«دنیای‌اقتصاد» روایت‌های مطرح‌شده در چهار روز گذشته را بازگو می‌کند
در سانحه «اوزی» چه گذشت؟
پیش از پرداختن به روایت‌های مطرح‌شده در چهارروز گذشته، متن کامل گزارش نیروهای مسلح را می‌آوریم که به تاریخ ۳خرداد۱۴۰۳ منتشر شده و نخستین گزارش از این سانحه است؛ «به اطلاع مردم عزیز و شریف ایران اسلامی می‌رساند هیات عالی رتبه ستادکل نیروهای مسلح برای بررسی ابعاد و عوامل به‌وجودآورنده سانحه بالگرد حامل رئیس‌جمهور، شهید حضرت آیت‌الله ابراهیم رئیسی و همراهان آن شهید والامقام با سازماندهی گروه‌های کارشناسی تخصصی و فنی صبح روز دوشنبه مورخه ۱۴۰۳.۰۲.۳۱ ساعت ۵:۳۰ بامداد از تهران اعزام و رأس ساعت ۹صبح همان روز در محل سانحه بالگرد حاضر شدند. بخش قابل توجهی از اطلاعات در زمینه‌های مختلف تخصصی، فنی و عمومی که می‌توانست در وقوع سانحه دخیل باشد، جمع آوری شده است. برخی از اقدامات برای اظهارنظر قطعی نیاز به زمان بیشتری دارد که در دست بررسی است و برخی از موارد را می‌توان با قاطعیت اعلام کرد که مورد اشاره قرار می‌گیرند:
۱- بالگرد در مسیر پیش‌بینی‌شده از قبل ادامه مسیر داده و از مسیر تعیین‌شده پروازی خارج نشده است.
۲- حدود یک و نیم دقیقه قبل از سانحه بالگرد، خلبان بالگرد سانحه‌دیده با دو بالگرد دیگر گروه پروازی ارتباط برقرار کرده است.
۳- آثار اصابت گلوله یا موارد مشابه آن در اجزای باقی‌مانده بالگرد سانحه‌دیده مشاهده نشده است.
۴- بالگرد سانحه‌دیده پس از برخورد با ارتفاع، دچار آتش‌سوزی شده است.
۵- به‌دلیل پیچیدگی منطقه، مه‌گرفتگی و درجه حرارت پایین، عملیات تجسس به شب کشیده شده و در طول شب نیز استمرار می‌یابد و در بامداد صبح روز دوشنبه (ساعت ۵ صبح) با کمک پرنده‌های بدون سرنشین (ایرانی) نقطه دقیق محل سانحه مشخص و نیروهای زمینی عملیات تجسس در آن نقطه حضور پیدا می‌کنند.
۶- در مکالمات برج مراقبت با گروه پروازی نیز مورد مشکوکی مشاهده نشده است.»
مسیر بالگرد و مساله آب و هوا
یکی از واکنش‌ها به این سانحه از سوی علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت در ۳خرداد۱۴۰۳ به نقل از «ایسنا» مطرح شده است؛ «شرایط آب‌وهوایی موقع پرواز بد نبوده و مجوز داده شده بود. باید بررسی شود که چرا بالگرد بالا نرفته و داخل مه رفته است.» در همین زمینه به تاریخ ۱ خرداد ۱۴۰۳ به نقل از خبرگزاری تسنیم، غلامحسین اسماعیلی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، جزئیاتی از سانحه بالگرد رئیس‌جمهور و همراهانش را تشریح کرد: «برنامه مشترک ما با جمهوری آذربایجان در افتتاح سد برگزار شد. دیدار یک‌ساعته با رئیس‌جمهور آذربایجان هم داشتیم و نماز ظهر همان جا اقامه شد. در نمازخانه آنجا مردم محلی حضور یافتند و دیدار مردمی برگزار شد. حدود ساعت یک‌ظهر در هوایی خوب سوار بالگردها شدیم و عازم تبریز شدیم.
هوا صاف و روشن بود و پدیده جوی خاصی نداشتیم. بعد از حدود نیم‌ساعت، طی مسیر در دره مجاور منطقه مس سونگون یک لکه ابر وجود داشت و مه نبود. ممکن بود در گودی دره مه وجود داشت؛ ولی در مسیر پرواز ما مه وجود نداشت. ابرها کمی بالاتر از بالگرد بود.» در بخش دیگری از روایت او آمده است: «خلبان بالگرد حامل رئیس‌جمهور به‌عنوان فرمانده میدان اعلام می‌کند ارتفاع بگیریم و از بالای ابرها ادامه مسیر دهیم. بالگردها ارتفاع خود را زیاد کردند و پس از ۳۰ثانیه ادامه مسیر، خلبان ما متوجه شد که بالگرد رئیس‌جمهور وجود ندارد. بلافاصله ابرها هم تمام شد و مس سونگون را دیدیم. خلبان ما دور زد و برگشت تا بالگرد را جست‌وجو کنند.» مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی نیز که در سفر استانی رئیس‌جمهورِ شهید به آذربایجان شرقی حضور داشته، درباره حادثه بالگرد حامل رئیسی توضیحاتی ارائه داده است.
متن این روایت به تاریخ ۲خرداد۱۴۰۳ در خبرگزاری مهر منتشر شده است: «روز یکشنبه ۳۰اردیبهشت بعد از افتتاح سد قیز قلعه‌سی و اقامه نماز ظهر، قصد حرکت به سمت پالایشگاه تبریز را داشتیم و مهندس اوجی در آن منطقه منتظر ما بودند. سه بالگرد حدود ساعت ۱۳:۱۵ به مقصد تبریز پرواز کرد و بالگرد رئیس‌جمهور طبق پروتکل و مطابق با استاندارد آشیانه، بالگردِ وسط بود. بنده و آقایان محرابیان، اسماعیلی رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور و سایر عزیزان و معاونان دفتر و خبرنگاران و تعدادی از محافظان رئیس‌جمهور در بالگرد جلویی بودیم.
بنده حدود ساعت ۱۳:۴۰ دیدم کادر پرواز با هم صحبت می‌کنند و از مهندس پرواز بالگردمان علت را پرسیدم که اشاره کردند بالگرد رئیس‌جمهور را که پشت ما بود، گم کرده‌ایم. این اعلام حدود ساعت ۱۳:۴۰ انجام گرفت.» پیش از این هم احمد وحیدی، وزیر کشور در گفت‌وگویی با صدا و سیما در همان روز نخست سانحه بیان کرده بود: «به‌دلیل وضعیت آب و هوا و مه بالگرد حامل رئیس‌جمهور مجبور به فرود سخت شده است.»
ارتباط تلفنی با یکی از سرنشینان بالگرد رئیس‌جمهور
یکی از مواردی که بسیاری از مردم، آن را قابل بررسی بیشتری عنوان می‌کنند، ارتباط تلفنی با یکی از سرنشینان این هلی‌کوپتر است. اسماعیلی در ادامه روایت خود آورده است: «با سرنشینان آن بالگرد تماس می‌گرفتیم و کسی پاسخ‌گو نبود. من، آقایان محرابیان و بذرپاش با سرنشینان آن بالگرد تماس می‌گرفتیم؛ ولی پاسخی دریافت نکردیم.
بعد کادر پروازی به ما گفتند که با تلفن همراه کاپیتان مصطفوی تماس گرفتیم که آقای آل‌هاشم آن تماس را جواب داد و گفت در دره افتاده‌ام، ولی نگفت چه اتفاقی افتاده است. دوباره که من تماس گرفتم آل‌هاشم گفت حالم خوب نیست و متوجه نشدم چه شده است و نمی‌دانم کجا هستم لابه‌لای درخت‌ها هستم و هیچ‌کسی را نمی‌بینم و تنها هستم. مشخصه جنگل و درخت را داد. برای ما معلوم شد بالگرد دچار سانحه شده است.» او ادامه می‌دهد: «در معدن مس امکانات و آمبولانس و کادر پزشکی را همراه کردیم و به منطقه رفتیم. چند بار با آقای آل‌هاشم صحبت شد و شاید تا سه ساعت بعد جواب تماس را می‌داد؛ ولی خیلی رمق نداشت و فقط بیانگر حیات او بود. بعد معلوم شد که سایرین بلافاصله شهید شده‌اند؛ ولی آقای آل‌هاشم چند ساعت بعد شهید شدند. نه صدای انفجاری نه آتش و دودی مشخص نبود.»
در همین زمینه وزیر راه روایت کرده است: «خلبان بالگرد ما در منطقه گشت زد، ولی اثری پیدا نکرد و حدود ساعت ۱۳:۵۰ در نزدیک‌ترین نقطه، در منطقه کارخانه مس سونگون فرود آمدیم. تلاش را آغاز کردیم و با تلفن‌های اعضای بالگرد تماس می‌گرفتیم و برخی تلفن‌ها مثل تلفن آقای امیرعبداللهیان، آقای استاندار و آقای آل‌هاشم زنگ می‌خورد، ولی پاسخی نمی‌آمد و ما نگران شدیم. این تماس‌ها تا حدود ساعت ۱۴:۳۰ ادامه داشت.» محسن منصوری، معاون اجرایی ابراهیم رئیسی در اخبار ساعت۲۱ روز حادثه گفته بود: «با دو نفر از همراهان رئیس‌جمهور که یکی از آنها کادر پرواز بوده در چند نوبت ارتباط برقرار کرده‌اند.» میان صحبت‌های او و رئیس دفتر رئیسی که می‌گوید پس از سانحه فقط موفق به تماس به آل‌هاشم شده‌اند، تناقض وجود دارد. در همین زمینه عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز گفته است: «گوشی یکی از سرنشینان بالگرد رئیس‌جمهوری تا ساعت هفت و هشت شب روشن بود و توانستیم با استفاده از آنتن‌دهی آن اطلاعات خوب و دقیق‌تری از محدوده بگیریم و در اختیار گروه‌های امدادی و تیم‌های پهپادی کشور ترکیه که قبلا با هماهنگی مجوز دریافت کرده بودند، قرار دهیم.»
پس از سانحه
روایت‌های مطرح‌شده پس از سانحه خود سرفصل بلندبالایی برای بررسی و راستی‌آزمایی است؛ از روایت‌های مسوولان و روایت‌ها و فیلم‌های بسیاری که از موتورسواران گرفته تا کشور ترکیه مطرح شده است، اما بر پایه برخی از روایت‌ها شرح ماجرا چنین است. وزیر کشور این‌گونه وقایع پس از سانحه را شرح داده است: « موقعیت تقریبی بالگرد را تشخیص دادیم و هنوز عوامل امدادی را خبر نکرده بودیم و فاصله داشتیم؛ چون در منطقه ورزان بودیم. ما بعد ازتقسیم کار، خودمان را با ۶-۵ ماشینی که در کارگاه کارخانه وجود داشت، به سمت جاده و سمت کوه رفتیم و همزمان به مرکز استان و نیروهای امدادی خبر دادیم که اضافه شوند تا موقعیت مکانی بالگرد را پیدا کنیم. ما حدود ساعت ۱۴:۳۰ عملیات جست‌وجو را شروع کردیم و یک ساعت بعد، بارندگی و مه وجود داشت و دیدِ حداقلی را مختل کرد و در منطقه و روستا‌ها پخش شدیم تا آنها هم کمک کنند.
برای شناسایی دقیق منطقه بر اساس آنتن تلفن همراه نیاز به سه آنتن بی‌تی‌اس در آن منطقه بود که یک آنتن بی‌تی‌اس وجود داشت که با استفاده از آن، حدود منطقه و روستای اوزی را مشخص کردند.» بر اساس گفته‌های بذرپاش، «حدود ساعت ۴:۳۰صبح بود که نیرو‌ها به نقطه اصلی رسیدند و عملیات شناسایی به اتمام رسید و کلیت ماجرا برای ما روشن شد که همه عزیزان به شهادت رسیده‌اند و هویت پیکر‌ها و جابه‌جایی ابدان در دستورکار قرار گرفت. عزیزان سپاه و مدیریت منطقه در این عملیات خیلی کمک کردند.» اسماعیلی اما در این زمینه عنوان کرده است: «تقریبا از ساعت سه تا سه‌ونیم بعدازظهر به بعد هوای منطقه کاملا دگرگون شد.زمان برد تا تیم‌های امدادی به منطقه رسیدند و در آن زمان جو هوا تغییر کرده بود. اینکه استانداردهای آب و هوا برای پرواز بالگرد چیست، نمی‌دانم؛ اما آنچه به چشم دیدم این بود که در زمان پرواز شرایط ما عادی بود و فقط در یک دره و یک لکه کاملا محدود، یک ابر با آن شرایط را مشاهده کردیم که اگر این امر عامل بازدارندگی از پرواز می‌تواند باشد یا نه، من نمی‌توانم جواب دهم.»
نیکزاد، نماینده مجلس هم در گفت‌وگویی با صدا و سیما که فیلم آن در تاریخ ۳خرداد۱۴۰۳ منتشر شده، گفته است: «وقتی به من گفتند بالگرد رئیس‌جمهور از رادار خارج شده با سابقه‌‌ای که در وزارت راه داشتم فهمیدم چه شده، به فوریت به تبریز و ورزقان رفتم. جالب بود برای من وقتی یکی از روستایی‌ها مرا صدا زد و چیزهایی که دیده بود برای من شرح داد، او را به ستاد فرماندهی بردم؛ نحوه سقوط بالگرد را دیده بود که بالگرد تکان می‌خورد و کشید بالا، بعد... همه چیز را برای من گفت. یک بنده خدایی بود.» بحث‌های متعددی جز این درباره آتش‌گرفتن بالگرد مطرح شده است که تمام این مسائل و ابهامات مستلزم آن است که راستی‌آزمایی‌های بیشتری صورت بگیرد و منتظر باقی گزارش‌های نیروهای مسلح باقی بمانیم.
