چه سرنوشتی در انتظار اردوغان است؟

جماران : «عبدالباری عطوان» نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در سرمقاله روزنامه رأی الیوم به جدیدترین تحولات ترکیه پرداخت و نوشت: بسیاری از کارشناسان مسائل سیاسی ترکیه بر این باورند که ورود «عبدالله گل» رئیس جمهور سابق ترکیه به گود انتخابات ریاست جمهوری در ۲۴ ژوئن آینده، بزرگترین چالش «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه به شمار می رود و چه بسا منجر به سرنگونی وی و حزب«عدالت و توسعه» از قدرت پس از ۱۵ سال تکیه زدن بر قدرت بدون هیچ رقیب واقعی شود ، زیرا آقای گل در میان بخش بزرگی از اسلامگراها و اعضای حزب حاکم از احترام زیادی برخوردار است.

اردوغان با توجه به حس سیاسی خود درک کرده است که پایگاه انتخاباتی اش به دلیل کاهش بهای لیره ترکیه و وجود نشانه هایی درباره احتمال بروز مشکلات اقتصادی در دو سال آینده، در حال ضعیف شدن است به همین دلیل تصمیم گرفت که انتخاباتی که قرار است در ماه نوامبر سال ۲۰۱۹ برگزار شود را به ۲۴ ژوئن آینده جلو کشد ولی انتظار نداشت که «دوست» قدیمی اش یعنی گل وارد گود رقابت بشود آن هم با حمایت مجموعه ای بزرگ از احزاب مخالف؛ اگر نگوییم همه آنها و در رأس آنها حزب جمهوری خواه خلق.

اردوغان از نظر بسیاری با دور کردن آقای گل از دایره رهبری کوچک شده حزب عدالت و توسعه اشتباه بزرگی مرتکب شد، حزبی که گل در تأسیس آن نقش داشت و پس از پیروزی در انتخابات سال 2002 نخست وزیری را به عهده گرفت زیرا در آن زمان رهبر این حزب یعنی اردوغان به لحاظ قانونی نمی توانست نخست وزیر شود. اردوغان هرگز تصور نمی کرد که گل باز می گردد و از او به دلیل به حاشیه راندنش به لحاظ سیاسی و شخصی انتقام بگیرد.

آقای گل که به رغم میل باطنی اش سیاست را ترک کرد و برای چندین سال در سایه قرار گرفت با دوستش در چندین پرونده که بارزترین آنها جنگ در سوریه، تغییرات قانونی اساسی که بیشتر اختیارات را در دست رئیس جمهور قرار داد و این معنایش انتقال نظام سیاسی ترکیه از نظام پارلمانی به نظام ریاست جمهوری با اختیارات مطلق،به شدت مخالف بود اما در عین حال از عرف های حاکم خارج نشد و هیچ گونه نقدی یا حمله ای به حزب حاکم یا اردوغان رئیس جمهور نکرد و در اوج ادب و نزاکت بود.

کسانی که از آنکارا می آیند از این خبر می دهد که بیشتر احزاب مخالف پشت گل نه به دلیل عشق علاقه به وی بلکه به عنوان کسی که می تواند اردوغان را کنار بزند یا رهبریت او را تضعیف کند، قرار گرفته اند. این همان چیزی است که فرستادن دو فرستاده توسط«کمال قلیچدار اوغلو» رهبر حزب جمهوری خواه خلق مخالف نزد گل برای قانع کردنش به منظور کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری آینده و ارائه وعده ها و تعهدها به وی در حمایت و کمک کامل در صورت قبول کاندیداتوری را تفسیر می کند. حزب دموکراتیک خلق ها که به همبستگی با کردها و دشمنی شدید با اردوغان مشهور است و رهبرانش به زندان افکنده شدند اشاره کرد که اگر گل در انتخابات ریاست جمهوری کاندید شود این حزب کاندیداتوری «صلاح دمیرتاش» رهبر بازداشت شده اش را پس می گیرد و از آقای گل حمایت می کند.

«مرال آکشنار» رهبر «حزب خوب» که شامل جدا شده ها از حزب«حرکت ملی»، تنها حزب حامی اردوغان و حزبش،می شود اعلام کرده است که خودش را برای انتخابات ریاست جمهوری کاندید می کند و اگر از وی خواسته شود کناره گیری کند این کار را نمی کند اما اگر رهبر حزب جمهوری خواه از وی بخواهد حتما نظرش را تغییر می دهد. 15 نماینده حزب جمهوری خواه با دستور رهبر این حزب به «حزب خوب» ملحق شدند تا این حزب از مانع قانونی عبور کند که اجازه نمی دهد حزب خوب در انتخابات زودهنگام شرکت کند مگر آن که مجموع نمایندگانش در پارلمان 20 نماینده باشد.

ما بر این باور نیستیم که آقای گل در فهرست حزب جمهوری خواه خلق چپ گرای مخالف کاندید شود و با اتهامات خیانت و توطئه علیه حزب اسلامگرا یعنی حزب عدالت و توسعه مواجه می شود ولی بعید نیست این مساله را دور بزند و در فهرست حزب اسلامگرای«سعادت» وارث جنبش« چشم انداز ملی» که دکتر «نجم الدین اربکان» نخست وزیر اسبق و درگذشته آن را تأسیس کرد، کاندید شود.

اردوغان با جلو کشیدن زمان انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی دست به «ماجراجویی» بزرگی زد و همه احزاب مخالف را علیه خودش متحد کرد.به ویژه آن که دستاورش بزرگش که با سیطره بر منطقه «عفرین»(در شمال سوریه) به دست آورد و محبوبیتش را 10 درصد در میان افکار عمومی ترکیه افزایش داد به سرعت در حال ذوب شدن است زیرا نیروهای ترکیه عملیات خود را ادامه نداده و شهر«منبج» در همجواری عفرین را همانطور که بارها اردوغان وعده داد اشغال نکرد تا به طور کامل بلندپروازی های کردها برای ایجاد نظام شبه مستقل برای خود در شمال سوریه و در طول مرزهای ترکیه را از بین ببرند.

احتمال عقب نشینی گل از کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری بنابر چند دلیل وجود دارد .مهمترین دلیل برای عقب نشینی عبدالله گل این است که اردوغان شخصیتی دارد که نمی توان وی و محبوبیت و توان سیاسی اش را دست کم گرفت. همچنین فشارهای زیادی به آقای گل توسط برخی کادرهای رهبری بلندپایه حزب عدالت و توسعه وارد آمده است.از سوی دیگر، بخشی از پایگاه مردمی عبدالله گل که هوادار اردوغان هستند وی را متهم به خیانت و از پشت خنجر زدن به حزب حاکم می کنند ولی در مقابل، بخش بزرگی از اعضای حزب عدالت و توسعه هستند که وی را تأیید می کند و پشت شخصیت های مهمی قرار گرفتند که اردوغان آنها را به حاشیه راند و در رأس آنها دکتر«احمد داوود اوغلو» نخست وزیر و نظریه پرداز سابق حزب و صاحب نظریه«صفر کردن مشکلات با همسایگان و عثمانی جدید» است.

مشکلی که اردوغان با آن مواجه است فقط وجود رقیب قوی در انتخابات ریاست جمهوری نیست بلکه خود انتخابات پارلمانی نیز مشکلی برای اردوغان به شمار می رود به ویژه پس از جدایی خانم مرال آکشنار از حزب حرکت ملی است و نیز جدایی کادرهای تنها حزب همپیمان عدالت و توسعه به همراه آکشنار است.این جدایی منجر به شکست حزب حرکت ملی در پارلمان و پایان حضورش می شود زیرا تردیدهای زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه این حزب بتواند حد نصاب برای راهیابی به پارلمان یعنی ده کرسی حداقل را در انتخابات آینده به دست آورد. این را نیز باید یاد آوری کنیم که اکثریت پارلمانی که حزب عدالت و توسعه به واسطه آن حکومت را به دست دارد از یک درصد فراتر نمی رود.این یک درصد شامل نمایندگان حزب حرکت ملی می شود که پس از شکاف و جدایی اخیر به نصف کاهش پیدا کردند.

گل رئیس جمهور سابق ترکیه تبدیل به برگه برنده قوی در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی آینده شده است و بعید نیست که کاندیداتوری اش اگر رسما تأیید شود همه معادله های سیاسی در ترکیه را تغییر می دهد و باعث تغییراتی در سیاست های این کشور از جمله سیاست های آنکارا در سوریه و اروپا شود.تغییر در سیاست ترکیه در همه خاورمیانه که دیگر جای خود دارد.

نبرد اردوغان رئیس جمهور ترکیه با دوست سابق« سرسختش» سخت ترین و خطرناک ترین و مهمترین نبرد است زیرا نتایج آن یا وجود خودش و حزبش و قبضه اش بر کشور را تقویت می کند یا رهبری بیش از 15 ساله اش را به پایان می رساند؛ دوره ای که طی آن دستاوردهای سیاسی و اقتصادی بزرگی به دست آورد که نمی توان آن ها را منکر شد.

همه احتمال ها و غافلگیری ها ممکن است رخ دهد...این همان دموکراسی و حاکمیت صندوق های رای و اراده رای دهندگان است.