرفیت نئوبانک‌ها در ایجاد تحول عظیم در خدمات بانکداری نشان داده می‌شود.
تفاوت نئو بانک‌ها و بانکداری سنتی
به طور کلی تمرکز نئوبانک‌ها بر ارائه تجربه کاربری بهتر، ارائه خدمات بر بستر موبایل، سرعت و امنیت بیشتر نسبت به بانک‌های سنتی است. نئو بانک‌ها در واقع نوعی از بانکداری مستقیم هستند که خدمات خود را به طور کامل از طریق تلفن همراه به مشتریان خود ارائه می‌دهند. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد بانک‌های سنتی هم در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند خدماتی را از طریق کانال‌های الکترونیک و همچنین موبایل به مشتریان خود ارائه دهند، اما نئوبانک‌ها تمامی کسب‌وکار و خدمات خود را بر بستر دیجیتال قرار داده‌اند و تلفن همراه در این سامانه نه به عنوان یک کانال ارتباطی بلکه به عنوان هسته اصلی ارائه خدمات مورد توجه قرار گرفته است. به این ترتیب تمامی فرآیندهای بانکی اعم از افتتاح حساب و دریافت تسهیلات تا نقل‌و‌انتقال پول در نئوبانک به صورت تمام دیجیتال و از طریق تلفن‌همراه صورت می‌گیرد. در بانکداری سنتی پشتیبانی از مشتریان معمولا از طریق عامل انسانی انجام می‌شود در حالی که این امر در نئوبانک فرآیندی دیجیتال است. درخواست وام از یک بانک سنتی نیاز به مراجعه حضوری به شعبه دارد در حالی که در یک سامانه نئوبانک با حذف مراحل فیزیکی و کاغذی و ارائه تمامی خدمات از طریق ابزارها و زیرساخت‌های دیجیتال، فرم‌های اینترنتی، استعلام‌های آنلاین، تضامین و اعتبارسنجی غیرحضوری است.
مقایسه نئو بانک و بانک دیجیتال
اگرچه در نگاه نخست به نظر می‌رسد نئوبانک و بانک دیجیتال یک مفهوم هستند، اما در واقع تفاوت‌هایی بین این دو نوع بانک وجود دارد. بانک‌های دیجیتال معمولا متعلق به یک بانک هستند یا مجوز جداگانه‌ای را از بانک مرکزی کشور خود دریافت می‌کنند. بر این اساس در بسیاری موارد این نوع بانک‌ها به شعب فیزیکی هم دسترسی و وابستگی دارند، اما نئو بانک‌ها معمولا کسب و کارهایی بدون شعبه فیزیکی هستند. علاوه بر این تفاوت اساسی بانک‌های دیجیتال و نئو بانک‌ها در استراتژی کسب و کار، راهبرد ورود به بازار و ساختار سهامداری آنهاست که مسیرهای متفاوتی پیش‌روی هرکدام از آنها قرار می‌دهد.
ویژگی نئو بانک‌ها
به نظر می‌رسد ظهور نئو بانک‌ها در عرصه خدمات مالی و بانکی نشان از انقلابی در تجربه کاربری سیستم‌های بانکی همراه با کاهش هزینه‌ها و در نتیجه نرخ‌های بهره و کارمزد‌های کمتر باشد که تمام خدمات خود را بر بستر تلفن همراه استوار کرده است. درواقع نئوبانک‌ها نسل تی‌شرت‌پوش‌هایی را هدف قرار داده است که از دریچه موبایل به جهان اطراف خود می‌نگرند و با درآمدهای کم یا متوسط خود خواهان دریافت خدمات متنوع بانکی هستند. اگرچه نئو بانک‌ها در مدل کسب و کار خود برای ارائه خدمات بانکی و پرداخت تسهیلات شرکت‌های کوچک و متوسط را هم در نظر گرفته‌اند، اما توجه به خیل عظیم موبایل به دستان در سراسر جهان که بخش قابل توجه آنها را جوانان تشکیل می‌دهند استراتژی غالب نئو بانک‌هاست. از جمله مزایای نئو بانک‌ها در ارائه خدمات به کاربران می‌توان از تجربه کاربری بهتر با استفاده از موبایل‌های هوشمند، افتتاح حساب سریع و غیر حضوری، پرداخت‌های سریع و ساده و صرفا از طریق موبایل، کاهش هزینه‌های مصرف‌کنندگان نهایی مانند افتتاح و نگهداری حساب، کاهش رفت و آمد‌های غیر ضروری، رابط کاربری تعاملی با بهره‌گیری از فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی و امنیت بیشتر نام برد. همچنین خدمات اختصاصی و مبتنی بر نیاز و اعتبارسنجی سریع‌تر و دقیق‌تر کاربر و ارائه تسهیلات آنی از دیگر مزیت‌های نئو بانک‌هاست.
نئو بانک‌های ایرانی
در چند سال اخیر بانک‌های داخلی هم اعم از دولتی و خصوصی برای عقب نماندن از قافله بانکداری مدرن تلاش کرده‌اند در زمینه راه‌اندازی سامانه‌های نئو بانک فعالیت‌هایی را صورت دهند. در بین بانک‌های دولتی می‌توان به بانک ملی در این خصوص اشاره کرد. بانک خاورمیانه، سامان، پاسارگاد، ایران زمین و بانک آینده هم در این زمینه نئو بانک‌هایی را تاسیس کرده‌اند و همگی مدعی هستند نئو بانک واقعی راه‌اندازی کرده‌اند. صرف نظر از درستی این ادعاها که با توجه به عمر کوتاه آنها ارزیابی صحت و سقم آن به زمان بیشتری نیاز دارد و کاربران آن باید قضاوت کنند، اما نکته قابل توجه در این مورد وابستگی تمامی این نئو بانک‌ها به یک بانک سنتی است. به‌عبارت دیگر تاکنون هیچ سامانه مستقلی با تعریف نئو بانک در کشور راه‌اندازی نشده است. به نظر می‌رسد محدودیت‌های قانونی و ریسک‌های ناشی از آن و نبود تجربه کافی در این زمینه بانک‌های داخلی را ناچار ساخته تا این سامانه‌های نوپا را زیر بال و پر خود بگیرند و فعالان این عرصه خارج از حیطه بانک‌ها هنوز جسارت و فرصت آزمودن توانایی‌های خود را در این حوزه نیافته‌اند.
