اروپا و آمریکا علیه روسیه تحریم‌‏های مشترک وضع کردند

واکنش غرب به تصمیم پوتین

دنیای‌اقتصاد : پرزیدنت بایدن روز سه‌‌شنبه تحریم‌‌هایی را با هدف مجازات روسیه به‌دلیل آنچه «آغاز تهاجم روسیه به اوکراین» خواند، اعلام کرد و به رهبران اروپایی در تحمیل پیامدهای اقتصادی برای نقض آشکار حاکمیت ملی ملحق شد. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، بایدن که از اتاق شرقی کاخ سفید صحبت می‌‌کرد، ولادیمیر پوتین رئیس‌‌جمهوری روسیه را به‌خاطر تجاوزاتش به اوکراین محکوم کرد و گفت که اقدام روسیه نقض آشکار قوانین بین‌‌المللی بوده و نیازمند پاسخ قاطع جامعه بین‌‌المللی است. در این ارتباط دستیاران کاخ سفید تحریم‌‌هایی را که بایدن اعلام کرد، شدید و گسترده توصیف کردند.

 اما این اقدامات محدود بود و انتظارات از جنگ اقتصادی گسترده‌‌تری را که برخی از حامیان اوکراین - از جمله برخی از اعضای جمهوری‌‌خواه کنگره - از دولت می‌خواستند، برآورده نکرد. با وجود این بایدن گفت که ایالات متحده دو موسسه مالی بزرگ روسیه را تحریم همه‌‌جانبه کرده است و تحریم‌‌های جامعی هم بر امکان استقراض روسیه اعمال خواهد کرد. او تصریح کرد: «این به آن معناست که ما ارتباط دولت روسیه را از منابع مالی غرب قطع کرده‌‌ایم. دیگر نمی‌تواند از غرب پول جمع کند و نمی‌تواند استقراض جدیدی از بازارهای ما یا بازارهای اروپایی انجام دهد.» او همچنین گفت که ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه مقامات ارشد روسی و خانواده‌های آنها اعمال خواهد کرد؛ تلاشی برای اطمینان از اینکه نزدیک‌‌ترین افراد به پوتین از رنج مالی که انتظار می‌‌رود برای شهروندان عادی روسیه ضربه سنگینی وارد کند، فرار نکنند. اما با شکل‌‌گیری واکنش جهانی، بایدن و همتایانش در تلاش برای ایجاد تعادل بین نیاز به اقدام سریع و شدید و در عین حال حفظ احتمال تحریم‌‌های بیشتر علیه روسیه در صورت تشدید مناقشه توسط پوتین هستند؛ جایی که ممکن است یک جنگ تمام‌عیار رخ دهد و در پی آن ده‌ها هزار نفر کشته شوند.

به همین منظور تحریم‌‌ها تنها دو بانک در روسیه را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد و اقداماتی که متوجه مقامات ارشد این کشور می‌‌شود، در حال حاضر فقط متوجه سه فرد ثروتمند و خانواده‌های آنهاست. جلوگیری از قرض گرفتن روسیه از بازارهای بانکی غربی دردناک خواهد بود؛ اما اقتصاد پوتین به اندازه‌‌ای قوی است که او ممکن است در کوتاه‌مدت نیازی به استقراض زیاد نداشته باشد. بایدن گفت که اگر روسیه فراتر از آنچه تاکنون انجام داده است، اقدامی صورت دهد، تحریم‌‌ها را علیه پوتین تشدید خواهد کرد. او گفت: «روسیه اکنون به‌طور غیرقابل انکاری علیه اوکراین اقداماتی انجام داده است. امروز اولین بخش از تحریم‌‌ها را برای تحمیل هزینه بر روسیه اعلام می‌‌کنم.» وی افزود: «اگر روسیه تنش‌‌ها را شدت ببخشد، به تشدید تحریم‌‌ها خواهیم افزود.» بایدن سخنرانی خود را کمتر از یک روز پس از صدور فرمان پوتین مبنی بر اعزام نیرو به دو منطقه تحت کنترل جدایی‌‌طلبان در اوکراین ایراد کرد. سنای روسیه روز سه‌‌شنبه اجازه استفاده از نیروی نظامی در خارج از کشور را صادر کرد و این گامی دیگر است، به سوی آنچه مقامات غربی از آن می‌‌ترسند: «یعنی یک حمله تمام‌عیار علیه اوکراین.» رهبران غربی گفتند که نیروهای روسیه قبلا وارد اوکراین شده‌‌اند که بایدن هم آن را «تهاجم» خواند. همزمان به گفته دو دیپلمات مطلع اتحادیه اروپا از مذاکرات در بروکسل، سفرای اتحادیه اروپا روز سه‌‌شنبه طرحی را آماده کردند که حکایت از تحریم فوری روسیه دارد. این تحریم‌ها که مردم، دولت و نهادهای تجاری در مناطق جدایی‌‌طلب و روسیه را هدف قرار می‌دهد، در نشست غیررسمی وزرای خارجه اتحادیه اروپا در پاریس در اواخر روز سه‌‌شنبه بررسی شد. دیپلمات‌‌ها گفتند که پیش‌‌نویس این تحریم‌‌ها شامل ۲۷فرد و نهاد، از جمله نهادهای سیاسی، نظامی، تجاری و مالی و همچنین «مبلغان و حامیان» مرتبط با تصمیم به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه شرقی اوکراین است. دیپلمات‌‌ها گفتند که برخی از افراد تحریم‌‌شده از نظر جغرافیایی در مناطق جدایی‌طلب، به اصطلاح جمهوری‌‌های دونتسک و لوهانسک هستند. به گفته دیپلمات‌‌ها، این پیش‌‌نویس همچنین شامل ۱۱ نماینده پارلمان روسیه است که پیشنهاد به رسمیت شناختن استقلال دو منطقه اوکراین را دادند و آن ۳۵۱نماینده‌‌ای که رای مثبت در سبد آرا انداختند. دیپلمات‌‌ها گفتند که تنبیهات این افراد و نهادها مشمول مسدود شدن دارایی‌‌های آنها در اتحادیه اروپاست و همچنین دچار ممنوعیت سفر به اتحادیه اروپا خواهند شد. آنها گفتند که اسم ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه در لیستی که در حال حاضر بررسی شده است، وجود ندارد. در بیانیه اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا و چارلز میشل، رئیس شورای اروپا آمده است که تحریم‌‌ها «کسانی را که در تصمیم غیرقانونی دست داشته‌‌اند» و همچنین بانک‌‌هایی را که «نظام روسیه و سایر گروه‌ها را در عملیات لوهانسک و دونتسک تامین مالی می‌‌کنند» هدف قرار می‌‌دهد. در ادامه این بیانیه آمده هدف این است که مسوولان به‌‌وضوح عواقب اقتصادی اقدامات غیرقانونی و تهاجمی خود را احساس کنند. تحریم‌‌های اتحادیه اروپا، مانند تحریم‌‌های اعمال‌‌شده توسط ایالات متحده، تصمیمات قانونی هستند که قبل از اجرایی شدن نیاز به یک فرآیند رسمی بوروکراتیک دارند. دیپلمات‌‌های درگیر در این موضوع تصریح کردند که کشورها در اسرع وقت در این زمینه تصمیم‌‌گیری خواهند کرد. اتحادیه اروپا قصد دارد درصورت حمله مستقیم روسیه به تحریم‌‌های گسترده‌‌تری را اعمال کند. رهبران و مقامات چنین مجازات‌‌هایی را از نظر اقتصادی فلج‌‌کننده خوانده‌‌اند؛ اما رهبران اروپایی به‌طور کامل بر سر اینکه چه چیزی محرک آن تصمیم باشد به توافق نرسیده‌‌اند و محتوای بسته تحریم‌‌های بزرگ‌تر هنوز در حال بحث است. البته برخی کشورها مانند چین اعلام کرده‌‌اند که با تحریم‌‌های یک‌جانبه مخالف هستند. در واقع امید روسیه هم به چین است که بتواند ضربه‌‌گیر اقدامات مالی کشورهای غربی باشد؛ اما مشخص نیست که چین تا چه حد می‌‌تواند در برابر تحریم‌‌های کشورهای غربی مقابله کند و آیا اصلا قصد همراهی دارد یا خیر؟ همزمان آلمان هم راسا اقداماتی را انجام داد که می‌‌تواند یک خبر بد برای کرملین باشد. خبرگزاری آلمان گزارش داد که اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، با وجود اینکه خط لوله نورد استریم برای کشورش بسیار حیاتی است، به سرانجام رساندن آن را به حالت تعلیق در آورده است. به گفته شولتز، اوضاع اکنون تغییر کرده و بر اساس تحولات جدید باید طرح نورد استریم۲ دوباره ارزیابی شود. او همچنین گفت: «از وزارت اقتصاد خواسته است تا گزارش موجود درباره امنیت تامین گاز در آژانس شبکه فدرال را پس بگیرد. یکی از مهم‌ترین وظایف این آژانس حمایت از رقابت سالم در زمینه‌های گوناگون از جمله انرژی است.» شولتز افزود: «ممکن است این موضوع به نظر فنی برسد؛ اما این یک اقدام اداری و ضروری است تا این خط لوله گاز نتواند گواهینامه دریافت کند.» بدون صدور گواهینامه، نورد استریم۲ نمی‌‌تواند به بهره‌‌برداری برسد.

اوکراین برای هر چیزی آماده است

ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌‌جمهوری اوکراین در اوایل روز سه‌‌شنبه در یک سخنرانی خطاب به ملت کشورش گفت که آنها «از هیچ چیز نمی‌‌ترسند» و خواستار حمایت بین‌‌المللی شد؛ زیرا ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه به نیروهای نظامی آن کشور دستور داد در دو منطقه جداشده در شرق اوکراین مستقر شوند. او که اشاره‌‌ای آشکار به اظهارات پوتین در روز دوشنبه مبنی بر اینکه «دولت در اوکراین یک داستان تاریخی است»، داشت، گفت: «ما و دولتمان برای سخنرانی‌‌های طولانی درباره تاریخ وقت نداریم.» زلنسکی ادامه داد: «من درباره گذشته صحبت نمی‌‌کنم. من از واقعیت‌‌ها و آینده خواهم گفت. با وجود تمام اظهارات و اقدامات فدراسیون روسیه، تمام اوکراین در داخل مرزهای شناخته‌شده بین‌‌المللی‌‌اش پشت من است و همین‌طور خواهد ماند.» او در سخنان خود تاکید کرد: « ما آرام و با اعتماد به نفس می‌‌مانیم. من می‌خواهم از همه شهروندان خود برای این امر تشکر کنم. شما یک‌بار دیگر ثابت کردید که اوکراینی‌‌ها ملتی باهوش و خردمند هستند و با وجود همه مشکلات، خونسردی خود را حفظ کرده‌‌اند. ما مدت‌هاست که برای همه چیز آماده‌‌ایم.»

اقتصاد جهان چه خواهد شد؟

تحلیلگران روز سه‌‌شنبه هشدار دادند که ترس از درگیری مسلحانه در اوکراین پس از دستور روسیه برای ورود نیروها به مناطق جدایی‌‌طلب، تهدید جدیدی برای اقتصاد جهانی است که در تلاش برای خروج از پاندمی ویروس کرونا و مقابله با سطوح بی‌‌سابقه تورم است. کشورهای اروپایی و ایالات متحده در واکنش به اقدامات کرملین تحریم‌‌هایی را اعمال می‌کنند که انتظار می‌‌رود اکثر آنها بانک‌ها و الیگارش‌‌های روسیه را هدف قرار دهند. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، اما انتظار می‌‌رود که آن تحریم‌‌ها بازارهای انرژی را متلاطم کنند و به افزایش قیمت کالاها دامن بزنند. این عدم اطمینان به دنبال یک سال انسداد زنجیره تامین است که جریان تجارت را در سراسر جهان مختل کرده است. جوزف بروسلاس، اقتصاددان ارشد در شرکت حسابرسی و مالیاتی «آر آم‌‌اس، یو اس» گفت: «اگر تهاجم روسیه به شرق اوکراین به یک تهاجم تمام‌عیار تبدیل شود، این احتمال وجود دارد که اقتصاد جهانی و ایالات متحده شوک عرضه دیگری را موجب شوند.» بروسلاس پیش‌‌بینی کرد که یک «شوک انرژی» می‌‌تواند یک‌درصد از تولید ناخالص داخلی ایالات متحده را در سال آینده کاهش دهد و نرخ تورم را به ۱۰درصد برساند. این می‌‌تواند نیاز به سیاست‌‌های حمایتی را برای کمک به کارگران کم‌‌درآمد برای مقابله با افزایش قیمت مواد غذایی، سوخت و کالاها افزایش دهد. قیمت نفت روز سه‌شنبه به ۱۰۰دلار در هر بشکه رسید که بالاترین رقم در بیش از ۷سال گذشته است و پس از دستور روسیه برای اعزام نیرو به مناطق جدایی‌‌طلب در اوکراین، قیمت‌‌های آتی گاز اروپا ۱۳درصد افزایش یافت. تحلیلگران می‌گویند که تشدید درگیری می‌‌تواند منجر به افزایش فاصله‌های اعتباری شود و بر قیمت سهام جهانی تاثیر بگذارد. عواقب تحریم‌‌های اضافی به احتمال زیاد بر کشورهای اروپایی سنگین خواهد بود؛ زیرا وابستگی آنها به گاز طبیعی روسیه بسیار بالاست. کلاز ویستسن و ملانی دی‌‌بونو، اقتصاددانان اقتصاد کلان در « Pantheon» در یادداشتی نوشتند: «برای اقتصاد منطقه یورو، تهدید اصلی تنش بین اوکراین و روسیه یک شوک رکود تورمی است که در آن شرایط مالی تنگ‌‌تر می‌‌شود و قیمت انرژی افزایش می‌‌یابد.» اما تاثیر اقتصادی تحریم‌‌ها می‌‌تواند بیشتر از آن چیزی باشد که نشان می‌‌دهد. اقتصاددانان در کپیتال اکونومیکس خاطرنشان کردند که بدهی خارجی روسیه و روابط با سایر اقتصادهای پیشرفته از زمان بحران کریمه در سال۲۰۱۴ کاهش یافته و اقتصاد این کشور را از تلاش دیگر کشورها برای قطع ارتباط مسکو با سیستم مالی جهانی مصون نگه داشته است. آنها پیش‌بینی کرده‌‌اند که محتمل‌‌ترین اقدامات تحریمی می‌‌تواند حدود یک‌درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه را کاهش دهد. اما اقتصاد اوکراین به‌دلیل ترازنامه شکننده و نیاز به کمک خارجی به احتمال زیاد با شدیدترین درد و رنج روبه‌رو خواهد شد. نیل شیرینگ، اقتصاددان ارشد گروه در کپیتال اکونومیکس گفت: «این بدیهی است که بزرگ‌ترین تاثیر اقتصادی بر اوکراین خواهد بود. بسته به بالا رفتن درگیری‌ها، حل مشکلات چالش‌‌برانگیزتر خواهد شد.»

خطر جانی برای غیرنظامیان

نیویورک‌‌تایمز در گزارشی با عنوان خطر جدید برای مناطق محاصره‌شده در اوکراین نوشت: « ویکتوریا گودیاتسکایا روزها با تشدید جنگ در خط مقدم در شرق اوکراین دست و پنجه نرم می‌‌کند و این درگیری‌‌ها روزبه‌روز بیشتر به خانه او نزدیک می‌‌شود.» صدای کوبنده گلوله‌باران چنان افزایش یافت که روز سه‌‌شنبه خانم گودیاتسکایا تصمیم گرفت دست دختر نوجوانش را بگیرد و فرار کند. او از روی سکوی ایستگاه فرسوده در  «Severodonetsk»در نزدیکی زادگاهش، درحالی‌که او و دخترش آماده سوار شدن به قطاری بودند که صبح زود به سمت غرب به مقصد کی‌‌یف می‌‌رفتند، گفت: «ما حتی اکنون هم می‌‌توانیم صدای آن انفجارها را از پنجره‌های بسته‌‌مان بشنویم.» برای نزدیک به یک دهه، خشونت جاری در زندگی ساکنان این منطقه از شرق اوکراین بارها تعریف شده است؛ جایی که جدایی‌‌طلبان مورد حمایت روسیه دو منطقه مستقل ایجاد کرده‌‌اند و یک درگیری همیشگی با سربازان اوکراینی در آن سوی خط درگیری به راه انداخته‌‌اند. اما تصمیم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در دوشنبه‌‌شب مبنی بر به رسمیت شناختن این دو منطقه جدایی‌‌طلب به عنوان جمهوری‌‌های مستقل - و دستور ورود به سربازان روسیه به این مناطق- به‌طور ناگهانی، خطر جدیدی را برای منطقه‌‌ای که خود از پیش پر از بحران بود، به همراه داشت.

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌‌شنبه گفت که نیروهای روسیه وارد منطقه جدایی‌‌طلب شده‌‌اند. صبح روز سه‌‌شنبه، گلوله‌‌باران بین جدایی‌‌طلبان و نیروهای اوکراینی در نقاط مختلف در امتداد خط مقدم ادامه داشت. افزون بر این، ابهام درباره آنچه روس‌‌ها انجام خواهند داد، ساکنان باقی‌‌مانده را مجبور به تصمیم‌‌گیری درباره ماندن یا رفتن کرده است. با طلوع صبح در ایستگاه قطار«Severodonetsk» حدود ده‌ها نفر روی سکوی سیمانی ایستاده بودند تا سوار قطار به سمت غرب شوند. هنوز صحنه وحشتناک نشده است؛ اما صحنه نشان از خستگی جان‌‌هایی دارد که زندگی‌شان را با خود کول کرده و به نقطه دیگری می‌‌برند. مادران لباس‌‌ها را در کیسه‌های زباله پلاستیکی یا کیسه‌های دسته‌‌دار که آغشته به خاک شده، جای داده بودند. آنها گفتند که برای فرار از خشونتی که ممکن است در راه باشد، می‌روند. برای گودیاتسکایا که قبلا قصد خروج داشت، سخنرانی خشم‌‌آلود پوتین برنامه زمانی او را تسریع کرد. او نمی‌‌خواست منتظر بماند تا بفهمد خشم رئیس‌‌جمهور روسیه تا چه حد می‌‌تواند عواقبی برای زندگی‌‌اش داشته باشد. گودیاتسکایا درحالی‌که با دخترش سوتلانا ۱۴ساله که قصد دارد با یک برادرش در کی‌‌یف زندگی کند، گفت: «احساس می‌‌کرد که او (پوتین) گام قاطعی برداشته است.» برای همین تا روشن شدن وضعیت قصد دارد تا در کی‌‌یف بماند. در این راستا ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌‌جمهوری اوکراین در ساعت ۲بامداد یک سخنرانی تلویزیونی ایراد کرد و خواستار آرامش شد و گفت که کشور در این بحران خونسردی خود را حفظ خواهد کرد. اما او همچنین گفت که اوکراین هیچ سرزمینی را تسلیم آنها نخواهد کرد. او تاکید کرد: «ما در سرزمین خود هستیم. ما از هیچ‌چیز و هیچ‌‌کس نمی‌‌ترسیم. ما به هیچ‌‌کس بدهکار نیستیم و به هیچ‌‌کس چیزی نخواهیم داد.» ساعاتی بعد، الکسی رِزنیکوف، وزیر دفاع اوکراین صبح سه‌‌شنبه در سخنانی در جمع مقامات نظامی نسبت به «چالش‌‌های دشوار پیش‌رو» هشدار داد. وی گفت: «خساراتی وارد خواهد شد. ما باید درد را تحمل و بر ترس و ناامیدی غلبه کنیم؛ اما قطعا پیروز خواهیم شد.»

همزمان در مسکو، پوتین در سخنرانی خود تاکید کرده بود که اوکراین «ساخته‌شده توسط روسیه» است و باید امروز بخشی از آن باشد و ادعایش را به کل کشور اوکراین تسری داد. اما او درباره یک سوال کلیدی مبهم پاسخ داد و اینکه آیا دستور او برای استقرار نیرو در مناطق جدایی‌‌طلب، پیش‌زمینه یک حمله گسترده به اوکراین خواهد بود؟

در حال حاضر دو منطقه تحت محاصره لوهانسک و دونتسک، ادعای مالکیت در حدود سه برابر بیشتر از آنچه دارند، کرده‌‌اند. اگر روسیه از این ادعاها حمایت کند، آن‌گاه روس‌‌ها و طرفداران روس در شرق اوکراین، خود را به اعماق خاک این کشور خواهند رساند؛ از جمله سکوی قطاری که خانواده‌ها روز سه‌‌شنبه از آن خارج می‌‌کرد و این‌گونه مناطق تحت حاکمیت طرفداران روسیه امتداد پیدا می‌‌کند. در این صورت دو حالت به‌وجود می‌‌آید: یا اوکراین با واگذاری این اراضی موافقت خواهد کرد یا باید خود را برای یک جنگ تمام عیار احتمالی با روسیه آماده کند.

کاهش محبوبیت بایدن

درحالی‌که تحولات اوکراین، سریع‌‌تر از واکنش‌‌های کشورهای غربی در جریان است، آسوشتیدپرس در گزارشی نوشت: یک نظرسنجی جدید نشان می‌‌دهد که اکثر آمریکایی‌‌ها با مدیریت جو بایدن، رئیس‌‌جمهوری آمریکا با تهدید روسیه علیه اوکراین مخالف هستند. نظرسنجی گالوپ که بین ۱ تا ۱۷ فوریه انجام شد، نشان داد که ۳۶درصد از آمریکایی‌ها با مدیریت بایدن درباره وضعیت روسیه موافق هستند؛ درحالی‌که ۵۵درصد مخالف هستند. استقبال کم از اقدامات بایدن در حالی صورت می‌‌گیرد که درخواست‌‌ها برای اعمال تحریم‌‌های فلج‌‌کننده برای مجازات تجاوز روسیه در اوکراین بالا گرفته است. در این زمینه اما تندترین انتقاد را از عملکرد بایدن، رئیس‌‌جمهوری سابق این کشور یعنی ترامپ داشته است. ترامپ گفته است: «پوتین، همان پوتین دوره ریاست‌‌جمهوری من است، تنها یک چیز تغییر کرده و آن رهبری در آمریکا است.»

در میان تشدید تنش‌‌های روسیه و اوکراین، نگرانی آمریکایی‌‌ها از این وضعیت ممکن است افزایش یابد. ماه گذشته، یک نظرسنجی از مرکز تحقیقات پیو احتمالا نشان‌دهنده ترس در میان آمریکایی‌‌ها درخصوص بحران اوکراین بود و نشان می‌‌داد که تقریبا یک‌چهارم آمریکایی‌‌ها تشکیل ارتش روسیه در نزدیکی اوکراین را تهدیدی بزرگ برای منافع ایالات متحده می‌‌دانند؛ درحالی‌که حدود یک‌سوم گفتند این یک تهدید جزئی است. یک‌سوم دیگر هم گفتند که مطمئن نیستند اقدامات روسیه در قبال اوکراین چه تاثیری بر منافع ایالات متحده خواهد داشت. سپس در یک نظرسنجی Economist/ YouGov که در اوایل این ماه انجام شد، بیش از دوسوم آمریکایی‌‌ها گفتند که معتقدند روسیه تهدیدی برای ایالات متحده است؛ درحالی‌که آمریکایی‌‌ها، طرفدار استفاده از بسیاری از گزینه‌های سیاسی برای کمک به اوکراین هستند.