رفتار شورای نگهبان فضای انتخاباتی خطرناکی را ایجاد کرده است
درحالی کمتر از یک هفته به ثبت نام کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است که روز گذشته بمب خبری را شورای نگهبان منتشر کرد و تاکید کرد که قرار است انتخابات ۱۴۰۰ با شرایط جدیدی چون تعیین سقف سنی برای کاندیداها برگزار شود.
تغییر قانون با کدام مجوز؟
هادی طحان نظیف از اعضای حقوقدان شورای نگهبان، روز گذشته با انتشار پستی در اینستاگرام خود از ابلاغ اصلاحیه اجرای قانون انتخابات ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان به وزارت کشور خبر داد. آنطور که هادی طحان نظیف عنوان کرده بود؛ در نشست شورای نگهبان مباحثی در خصوص نابسامانی و بی‌نظمی در ثبت‌نام داوطلبان مطرح شده و اعضا همگی نسبت به ساماندهی وضعیت ثبت‌نام داوطلبان اتفاق نظر داشتند.
طبق نظر طحان نظیف، در جلسه شورا، پس از بحث و گفتگوهای فراوان میان اعضا، مقرر شد مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای نگهبان در خصوص شفاف‌سازی «تعریف و اعلام معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست جمهوری» اصلاح شود و برای روشن‌تر شدن ملاک‌های مذکور، داوطلبان ریاست جمهوری هنگام ثبت‌نام، حداقلی از مدرک تحصیلی، حداقلی از سنوات و سوابق مدیریتی و حداقل و حداکثری از سن داشته باشند و وضعیت ثبت‌نام داوطلبان نیز تا حدی ساماندهی گردد.
براساس مصوبه جدید شورای نگهبان، از این پس داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری برای ثبت نام باید:
- در بازه سنی ۴۰ تا ۷۵ سال باشند
- حداقل دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا معادل آن باشند.
- سابقه تصدی حداقل ۴ ساله در سمت‌های مدیریتی کشور را که به طور کامل مصادیق آن از جمله برای وزرا ذکر شده را داشته باشد.
- وزرا، استانداران، شهرداران شهرهای بالای دو میلیون نفر جمعیت، فرماندهان عالی نیروهای مسلح با جایگاه سرلشگری و بالاتر می توانند کاندیدا شوند.
- تمام نامزدها باید عدم سوء پیشینه ارایه دهند و سابقه محکومیت کیفری نداشته باشند.
که برخورداری از این شروط، زمینه‌ای است برای این که شورای نگهبان بتواند، شرایط مقرر در اصل ۱۱۵ قانون اساسی یعنی رجل سیاسی مذهبی و مدیر و مدبّر بودن و حسن سابقه را در این افراد احراز کند.
اما این مصوبه با واکنش های زیادی روبرو شد. برخی اصولگرایان و نمایندگان مجلس از این تصمیم شورای نگهبان استقبال کرده و برخی دیگر از سیاسیون و حقوقدانان این تصمیم را غیرقانونی و خارج از وظایف شورای نگهبان دانستند.
کارت قرمز زودهنگام شورای نگهبان به کاندیداهای ۱۴۰۰
بر همین اساس در نشستی که شب گذشته در کلاب هاوس خبرآنلاین برگزار شد، درباره ابلاغیه جدید شورای نگهبان به وزارت کشور بحث شد. محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای اصولگرا گفت:« شورای نگهبان ویژگی هایی را برای نامزدهای ریاست جمهوری اعلام کرد. برخی می گویند این تغییر قانون در وسط رقابت است. عده‌ای می گویند بحران مشارکت داشته و این چه کاری است که شورای نگهبان کرد؟ دو کاندیدای جدی انتخابات ۱۴۰۰ با دستورالعمل شورای نگهبان قبل از بازی به آنها کارت قرمز داده شد و سعید محمد و آذری جهرمی به دلیل سن و سابقه کاری کنار رفتند.»
امکان کنش سیاسی در ایران را سخت تر می کنند
فیاض زاهد، فعال سیاسی اصلاح طلب نیز گفت:« آنچه رخ داد به بن بست رساندن بیشتر و باریک کردن عمل سیاسی در ایران است. ادامه‌ی روش ها و اقداماتی است که فرایند مشارکت و کنش سیاسی را در ایران سخت و سخت‌تر می کند. همه ما یادگار کلیشه از مرحوم بازرگان در دادگاه شنیده‌ایم که گفت پس از ما با زبان سیاست با شما سخن نخواهند گفت. نمی دانم چرا در بیرون از کشور امکان عمل سیاسی نیست و عده ای در داخل اثبات می کنند که نظام سیاسی هر چه جلوتر می رود؛ امکان مشارکت مردم در جمهوری مبتنی بر محتوای اسلامی را کم می کند. بسیاری دوست داشتند بتوانند بین دین داری، آزاداندیشی و جمهوری همنشینی برقرار کنند.»
رفتار شورای نگهبان فضای انتخاباتی خطرناکی را ایجاد کرده است
وی ادامه داد« متاسفانه رفتارهای شورای نگهبان بیش از پیش شائبه یکطرفه عمل کردن و سیاسی رفتار کردن را تشدید کرده است. از سال ۸۸ شائبه رفتار سیاسی این شورا وجود داشت و بحران عظیمی را در کشور ایجاد کرد. ما هر چه فاصله می گیریم، این رفتار شورای نگهبان در کنار کرونا، ناامیدی مردم و سردی انتخابات فضای خطرناکی را ایجاد کرده که گویی عده ای می خواهند فضای مشارکت حداکثری به سمت فضای غیر مشارکتی برود.»
شورای نگهبان وارد حیطه قانونگذاری شده است
فرید مدرسی، فعال رسانه‌ای هم که در کلاب هاوس خبرآنلاین حضور داشت، گفت:« مصوبه یا ابلاغیه شورای نگهبان معنای خوبی در افکار عمومی ندارد. شورای نگهبان با هر دلیلی که این تصمیم را گرفته است؛ افکار عمومی به شدت به آن واکنش منفی نشان داد. همچنین شورای نگهبان بحث مدبر بودن نامزدها را روی سن، گذاشته است. یعنی سن می تواند مبنای مدبر بودن نامزدها باشد. شورای نگهبان خود کارش را تبدیل به قانونگذاری یا شبه قانونگذاری کرده است.»
گل به خودی آیت الله جنتی
وی ادامه داد:« شورای نگهبان هیچگاه از آگاهی بخشی به جامعه، توضیح دادن و پاسخ دادن خوشش نمی‌آید. ۵ روز مانده به ثبت نام انتخابات این ابلاغیه صادر شده است. احزاب، گروه های سیاسی، ائتلاف ها و ... اهمیت ندارند و شورای نگهبان می تواند به سادگی معادلات همه را به هم بریزد. از یک دوست طرفدار آقای قالیباف پرسیدم شما اگر طرفدار آقای جهرمی بودند به این راحتی می پذیرفتند با این ابلاغیه بازی به هم بخورد؟ حالا اگر آقای جهرمی اعلام عمومی کرده بود و احزابی هم از او حمایت کرده و او تبلیغات خود را شروع کرده بود؛ چطور شورای نگهبان می توانست پاسخگو باشد؟ شورای نگهبان با بی تفاوتی ساختار احزاب را به سخره می گیرد. شورای نگهبان مظنون است و باید از خود رفع ظن کند. انگار ما رفته ایم وسط بازی و بعد یهویی سوت بزنند و بگویند برخی بازیکنان باید از بازی خارج شوند. برخی می گویند مجمع تشخیص شورای نگهبان را موظف به تفسیر کرده است. عده ای هم می گویند حاکمیت باید پاسخگو باشد. مجمع یا شورای نگهبان. باید پاسخ داده شود. معتقدم آقای جنتی در هر موقعیتی دارد یک گل به خودی و یک گل به جامعه می زند و تا ایشان تغییر نکند همین وضعیت خواهد بود.»
تغییر قانون فقط از طریق مجاری قانونی
روح الله جمعه ای، مشاور وزیر کشور هم در ادامه گفت:« یکی از مواردی که می تواند باعث دلسردکردن مردم باشد ورود همین شائبه ها است. وزارت کشور مجری انتخابات است و قانون ملاک و شاخص اجرا در انتخابات است. حق الناس و حق عمومی در همین رعایت مر قانون است. در مورد ابلاغیه اخیر معاونت حقوقی وزارت کشور استعلام گرفته و ما منتظر نتیجه استعلام هستیم. اگر قانونی باید تغییر کند طبیعتا باید از طریق مجاری قانونی انجام شود.»
مشاور وزیر کشور گفت:« من اطلاعی درباره مصوبه ندارم. درسخنان آقای دکتر طحان نظیف عنوان شده این مصوبه به تصویب همه اعضای شورای نگهبان رسیده است.»
چالش پیش روی توده های مردم
مهدی مطهرنیا، کارشناس سیاسی نیز در واکنش به ابلاغیه جدید شورای نگهبان گفت:« احساس می کنم مردمسالاری دینی با چالش دین سالاری مردمی روبروست. این حرکات در سال ۱۴۰۰ نقطه عزیمتی برای شکل دهی به آینده است که رسما مردمسالاری دینی به دین سالاری مردمی تبدیل شود. این وضعیت می تواند برای توده های مردم چالش برانگیز باشد. اگر بنا را در ظاهر به سکوت بگذارند، به هر تقدیر زمینه ساز عبور از اصلاحات می شود و بعد از آن بحران نخبگان، کارآمدی و اعتماد عمومی به وجود می آید. این بحران ها می تواند زمینه پرور تحرکاتی در آینده نه چندان دور شود که در سال های ۹۶ و ۹۸ فشرده تر شد اما به دلیل همه گیری کرونا خود را هنوز نشان نداده است. در نتیجه می تواند زمینه ساز واگرایی مجدد و ریزش های دیگری در مسیر سیاسی شود که می تواند منجر به انسداد سیاسی شود.»
این فعال سیاسی افزود:« در سینه بیماران قلبی، رگ های قلبی رسوبات بسیاری را تحمل می کند ولی آن ها به متخصصان و پزشکان مراجعه نمی کنند و در نهایت به مسیر نابودی کشیده می شوند. به نظر می رسد این مسیر حرکت آنچه را که در انقلاب اسلامی به نام مردم سالاری دینی و جمهوری اسلامی بود، به دین سالاری مردمی تبدیل می کند و مردم را در تبعیت محض قرار می دهد و بالتبع می تواند در آینده پیامدهای خاص خود را به نمایش بگذارد.»
صداوسیما علاقه ای به شور و هیجان انتخاباتی ندارد
اما محمد مبین، فعال رسانه‌ای که در کلاب هاوس خبرآنلاین حضور داشت، گفت:« اتفاقی دارد می‌افتد که نشان می دهد اساسا یک جریان سیاسی علاقه‌ای به مشارکت مردم در انتخابات نداشته و همه تلاش خود را به این منظور به کار گرفته است. مصوبه اخیر شورای نگهبان در همین راستا می باشد. در همه انتخابات، صدا و سیما از یک تاریخی شروع به تبلیغ کرده که همه می خواهند بیایند. حالا ناگهان یک نظرسنجی پخش می کند که ۳۰ درصد بیشتر علاقه به انتخابات ندارند. صدا و سیما علاقه ای به شور و هیجان انتخابات ندارد. »
وی ادامه داد:« امروز صبح آقای طحان نظیف می گویند مصوبه را ابلاغ داریم. مگر می شود شما مصوبه ای را از طریق تلگرام که خودتان فیلتر کردید؛ ابلاغ کرده و هیچ توضیحی ندهید. در کجای قانون اساسی آمده است شورای نگهبان قانون‌گذار است؟ شورای نگهبان اجراکننده و مفسر قانون است.»
این فعال رسانه خاطر نشان کرد:« این نگاه ایجاد شده که شورای نگهبان ۴ روز قبل از ثبت نام کاندیداهای انتخابات، دستورالعملی می دهد که شاید تاثیر نهایی در انتخابات نداشته باشد ولی همین که ذهن مردم را درگیر کرده و همه جا می گویند خودشان انتصاب کردند. می خواهند سعید محمد نیاید، امیرحسین قاضی زاده هاشمی نیاید، آذری جهرمی نیاید، علی مطهری نیاید. اینها حق داشتند بروند ثبت نام کنند و دوره احراز صلاحیت را بگذرانند. همین شور انتخاباتی به وجود می آورد که از بین رفت. نتیجه این ابلاغیه را پای صندوق خواهند دید.»
همچنین مبین گفت:« شنیدم یکی از نزدیکان شورای نگهبان با یک رسانه بین المللی مصاحبه کرده و گفته حالا چه اشکالی دارد؟ در فرانسه ۱۹ درصد رای داده‌اند. این حرف یک فاجعه و در مغایرت کامل با فرمایشات مقام معظم رهبری است که فرمودند حضور مردم اهم است. شما به حضور مردم با یک سری رفتارها قلم کشیده و سپس خودتان انتخاب کردید، طوری گزینه ها را بچینید که باعث بدبینی و نارضایتی مردم شده و اساس قانون اساسی را از بین می برد. با توجه به روال غیرقانونی در تصویب و ابلاغ این قانون، امیدوارم معاونت حقوقی وزارت کشور به جد مانع اثرگذاری این مصوبه روی ثبت نام ها شود.»
آقایان شورای نگهبان در ایران زندگی می کنند یا مریخ؟
محمد مهاجری نیز در پایان خطاب روح‌الله جمعه‌ای گفت:« توقع داشتم آقای جمعه‌ای، استعلامی از دوستانشان در وزارت کشور می گرفتند. قطعا شورای نگهبان توضیح می دهد طبق اصل نظارت استصوابی حق این کار را دارند. من معترض حق شورای نگهبان نیستم. بحث من درباره روش کاری است که شورای نگهبان در مقطع کنونی انتخاب کرده است. بحث مشارکت در انتخابات کاملا جدی است. هر اتفاقی که باعث زیر سئوال رفتن مشارکت شود، ذنب لایغفر حساب می شود. شورای نگهبان شاید بگوید اگر ما این بیانیه را نمی دادیم، آقایان ثبت نام می کردند و ما ردشان می کردیم. این درست است ولی یک شوری در جامعه ایجاد می شود. این افراد سرمایه اجتماعی خود را می آورند و فضای انتخابات داغ می شد.»
وی افزود:« الان این افراد تبدیل به آدم های افسرده می شوند و انگیزه ای برای انتخابات ندارند. نمی دانم آقایان شورای نگهبان می دانند در جمهوری اسلامی زندگی می کنند یا فکر می کنند در مریخ هستند و تصمیم برای آنجا می گیرند؟ شورای نگهبان باید یکی از مظاهر قانون و انتخابات باشد، چرا باید این اتفاقات بیفتد؟ آقای جمعه‌ای بهتر است این مسئله را از موضوع سیاسی خارج کرده و از جنبه حقوقی بگوید آیا وزارت کشور واقعا اجازه این کار را دارد؟»
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
