تغییر معادله در شرق اوکراین

به گزارش الجزیره، پوتین هشدار داد که درصورت ارسال سامانه های موشکی پیشرفته به اوکراین، اهداف جدیدی را مورد اصابت قرار خواهد داد و افزود که تحویل تسلیحات جدید به کی‌‌یف با هدف «طولانی کردن درگیری» انجام می‌‌شود. اظهارات او چند روز پس از آن بیان می‌‌شود که جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری ایالات متحده اعلام کرد که آمریکا «سیستم‌‌های موشکی که می‌‌توانند تا روسیه برسند» ارسال می‌‌کند. او همچنین یک روز بعد اعلام کرد که تصمیم گرفته است «سیستم‌ها و مهمات موشکی پیشرفته‌‌تر» را به اوکراین ارائه دهد، بدون اینکه به نام این سامانه‌ها اشاره کند. اوکراین به دنبال سامانه «پرتاب چند موشکیMLRS» از جمله مانند ام-۲۷۰ و ام-۱۴۲ برای ضربه زدن به نیروها و انبارهای تسلیحاتی نیروهای پشتیبان روسی است. درحالی‌که کی‌‌یف تاکید کرده است که اهدافی در داخل روسیه را هدف قرار نخواهد داد؛ اما این نگرانی وجود دارد که ارائه چنین تسلیحاتی خطر کشاندن آمریکا و متحدانش در ناتو را به درگیری مستقیم با مسکو به‌‌دنبال دارد.

مقامات روسیه بارها هشدار داده‌‌اند که تصمیم ایالات متحده برای تامین سیستم‌‌های موشکی پیشرفته اوکراین می‌‌تواند درگیری را تشدید کند. پوتین همچنین تاکید کرد که این تسلیحات هیچ تغییر اساسی در میدان جنگ ایجاد نخواهد کرد. وی در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی دولتی «روسیه-۱» گفت: «هیاهو درباره تدارکات تسلیحات غربی به اوکراین برای طولانی کردن درگیری طراحی شده است.» پوتین گفت: «ما درک می‌‌کنیم که این عرضه از سوی ایالات متحده و برخی کشورهای دیگر برای جبران خسارت تسلیحاتی است که اوکراین در جنگ از دست داده است.» به گفته رئیس‌‌جمهوری روسیه این چیز جدیدی نیست و در اصل ماجرا تغییری ایجاد نمی‌‌کند. روسیه همچنین مدعی است که تانک‌‌های هبه‌شده از سوی کشورهای غربی به اوکراین را با موشک‌‌های دوربرد هدف قرار داده و نابود کرده است. همچنین نیویورک‌‌تایمز در گزارشی نوشت: درحالی‌که اوکراین برای بازپس گرفتن اراضی در شرق کشورش می‌‌جنگد، روسیه به‌طور مرتب کی‌‌یف را با موشک هدف قرار می‌‌دهد.

این روزنامه تصریح کرد: «نیروهای روسیه روز یکشنبه به‌شدت برای تصرف شهر سیویرودونتسک، یکی از آخرین موانع برای تصرف منطقه لوهانسک، فشار آوردند. اما مانند اغلب اوقات در این جنگ فرسایشی سخت، ارتش روسیه با نیروهای اوکراینی که ضدحمله می‌‌کنند و بخشی از شهر را بازپس می‌‌گیرند، کار را دشوار می‌‌بینند.» ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌‌جمهوری اوکراین که روز یکشنبه از نیروهای خط مقدم در نزدیکی سیویرودونتسک بازدید کرد، گفت: «درگیری‌‌ها خیابان به خیابان در جریان است و وضعیت «بسیار دشوار» است. شهر عمدتا ویران شده است و هزاران غیرنظامی هنوز در زیرزمین‌‌های آنجا پناه گرفته‌‌اند.» تصرف سیویرودونتسک منطقه لوهانسک را در اختیار نیروهای روسیه و متحدان جدایی‌‌طلب محلی آنها قرار می‌دهد که همچنان کنترل بسیاری از مناطق همسایه دونتسک را هم در اختیار دارند. اما نیویورک‌‌تایمز به نقل از منابع میدانی مدعی است که اوکراین توانسته است بخش عمده‌‌ای از شهر را از دستان روسیه خارج کند و تصرف کامل استان لوهانسک در این شرایط برای مسکو سخت‌‌تر می‌شود.

موسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن گزارش داد که اوکراین اکنون بخش‌های بزرگی از شهر را کنترل می‌‌کند و اظهارات قبلی فرماندار لوهانسک را تایید می‌‌کند. شهر تا حد زیادی بر اثر درگیری‌های شدید رفت و برگشتی ویران شده است و هزاران غیرنظامی در زیرزمین‌ها پناه گرفته‌‌اند. موسسه مطالعات جنگ می‌‌افزاید: «درحالی‌که کرملین تمام تمرکز خود را برای تصرف این شهر معطوف کرده است، اما توانایی اوکراین برای عقب راندن نیروهای روسی به حومه شرقی سیویرودونتسک، نشان‌دهنده کاهش قدرت رزمی مسکو است.» این موسسه اضافه می‌‌کند: موفقیت پاتک‌‌های اوکراین در این شهر احتمالا تمرکز روسیه را به این موضوع جلب خواهد کرد که در نتیجه عقب رانده شدن از این شهر، موقعیت‌‌هایشان در خارکیف و مناطق جنوبی هم آسیب‌‌پذیر خواهد شد.

غلات اوکراین در دست روسیه

روزنامه نیویورک‌‌تایمز همچنین در گزارشی از تلاش روسیه برای فروش «غلات غارت‌‌شده» اوکراین به کشورهای آفریقایی خبر داد و نوشت که ایالات متحده در این‌‌باره به چندین کشور هشدار داده است. این گزارش می‌‌گوید: «روسیه مراکز تولید غلات در اوکراین را بمباران کرده، مانع صادرات آن شده و غلات تولیدی این کشور را که یک‌دهم صادرات جهانی گندم را بر عهده دارد، به یغما برده و همین امر نیز به افزایش جهانی قیمت غذا و هشدارها نسبت به وقوع گرسنگی در جهان منجر شده است.» در این ارتباط ایالات متحده هشدار داده است که کرملین تلاش می‌‌کند از بابت فروش گندم غارت‌‌شده اوکراین به کشورهای دچار خشکسالی در آفریقا که برخی از آنها با خطر قحطی مواجه هستند، سود ببرد. بر اساس این گزارش، ایالات متحده اواسط ماه گذشته میلادی، ماه مه، نامه هشدارآمیزی را به ۱۴ کشور عمدتا آفریقایی ارسال کرد. با این مضمون که کشتی‌‌های روسی با محموله «غلات غارت شده اوکراین» بنادر نزدیک به این کشور را ترک ‌‌کنند. این نامه سه فروند کشتی باری روسی را نام برده که مظنون به حمل این «غلات» هستند. اما این هشدار آمریکا صرفا شرایط را برای کشورهای آفریقایی غامض‌‌تر کرده و آنها احساس می‌‌کنند در جدال میان شرق و غرب گیر افتاده‌‌اند و باید دست به یک انتخاب دشوار بزنند؛ یک طرف سود بردن از جنایت جنگی احتمالی و ناخشنود ساختن متحدان غربی است و طرف دیگر، نپذیرفتن غذای ارزان آن هم در زمانی که قیمت‌‌ها رو به افزایش است و صدها هزار نفر گرسنگی می‌‌کشند.

هشدار واشنگتن زمینه اتهاماتی را که دولت اوکراین علیه روسیه مطرح می‌‌کند، تقویت کرده است. اوکراین می‌‌گوید که روسیه از آغاز حمله نظامی به این کشور در ماه فوریه تاکنون ۵۰۰هزار تن گندم اوکراین به ارزش ۱۰۰میلیون دلار را دزدیده است. به گفته مقامات اوکراین، روس‌‌ها بیشتر این گندم دزدیده‌شده را به بنادر شبه‌‌جزیره کریمه منتقل کرده‌‌اند که تحت کنترل مسکو است و از آنجا نیز بار کشتی‌‌هایی کرده‌‌اند که برخی از آنها هدف تحریم‌‌های ایالات متحده قرار دارند. «ماکی سال»، رئیس‌جمهوری سنگال و رئیس اتحادیه آفریقا، روز جمعه با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه دیدار کرد و هدف از این دیدار نیز تامین غلات از روسیه بود. منتقدان می‌‌گویند این سفر که ماکی سال در جریان آن پوتین را «ولادیمیر، دوست عزیز» خود نامید، ابزاری را در دست مسکو قرار داد که از آن برای دامن زدن به اختلافات بین‌‌المللی پیرامون چگونگی واکنش به تهاجم نظامی روسیه استفاده می‌‌کند.

بسیاری از کشورهای آفریقایی در حال حاضر نگاه تردیدآمیزی به کارزار تحریم‌‌های غرب علیه روسیه دارند که از جمله دلایل آن وابستگی این کشورها به خرید سلاح روسیه، احساس همدردی آنها با روسیه از دوران جنگ سرد و نیز تلقی آنها از استانداردهای دوگانه غرب است. در رأس همه این‌‌ها نیز میزان قحطی و گرسنگی در آفریقاست. روسیه و اوکراین در شرایط معمول حدود ۴۰درصد گندم مورد نیاز آفریقا را تامین می‌‌کنند؛ قاره‌‌‌‌ای که طی سال گذشته افزایش ۲۳درصدی قیمت غلات را شاهد بود. بر اساس آمارهای سازمان ملل متحد، خشکسالی در منطقه شاخ آفریقا، ۱۷میلیون نفر را با قحطی مواجه کرده است که اغلب آنها از کشورهای سومالی، اتیوپی و کنیا هستند. بیش از ۲۰۰ هزار نفر دیگر در سومالی نیز در آستانه قحطی قرار دارند.

حسن خاننج، مدیر موسسه بین‌‌المللی مطالعات استراتژیک هرن که در کنیا مستقر است، می‌‌گوید: «بیشتر کشورهای آفریقایی که اکنون چنین نیاز مبرمی دارند، بعید است برای خرید غلاتی که روسیه می‌‌فروشد تردیدی به خود راه دهند و مهم نیست که روسیه این غلات را از کجا می‌‌آورد.» وی اظهار کرد: «دوراهی اینجا وجود ندارد. برای آفریقایی‌‌ها مهم نیست غذایی که می‌‌گیرند از کجا می‌‌آید و اگر کسی بخواهد در این‌باره قضاوت اخلاقی کند، دچار اشتباه شده است. نیاز به غذا به‌شدت مبرم است. این مساله‌ای نیست که احتیاج به بحث داشته باشد.» اما مقامات اوکراینی می‌‌گویند که راه‌‌حل مشکل غذای روسیه، فشار جهانی به روسیه برای پایان بخشیدن به جنگ است. تاراس ویسوتسکی، معاون وزیر کشاورزی اوکراین، در این‌‌باره اظهار کرد: «جواب ساده است. جنگ را متوقف کنید.»

ویسوتسکی و دیگر مقامات اوکراینی روسیه را متهم می‌‌کنند که ماه‌هاست غلات این کشور را از مناطق اشغال‌شده غارت می‌‌کند و در مناطقی مثل خرسون، دونتسک و لوهانسک «دیگر چیزی برای غارت نمانده است.» مقامات ایالات متحده تایید کرده‌‌اند که واشنگتن این نامه هشدارآمیز را روز ۱۶ مه به ۱۴ کشور فرستاده که بیشتر آنها در شمال و شرق آفریقا واقع هستند. چهار کشور غیرآفریقایی هم که این نامه را دریافت کرده‌‌اند پاکستان، بنگلادش، سریلانکا و ترکیه هستند.