توافق عادیسازی روابط ایران و عربستان نشانه چه بود؟
نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه
سخنگوی کاخ سفید هنگام اظهارنظر در مورد این توافق گفت: «اگر بتوان این توافق را حفظ کرد - صرف نظر از اینکه منافع چه بوده یا چه کسی بر سر میز نشسته است، آیا میتوان آن را ادامه داد؛ جنگ در یمن میتواند پایان یابد و عربستان سعودی مجبور نباشد به طور مداوم برای دفاع از خود در برابر حملات حوثیها تلاش کند. در پایان ما از آن استقبال میکنیم.»دوم، این توافق مهم بود زیرا روابط عربستان و ایران در سال ۲۰۱۶ به میزان قابلتوجهی کاهش یافته بود. در واقع، تمرکز اولیه دولت بایدن بر کاهش تنشها با ایران و احیای برنامه جامع اقدام مشترک ۲۰۱۵ (برجام) از سوی عربستان سعودی مثبت تلقی نشد.پس از توافق، خوشبینی نسبت به گسترش روابط اقتصادی بین دو کشور وجود داشت، اگرچه تحریمهای سختگیرانه آمریکا علیه ایران مانع بزرگی به شمار میرفت. یک سال بعد از این توافق، خاورمیانه دچار آشفتگی است.این فقط درگیری اسرائیل و فلسطین نیست که بیش از ۴ ماه ادامه داشته است، بلکه حملات حوثیها به پایگاههای نظامی آمریکا در خاورمیانه و همچنین به کشتیها در دریای سرخ را شاهد هستیم.
این حملات نه تنها بر خاورمیانه تاثیر گذاشت، بلکه تاثیر جهانی قابلتوجهی بر اقتصاد داشت، زیرادرصد قابلتوجهی از تجارت جهانی (بین ۱۵-۱۲درصد) از دریای سرخ میگذرد. چند کشتی تجاری از اواسط نوامبر توسط پهپادها یا موشکهای حوثی آسیب دیدهاند. در حمله اخیر حوثیها، کشتی True Confidence متعلق به یونان با پرچم باربادوس در خلیج عدن به آتش کشیده شد و سه خدمه آن کشته شدند. در نتیجه این وضعیت، کشورها شروع به استفاده از دماغه امید نیک کردهاند.لازم به ذکر است که کشورهای حاشیه خلیج فارس - عربستان سعودی و امارات - در حالی که نمیخواهند با ایران مقابله کنند، بارها نیاز به راههای تجاری جایگزین را اعلام کردهاند.پس از حملات حوثیها به دریای سرخ، چین با ایران صحبت کرده است تا از حملات بیشتر حوثیها به منافع اقتصادی خود جلوگیری کند (مشخص نیست که آیا پکن فقط در رابطه با منافع اقتصادی خود با تهران صحبت کرده یا برای تامین منافع اقتصادی سایر کشورها نیز رایزنی کرده است.)
چینیها همچنین به ائتلاف آمریکا و بریتانیا برای تامین امنیت دریای سرخ نپیوستهاند. سناتور جمهوریخواه میت رامنی در حالی که رویکرد چین در قبال مناقشه دریای سرخ را برجسته میکند، میگوید: «ما پرچم مان را به اهتزاز درآوردهایم و زنان و مردانمان در معرض خطر هستند. چین کشوری است که من فکر میکنم از بستن تجارت در دریای سرخ بیشترین تاثیر را میپذیرد و با این حال آنها در حاشیه نشستهاند و وانمود میکنند که دوست همه هستند.»ریاست جمهوری دونالد ترامپ که بسیار محتمل است نیز مهم خواهد بود؛ زیرا این ترامپ بود که از توافق هستهای ایران خارج شد و پس از آن روابط آمریکا و ایران شاهد شیب نزولی قابلتوجهی بود. دولت بایدن در احیای توافق هستهای ایران ناموفق بوده است؛ هرچند تلاشهایی برای کاهش تنشها با تهران صورت گرفته است. در واقع، چند سیاستگذار جمهوریخواه و همچنین ترامپ، کاهش تحریمها توسط دولت بایدن علیه ایران را عامل مناقشه خاورمیانه دانستهاند.
رویکرد خصمانهتر ایالات متحده در دوران ترامپ در قبال ایران میتواند عدماطمینان بیشتری را در خاورمیانه ایجاد کند و باید دید سعودیها که روابط دیپلماتیک خود را با تهران از سر گرفتهاند، چه واکنشی نسبت به آن خواهند داشت.در حالی که بحثهای زیادی در مورد استفاده پکن از نفوذ خود در برابر ایران وجود دارد، عربستان سعودی میتواند به عنوان یک واسطه بین ایران و غرب عمل کند. باید دید آیا غرب از عربستان سعودی استفاده میکند یا خیر. در پایان باید گفت، چشمانداز خاورمیانه در طول سال گذشته به طور قابلتوجهی تغییر کرده است. حال باید دید که آیا بهبود روابط تهران و ریاض از سال گذشته تا به امروز، میتواند برای ایجاد اندکی ثبات در منطقه مورد استفاده قرار گیرد یا خیر.