معاون بین‌الملل بانک مرکزی مطرح کرد
استفاده از ظرفیت اتحادیه پایاپای آسیایی
اتحادیه پایاپای آسیایی یک نهاد مالی بین‌المللی است که در سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴ میلادی) در تهران تاسیس شد. این اتحادیه با ابتکار کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه (ESCAP) و با مشارکت ۹ کشور آسیایی ازجمله ایران پایه‌گذاری شد. در این راستا محسن کریمی، معاون بین‌الملل بانک مرکزی، ضمن تمجید از ایده بنیانگذاران اتحادیه پایاپای آسیایی که در چند دهه پیش به فکر کاهش وابستگی به دلار در مبادلات تجاری و مالی کشورهای آسیایی بودند، افزود: این اتحادیه با ایجاد یک شبکه پیام‌رسانی بین‌بانکی، امکان انتقال و تسویه مستقیم وجوه بین بانک‌های کشورهای عضو را فراهم کرده است.
این امر باعث کاهش نیاز به استفاده از دلار در مبادلات بین‌المللی کشورهای آسیایی شده است. او با اشاره به اینکه اتحادیه پایاپای آسیایی نقش مهمی در توسعه همکاری‌های اقتصادی و مالی بین کشورهای آسیایی ایفا می‌کند، افزود: این اتحادیه با کاهش وابستگی به دلار، به استقلال اقتصادی کشورهای آسیایی کمک می‌کند. جابه‌جایی دلار در حساب‌های بانک‌ها به‌تدریج کاهش می‌یابد و بانک‌ها این موضوع را در دفاتر خود خط می‌زنند.
اتحادیه‌ای برای پیگیری این ایده خلاقانه تشکیل شده است که دبیرخانه آن به‌صورت دائمی در ایران قرار دارد. کریمی تاکید کرد: متاسفانه زمانی که با این سازوکار و این اتحادیه آشنا شدیم، فکر نمی‌کردیم که این سازوکار در ایران وجود داشته باشد. آن زمان، پانزده سال پیش، به دنبال راه‌هایی برای مقاومت در برابر تحریم‌ها و تحریم‌های دلاری بودیم. وقتی دیدیم که دقیقا همین سازوکار توسط کسی پیش‌بینی شده است، انتظار داشتم که در این ده پانزده سال که تحت تحریم بوده‌ایم، این سازوکار بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. اما متاسفانه، دقیقا برعکس اتفاق افتاده و این سازوکار اصلا مورد استفاده قرار نگرفته است و تراکنش‌های ایران در این اتحادیه تقریبا صفر است.
معاون بین‌الملل بانک مرکزی اضافه کرد: برخی از افراد بر این باورند که به دلیل تحریم‌ها، ایران نمی‌تواند تسویه‌های خود را به دلار انجام دهد و در نتیجه از بهره‌وری این سازوکار بی‌بهره می‌ماند. در واقع، این اتحادیه به دلیل دلارزدایی ایجاد شده است، اما این امر به دلیل تحریم‌ها، برای ایران قابل‌اجرا نبوده است. در دو سال گذشته که این مسوولیت به ایران واگذار شده، تلاش شده است این اتحادیه ساماندهی شود. در این راستا، از یک سو، تلاش شده است تا کشورهای عضو اتحادیه متنوع شوند و از سوی دیگر، راهکارهایی برای رفع مشکلات ناشی از تحریم‌ها در زمینه تسویه‌های دلاری و یورویی در نظر گرفته شود.
او در ادامه بیان کرد: در اجلاس اخیری که ایران میزبان آن بود، پیشنهاد احیای ساختار و سازوکار پرداخت‌های درون‌اتحادیه برای کشورهای تحریمی و کشورهایی که نمی‌خواهند وابستگی خود را به دلار افزایش دهند یا کشورهایی که ذخایر دلاری کافی ندارند، مطرح شد. این سازوکار برای همه این حالات مفید و موثر است. حتی کشورهای عضو اتحادیه که تحت تحریم نیستند نیز می‌توانند از این سازوکار استفاده کنند. این ظرفیت‌های اتحادیه است که متاسفانه مغفول مانده است. کریمی با اشاره به تغییراتی که در اتحادیه پایاپای آسیا طی دو سال گذشته ایجاد شده است، گفت: دبیرکل این اتحادیه تغییر کرده، تغییرات مقتضی در اساسنامه انجام شده و ایران به عنوان میزبان اجلاس سالانه اتحادیه انتخاب شده است. همچنین، دو عضو جدید به اتحادیه اضافه شده‌اند. این اتحادیه در پنجاه سال گذشته عضو جدیدی نداشته است. در دهه‌های اولیه تاسیس، چند کشور اقماری هند به این اتحادیه پیوستند، اما بعد از آن عضو جدیدی به آن اضافه نشد.
اکنون، پس از چند دهه، دو عضو جدید به اتحادیه اضافه شده‌اند. امیدواریم در سال‌های آینده نیز اعضای جدیدی به اتحادیه بپیوندند و این اتحادیه را متنوع‌تر کنند. این امر به ما کمک می‌کند تا با الگوهای تجاری خود سازگارتر شویم و بهتر بتوانیم از مکانیسم بهره‌وری چندجانبه استفاده کنیم. معاون بین‌الملل بانک مرکزی افزود: با عضویت چین و روسیه، امکان توسعه فعالیت‌های اتحادیه در دلارزدایی از تجارت به‌شدت تقویت خواهد شد. این حوزه به دلیل اقتصاد عظیم چین و وجود کشورهای اقماری روسیه که اقتصادهایشان به هم مرتبط هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد. این دو کشور از اهداف مهم اتحادیه بوده‌اند و در حال حاضر نیز در حال حرکت به سمت تحقق این اهداف هستیم. با عضویت دو کشور اروپایی و آفریقایی، گام بعدی ما این است که کشورهای بیشتری را به اتحادیه اضافه کنیم.
به‌طور خاص، برنامه‌ریزی برای عضویت روسیه و چین در حال انجام است و اقدامات لازم برای تسهیل ورود و تجهیز آنها انجام می‌شود. او بیان کرد: دبیرخانه نهادهای بین‌المللی، نقشی اساسی در هماهنگی و تسهیل فعالیت‌های این نهادها ایفا می‌کند. به همین دلیل، وجود دبیرخانه‌ای دائمی و فعال برای نهادهای بین‌المللی، بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال، نهادی مانند بریکس، به دلیل عدم وجود دبیرخانه دائمی، در انجام امور خود با سرعت عمل لازم مواجه است. در مقابل، اتحادیه پایاپای آسیا، به دلیل وجود دبیرخانه دائمی در ایران، در انجام امور خود موفق‌تر بوده است. دبیرخانه اتحادیه پایاپای آسیا، در برگزاری اجلاس اخیر این اتحادیه، نقشی مهم و سازنده ایفا کرد.
این دبیرخانه، با پیگیری‌های مستمر خود، توانست دو کشور از اروپا و آفریقا را به عضویت این اتحادیه درآورد. این امر، با توجه به نیاز به اجماع صددرصدی اعضای اتحادیه برای پذیرش اعضای جدید، دستاورد بزرگی بود. در مجموع، می‌توان گفت دبیرخانه‌های نهادهای بین‌المللی، نقشی کلیدی در موفقیت این نهادها ایفا می‌کنند. بنابراین، توجه به تقویت و توسعه این دبیرخانه‌ها امری ضروری است. کریمی افزود: دلار آمریکا به عنوان واحد پولی ایالات متحده، زیرساختی مهم در نظام بانکداری بین‌المللی است، چرا که اکثر مبادلات و تسویه‌های مالی بین‌المللی با دلار انجام می‌شود. در صورت نبود دلار، نظام بانکداری بین‌الملل با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد شد. علاوه بر دلار، زیرساخت‌های دیگری نیز در نظام بانکداری بین‌المللی وجود دارد که عمدتا توسط ایالات متحده یا غرب ایجاد شده‌اند. از جمله این زیرساخت‌ها، سیستم‌های پیام‌رسان بانکی هستند. این سیستم‌ها شبکه‌ای جهانی هستند که بانک‌های مختلف دنیا را به هم متصل می‌کنند و به آنها امکان می‌دهند تا به صورت استاندارد و با رعایت ضوابط حقوقی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
معاون بین‌الملل بانک مرکزی در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر، اتحادیه‌های پایاپای آسیایی نیز به این زیرساخت‌ها نیاز دارند. برای مثال، اتحادیه مالی جدیدی که ایران در حال ایجاد آن است، برای اینکه بتواند به‌طور مستقل از دلار عمل کند، به زیرساخت‌های پیام‌رسان بانکی نیز نیاز دارد. بانک مرکزی ایران در همین راستا، در طی دو سال گذشته، زیرساخت پیام‌رسان بانکی بومی خود را ایجاد کرده و آن را به دبیرخانه این اتحادیه تحویل داده است. با ورود کشورهای جدید به این اتحادیه، زیرساخت‌های مالی آن نیز تقویت خواهد شد و این اتحادیه می‌تواند به یک اتحادیه مالی قدرتمند تبدیل شود./بازار
