کلاف سردرگم کوه بی‌بی شهربانو و کارخانه سیمان
اگرچه بی توجهی به محیط زیست در اقصی نقاط کره زمین وجود دارد و انسان‌ها آن طور که باید نسبت به محیطزیست حساسیت نشان نمی‌دهند، اما این بی‌توجهی در کشور ما با شدت بیشتری اتفاق می‌افتد. نگاهی به حجم زباله‌های رها شده در طبیعت، ورود پسماند به رودخانه‌ها، رهاسازی زباله‌های بیمارستانی در طبیعت و ... بارها و بارها در رسانه‌ها به تصویر کشیده شده است، اما متاسفانه در اغلب موارد خواب مسوولان سنگین‌تر از آن است که با فریادهای دلواپسان محیطزیست آشفته شود. پدیده‌هایی با پیشوند «خواری» مانند «زمین‌خواری»، «کوه‌خواری»، «جنگل‌خواری» و «دریاخواری» آنقدر اتفاق افتاده که رفته رفته برای اغلب مردم در حال عادی شدن است و این پدیده خطرناک نابودی تمام دستاوردهای تمدن بشری را در بلندمدت به همراه خواهد داشت.
کارزار جلوگیری از تخریب کوه «بی‌بی‌شهربانو»
صنعت سیمان به عنوان یکی از صنایعی که ارتباط مستقیم با معادن دارد، وضعیتی حساس به لحاظ جانمایی و استفاده از منابع دارد و به‌رغم نقشی که در توسعه ایفا می‌کند، صرف وجود یک معدن غنی نمی‌تواند مجوزی برای بهره‌برداری از کوه‌ها باشد؛ به ویژه آنکه استخراج از کوه موردنظر منجر به آلودگی محیطزیست شود یا دارای ارزش تاریخی باشد. این روزها کارزار جلوگیری از تخریب کوه «بی‌بی‌شهربانو» در جنوب تهران تبدیل به دغدغه مهم برای مردم همسایه این کوه و بسیاری از افرادی شده که دغدغه محیطزیست دارند. کارزاری که از سوم اسفند ۹۹ برای جمع کردن امضا و ارسال به ریاست قوه‌قضائیه کارش را آغاز کرده و سوم اردیبهشت ۱۴۰۰ به پایان می‌رسد.
کوه تاریخی بی‌بی‌شهربانو میراث طبیعی شهرری و جنوب پایتخت است. هسته اصلی معماری بی‌بی‌شهربانو، بنای تاریخی مربوط به دوران ساسانیان است و از بالای کوه آثار باستانی شهرری مانند دژ رشکان، رصدخانه قدیمی و... به چشم می‌خورند که با کوه بی‌بی‌شهربانو یک مجموعه و قطب گردشگری شهرری را به وجود می‌آورند. محله امین‌آباد نیز در مجاورت کوه بی‌بی‌شهربانو قرار گرفته است. یکی از اهالی امین‌آباد می‌گوید: «ریزگردهای کارخانه سیمان، تنفس را برای مردم سخت کرده و باعث آلودگی شدید هوا در منطقه شده است. شاید باور نکنید، اما روی ماشین‌های ما، روی سطح دیوارهای بیرونی خانه و داخل حیاط خانه‌ها پر از گرد سیمان است. خیلی از اهالی اینجا مشکل ریوی پیدا کرده‌اند.»
کجای دنیا کوه را از بین می‌برند؟!
حسن خلیل‌آبادی، رئیس شورای شهرستان ری و عضو شورای شهر تهران، درباره تخریب کوه‌های اطراف پایتخت به‌ویژه «بی‌بی‌شهربانو» می‌گوید: کوه بی‌بی‌شهربانو در منطقه مهم از لحاظ آثار باستانی و بام جنوبی تهران به شمار می‌رود. بقعه بی‌بی‌شهربانو یک مقصد گردشگری مهم و حتی جهانی است. در زمان گذشته کارخانه سیمان شهر ری نزدیک آنجا احداث شده بود که اکنون دیگر فعال نیست و قرار است به موزه صنعت تبدیل شود، ولی کارخانه سیمان دیگری در پشت کوه هنوز فعال است و اکنون از معادن سیمان کوه بی‌بی‌شهربانو بهره‌برداری می‌کند. برای بهره‌برداری در کوه مواد منفجره می‌گذارند چون می‌خواهند سیمان را از داخل معدن‌های آن استخراج کنند.
خلیل‌آبادی ادامه می‌دهد: کوه بی‌بی‌شهربانو میراث تاریخی و طبیعی مردم است. نباید میراث طبیعی و تاریخی مردم را برای استخراج سیمان و منفعت‌های اقتصادی از بین برد. وقتی پای حق عامه و منافع مردم وسط باشد، باید از کسب درآمدهای اقتصادی بگذرند، به‌خصوص در شهری همچون تهران که با چالش‌های محیط زیستی روبه‌روست و وجود کوه بی‌بی‌شهربانو یک نعمت طبیعی بزرگ محسوب می‌شود. طبق قانون محیطزیست و برنامه سوم شهرداری تهران، صنایع مزاحم و آلاینده باید تعطیل و از حریم شهر خارج شوند. کجای دنیا کوه را از بین می‌برند و سیمان تولید می‌کنند. کارخانه‌ها نباید در حریم شهر باشند. فعالیت کارخانه‌ها و معادن را باید در محدوده حریم تهران متوقف کرد. شورای شهر این مساله را تصویب کرده و فرمانداری هم تایید کرده است، اما ما نمی‌دانیم چرا قانون اجرا نمی‌شود؟
خلیل‌آبادی که ریاست کمیته گردشگری شورای شهر تهران را بر عهده دارد، همچنین می‌گوید: «وقتی اعتراض می‌کنیم و پیگیر اجرای قانون می‌شویم، می‌گویند کارگران بیکار می‌شوند، در حالی که اگر کوه مکان گردشگری شود، کارگران می‌توانند در حوزه گردشگری از مهمانان پذیرایی کنند و ما شاهد باشیم که همزمان با توسعه گردشگری و توسعه پایدار، اقتصاد مردم منطقه هم رونق بگیرد و شاهد کاهش آلودگی‌های صنعتی و هوا در جنوب پایتخت باشیم.»
ثبت کوه بی‌بی‌شهربانو در فهرست آثار ملی
حجت نظری، سخنگوی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نیز هشدار می‌دهد: شهرداری پایتخت باید همراه با اداره کل محیطزیست نسبت به تعطیلی کارخانه‌های سیمان اقدام کند تا به این طریق از تخریب بیشتر کوه و آسیب بیشتر جلوگیری شود. وی به مصوبه شورای شهر برای ثبت کوه بی‌بی‌شهربانو در فهرست آثار فرهنگی کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: ثبت چشمه‌علی در این فهرست اقدامی قابل قبول بود که با حمایت سازمان‌های مردم نهاد انجام شد و امیدوارم با ثبت هر چه سریع‌تر کوه بی‌بی‌شهربانو در فهرست آثار فرهنگی، از تخریب بیشتر یکی از هویت‌های شهر تهران و شهرری جلوگیری کنیم.
چرا در حریم معادن مجوز ساخت می دهند؟!
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که علی عبدی، معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران می‌گوید: بر اساس قانون در حریم ۲۰۰ تا ۵۰۰ مترمربعی معادن نباید مجوز ساخت‌وساز داده شود ولی بسیاری از شهرداری‌ها به این امر توجه نکرده‌اند و با دادن مجوز ساخت‌وساز بافت مسکونی در حریم معادن، باعث نارضایتی شهروندان و در مواردی موجب تعطیلی معادن مختلف شده‌اند.
وی می‌گوید: برداشت و بهره‌برداری معادن بر اساس ضوابطی خاص و به میزانی تعیین می‌شود که منابع طبیعی را تهدید نکند. اگر معدنی بیش از مقدار مجاز برداشت داشته باشد، از فعالیت آن جلوگیری می‌شود. این مراقبت درباره معادن و کارخانه‌های مجاور کوه بی‌بی‌شهربانو هم انجام می‌شود.
زمان ساخت کارخانه اطراف آن بیابان بود
سیدعلی یزدی‌خواه، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر نیز در این خصوص معتقد است: این کارخانه سیمان یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌های تولید سیمان در کشور است، به گونه‌ای که روزانه حدود ۱۵ هزار تن سیمان تولید می‌کند و بخش عمده‌ای از سیمان موردنظر پایتخت و طرح‌های عمرانی کشور را تامین می‌کند. زمانی که این کارخانه ساخته شد اطراف آن کاملا بیابان بود، مخصوصا واحد هفتم آن که اکنون کنار آن شهرک مشیریه ساخته شده است. بنابراین چون اطراف این کارخانه مجتمع‌های مسکونی ساخته شده برای تعطیلی کارخانه فشار می‌آورند تا از آلودگی هوا جلوگیری شود؛ درحالی که ۲ هزار نفر به صورت مستقیم و چندهزارنفر به صورت غیرمستقیم در این کارخانه شاغل هستند، این درحالی است که مسوولان شهری آن دوره تهران باید پاسخ دهند چرا مجوز ساخت‌وساز در اطراف این کارخانه را دادند؟! این نماینده مجلس شورای اسلامی درمورد تمهیداتی که برای جلوگیری از آلودگی هوا در این کارخانه اندیشیده شده است، تصریح کرد: در کارخانه اصلی که در ضلع جنوبی کوه بی‌بی‌شهربانو قرار گرفته است فیلترهای بسیار پیشرفته‌ای نصب شده که از استانداردهای سازمان حفاظت محیطزیست بسیار بهتر، دقیق‌تر و با آلایندگی کمتر است و بدون آلودگی، کار تولید سیمان را انجام می‌دهند. اگر به خروجی‌های این کارخانه دقت شود، کیفیت آن کاملا قابل مشاهده است ضمن اینکه مدتی است سازمان حفاظت از محیطزیست حسگرهای مخصوصی را نصب کرده است که به وسیله آن در کسری از ساعت انحراف از استانداردها را متوجه می‌شوند و پیگیری و برخورد می‌کنند.
کلام آخر
آن طور که از شواهد و قرائن بر می‌آید تخریب کوه بی‌بی‌شهربانو در تضاد با حفظ آثار تاریخی و حفظ محیطزیست است، اما یادمان باشد که این کارخانه هم با صرف هزینه‌های هنگفت ایجاد شده و منجر به اشتغال چند هزار نفر شده است و حتی شاید در زمانی که کارخانه بنا شده، اطراف آن ساختمانی وجود نداشته و بعدها مجوز ساخت توسط شهرداری داده شده است. با این وجود امروز این مساله تبدیل به دغدغه بسیاری از مردم شده است و به نظر می‌رسد مسوولان ذی‌ربط مانند سازمان محیطزیست، شهرداری، وزارت صمت و... باید دنبال راهکاری برای حل مساله باشند.
