خط و ربط داوطلبان ریاست جمهوری چیست؟
طبقه‌بندی ۸۰ نامزد
با پایان ثبت‌نام نامزدهای ریاست‌جمهوری، نخستین مرحله از چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری روز دوشنبه پایان یافت. بنا بر اعلام هادی طحان‌نظیف، سخنگوی شورای نگهبان بررسی صلاحیت ۸۰داوطلب انتخابات ریاست‌جمهوری از دیروز به مدت ۵روز آغاز شده است و اگر قانون اجازه دهد پنج روز دیگر هم ادامه خواهد داشت. ثبت‌نام از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری از روز دهم خرداد ماه آغاز شد و طی ۵روز تا (۱۴خرداد) ۲۸۷ نفر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شدند.
با این حال آن‌طور که محمدتقی شاهچراغی، رئیس ستاد انتخابات کشور اعلام کرده است از این تعداد تنها ۸۰ نفر واجد شرایط ثبت‌نام بودند. مطابق قانون انتخابات ریاست‌جمهوری نامزدها باید حائز شرایط ۱۲گانه‌ای از جمله حداقل سن ۴۰ سال تمام شمسی و حداکثر سن ۷۵ سال تمام شمسی، حداقل مدرک کارشناسی ارشد یا معادل آن که مورد تایید وزارت علوم، وزارت بهداشت یا مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه باشد، سابقه تصدی ۴ سال در مناصبی که در قانون آمده همچون روسای سه قوه، معاون اول رئیس‌جمهور، نواب رئیس مجلس شورای اسلامی، اعضای شورای نگهبان، وزرا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معاونان رئیس‌جمهور، معاونان روسای قوای سه‌گانه، اعضای شورای عالی امنیت ملی، اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، مدیر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور، روسای سازمان‌ها، موسسات، نهادهای دولتی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی در سطح ملی، فرماندهان عالی نیروهای مسلح با جایگاه سرلشگری و بالاتر، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در سطح کشور، استانداران، شهرداران شهرهای بالای دو میلیون نفر جمعیت و اشخاص، مقامات و مدیران هم‌تراز مناصب فوق به‌تشخیص شورای نگهبان، همچنین گواهی عدم سوء‌پیشینه کیفری، عدم‌محکومیت قطعی کیفری به جرایم اقتصادی، عدم محکومیت به اقدام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، وابسته نبودن به گروه‌های غیرقانونی و فقدان سوابق سوء امنیتی هنگام ثبت‌نام به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری باشند.
ازسوی دیگر مطابق اصل ۱۱۵ قانون اساسی رئیس‌جمهور باید از بین رجال سیاسی و مذهبی، ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر باشد و درنهایت شرایط لازم را کسب کند. اینکه از بین این ۸۰نفر چند نفر به مرحله بعد یعنی انتشار اسامی‌شان در تاریخ ۲۲خرداد ماه پس از احراز صلاحیت‌ها به عنوان نامزد نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری خواهند رسید، بستگی به بررسی‌های شورای نگهبان دارد، اما بررسی نام‌های ثبت‌نام‌کنندگان از میان چهرههای سیاسی نشان می‌دهد بسیاری از آنها اگرچه واجد حداقل شرایط ۱۲گانه برای ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری بودند، اما با توجه به احراز شرایط اولیه چهارگانه (سن، مدرک تحصیلی، سابقه و گواهی عدم سوء‌پیشینه) ثبت‌نام کرده‌اند که این به معنای تایید نهایی آنها از سوی شورای نگهبان نیست.
همین امر در نهایت چند چهره سیاسی را با توجه به دارا بودن همه این شرایط راهی مرحله رقابت اصلی برای تصدی صندلی ریاست‌جمهوری چهاردهم خواهد کرد؛ به خصوص که درمیان ثبت‌نام‌کنندگانی همچون نمایندگان مجلس، برخی از آنها صلاحیتشان حتی برای دوازدهمین دوره انتخابات مجلس نیز رد شده است. صف بزرگ نامزدهای ریاست‌جمهوری درحالی درمدت ۵روز در ستاد انتخابات وزارت کشور شکل گرفت که به گفته رئیس ستاد انتخابات کشور با وجود شرایط اعلام شده برای ثبت‌نام پس از اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری از سال ۹۶ تاکنون تعداد کسانی که مشتاق رئیس‌جمهور شدن هستند، کاهش یافته است. براساس این گزارش تعداد مراجعه‌کنندگان به وزارت کشور در سال ۱۳۹۶ تا ۱۶۳۶ نفر بود که درانتخابات سال ۱۴۰۰ به ۵۹۲ نفر کاهش یافت.
شگفتی‌های ۵روز ثبت‌نام
اما انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری که به دنبال شهادت ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری و همراهانش در حادثه سقوط بالگرد، قرار است ۸تیرماه برگزار شود، در مرحله اول یا همان ثبت‌نام با شگفتی‌هایی همراه بود. ازجمله ثبت‌نام ۵۳ نفر از نماینده‌های فعلی و ادوار مختلف مجلس ازجمله ثبت‌نام دو رئیس فعلی و سابق مجلس، ۱۰ وزیر در کابینه‌های مختلف کشور، ۳وزیر فعلی، یک رئیس‌جمهور پیشین، یک معاون اول رئیس‌جمهوری، چهار نفر با سابقه نظامی، یک عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، یک رئیس دانشگاه و یک عضو مجلس خبرگان رهبری. همچنین ۴نماینده زن مجلس و یک معاون سابق اجرایی دفتر مقام معظم رهبری، نامزدی خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کردند. در مهلت زمانی ۵روزه انتخابات ریاست‌جمهوری، چهرههای مهم سیاسی خود را نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری کردند. ازجمله سعید جلیلی که روز دهم خرداد در نخستین روز ثبت‌نام به عنوان سرشناس‌ترین چهره روز اول ثبت‌نام‌ها نامش را به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت کرد.
سعید جلیلی، سابقه عضویت در شورای راهبردی روابط خارجی و دبیری شورای عالی امنیت ملی کشور را داراست. حضوری که با موضوع برجام گره خورده بود و سبک و سیاق مذاکرات او با طرف‌های غربی نتوانست کشور را از پرتگاه تحریم‌ها نجات دهد. علی لاریجانی نیز روز ۱۱خرداد در دومین روز از ثبت‌نام‌ها با حضور در ستاد انتخابات کشور برای کاندیداتوری انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری نام‌نویسی کرد. او سابقه ریاست بر سه دوره مجلس شورای اسلامی(هشتم، نهم و دهم)، حضور در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری نهم (سال ۸۴) و سیزدهم (سال ۱۴۰۰) که در اولی شکست خورد و در رتبه هفتم قرار گرفت را در کارنامه سیاسی خود دارد. جلیلی در حالی نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری شده است که از سال‌های دور به آن می‌اندیشیده است. در همین راستا او طی سال‌های ۹۲، ۹۶ و ۱۴۰۰ نیز بخت خود را در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری امتحان کرده است. محمد‌باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی هم روز دوشنبه در آخرین روز مهلت ثبت‌نام از نامزدهای ریاست‌جمهوری در ستاد انتخابات کشور ثبت‌نام کرد. این چهارمین باری است که او خود را کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری می‌کند.
او تجربه سه دوره نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری در سال‌های ۸۴، ۹۲ و ۹۶ و در نهایت دو شکست (۸۴ و ۹۲) و یک انصراف از نامزدی (۹۶) را در کارنامه سیاسی خود درعرصه انتخابات ریاست‌جمهوری دارد. همچنین اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، در آخرین روز، نامزدی‌اش را اعلام کرد. او پیش از این در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۶ و ۱۴۰۰ هم ثبت‌نام کرده بود که در اولی از او به عنوان نامزد پوششی حسن روحانی یاد می‌کردند و در دومی رد صلاحیت شد. عبدالناصر همتی، رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی، از دیگر چهره‌هایی است که در این دوره از انتخابات ثبت‌نام کرده است. او پیش از این در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ هم داوطلب شده بود و از میان ۴ نامزد باقیمانده در رتبه سوم قرار گرفت.
مصطفی پورمحمدی، وزیر کشور دولت نهم و وزیر کشور دولت یازدهم هم یکی دیگر از این چهرههای سیاسی بود که برای نخستین‌بار نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شده است. علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز از جمله افرادی بود که برای شرکت در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کردند. در کنار این آمدن‌های جنجالی و بحث برانگیز چهرههای نام آشنایی هم بودند که اگرچه شائبه ثبت‌نامشان از همان روز نخست اعلام برگزاری انتخابات زودهنگام مطرح شد، اما از نامزدی صرف‌نظر کردند. محمدرضا عارف معاون اول سابق ریاست‌جمهوری ایران در دوران اصلاحات، یکی از این چهره‌ها بود که روز آخر ثبت‌نام‌ها در شبکه ایکس عدم نامزدی‌اش را اعلام کرد. او سال ۱۳۹۲ نامزد ریاست‌جمهوری شد و جزو ۸نفری بود که برای یازدهمین دوره ریاست‌جمهوری، از سوی شورای نگهبان تایید صلاحیت شد، اما پس از یک ماه مبارزه انتخاباتی و چهار روز پیش از رای‌گیری، انصراف داد.
عارف همچنین سابقه نمایندگی مجلس در دوره هشتم و دهم را در کارنامه خود دارد. محسن رضایی، محسن هاشمی و محمد مخبر سرپرست ریاست‌جمهوری، سعید محمد، محمد صدر، آیت‌الله علیرضا اعرافی، علی‌اکبر صالحی و علی شمخانی نیز از کاندیداتوری انصراف دادند. از ثبت‌نام‌های جنجالی این دوره،اعلام حضور محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور پیشین و حاشیه‌های پیرامون او بود. همچنین وحید حقانیان معاون پیشین اجرایی دفتر مقام معظم رهبری نیز از چهرههای شگفتی‌ساز این دوره از انتخابات است.
دولتی‌های مشتاق جایگاه رئیس‌جمهور شهید
در مقابل اما برخی از دولتمردان دولت سیزدهم از جمله مشتاقان حضور مجدد در پاستور منتهی در جایگاه ریاست دولت بودند. مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم یکی از آنهاست که عصر دوشنبه نامزدی خود را ثبت کرد. صولت مرتضوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، داوود منظور رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی رئیس بنیاد شهید، محمدحسن نامی رئیس ستاد مدیریت بحران و محمد‌مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از دیگر دولتی‌هایی هستند که اعلام نامزدی کرده‌اند. با تمام اینها غلامحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس‌جمهور تاکید کرده است که دولت برگزار‌کننده انتخابات ریاست‌جمهوری بوده و نامزد مشخصی ندارد. او البته این نکته را مورد تاکید قرار داده که همکارانی که از جمع اعضای دولت سیزدهم ثبت‌نام کرده‌اند، نیت تداوم راه شهید رئیسی را داشته‌اند.
دولتمردان مشتاق دولت روحانی
دولتمردان اسبق نیز به رقابت‌های انتخاباتی ورود کرده‌اند. از مهم‌ترین آنها عباس آخوندی وزیر اسبق راه و شهرسازی، محمد شریعتمداری با سابقه وزارت تعاون و صمت در دو دولت حسن روحانی، عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی و اسحاق جهانگیری معاون اول دولت‌های یازدهم و دوازدهم نیز قدم به رقابت‌های انتخاباتی گذاشته‌اند.
ثبت‌نام‌های بحث‌برانگیز
در این میان بر اساس گزارش فرارو، علی رئیس‌الساداتی، برادر ابراهیم رئیسی به دلیل نداشتن شرایط لازم نتوانست برای نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کند که یکی از نکات جالب توجه بود. همچنین کاندیداتوری علی نیکزاد نایب رئیس دوم مجلس نیز از نکات مهم و بحث‌برانگیز ثبت‌نام در روز آخر بود. به هرحال براساس جدول کلی زمان‌بندی انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳، اسامی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری روز ۲۲خرداد اعلام می‌شود و نامزدهای تایید شده انتخابات می‌توانند از روز ۲۳خرداد تا ۶تیرماه تبلیغات خود را آغاز کنند. در آخرین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، در سال ۱۴۰۰، شورای نگهبان اقدام به رد صلاحیت بسیاری از چهرههای سیاسی کشور کرد. موضوعی که احتمال تکرار آن برای برخی نامزدها وجود دارد. روزهای آتی برای کشور سرنوشت‌ساز است.
