انتظار می‌رود تبادل زندانیان ایران و آمریکا قبل از سخنرانی انجام شود. در حالی که مبادله زندانیان که در جریان آن ۵ نفر از سوی هر طرف آزاد خواهند شد؛ ساده به نظر می‌رسد، دولت بایدن برای صدور مجوز به منظور انتقال ۶ میلیارد دلار بدهی کره‌جنوبی به ایران از سوی منتقدان جمهوری‌خواه تحت فشار قرار گرفته است. زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، پول ایران در کره‌جنوبی به دلیل بازگشت تحریم‌های ایالات متحده مسدود شد. در نتیجه توافق جدید میان تهران و واشنگتن، این پول اکنون به یک حساب محدود تحت نظارت قطر منتقل شده است. ایران تا پیش از خروج آمریکا از برجام به مفاد این توافق پایبند بود، اما پس از آن ایران اجرای تعهدات خود را هم متوقف کرده و در نتیجه با کاهش زمان گریز هسته‌ای ایران، این کشور به آستانه تسلیحات هسته‌‌‌ای نزدیک‌‌‌تر شده است.

به نظر می‌رسد طرح مورد توافق میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا این باشد: انتقال ۶ میلیارد دلار از اموال ایران از کره‌جنوبی به قطر، تبادل زندانیان میان دو کشور و تبدیل شدن این فاز تکمیل شده از تفاهم به پیش‌پرداختی برای عدم‌حرکت ایران به سمت غنی‌سازی در سطح تسلیحاتی و پرهیز دو طرف از تشدید تنش در لبنان، عراق و سایر نقاط بحرانی در منطقه. برای ایران هر چیزی قیمت خودش را دارد، تهران پرونده هسته‌ای را هم به عنوان اهرم و هم عامل بازدارنده در برابر ایالات متحده در نظر می‌گیرد. به ویژه اگر در انتخابات ۲۰۲۴ ریاست جمهوری در ایالات‌متحده یک دولت جمهوری‌خواه جنگ‌طلب قدرت را در کاخ سفید به دست بگیرد؛ این برنامه هسته‌ای می‌تواند برای ایران عامل بازدارنده باشد. کارت هسته‌ای امتیازی نیست که ایران به طرف مقابل تقدیم کند. نکته برجام نیز همین مساله بود.

ایران شرایطی را که در آن قرار گرفته یک مذاکره مداوم و احتمالا نامحدود می‌‌‌داند که تحت‌تاثیر تغییرات در موازنه قدرت جهانی است. این در حالی است که سیاست‌های ایران در شرق به‌خصوص در چین و روسیه ریشه‌دار‌تر و همسو‌تر هم شده است. منتقدان رویکرد بایدن به گفت‌‌‌وگو با ایران در مورد هیچ چیز اعتقادی ندارند و اغلب وضعیت قوی‌تر ایالات‌متحده را یک موضع بازدارنده برای ایران می‌دانند و امید خود را به تحریم‌‌‌ها بسته‌‌‌اند.

در حوزه بازدارندگی، توافق امنیتی ایالات‌متحده و بحرین که این هفته اعلام شد، به عنوان «الگویی» از تعهد دولت بایدن به شرکای خود در خلیج فارس معرفی می‌شود. پیگیری ایالات‌متحده برای یک توافق صلح بین عربستان سعودی و اسرائیل -در حالی که عمدتا به توسعه دامنه توافق ابراهیم که ابتکار ترامپ بود تعبیر می‌شود - می‌تواند سنگ‌بنای بالقوه بازدارندگی بیشتر آمریکا در برابر ایران باشد. اما سوالی که این هفته در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح است، این است که آیا تبادل زندانیان می‌تواند گشایش جدیدی برای دیپلماسی ایجاد کند و به ابتکارهای منطقه‌ای بر پایه آشتی اخیر ایران و عربستان سعودی که به پایان دادن جنگ در یمن کمک کرد، منتهی شود یا خیر؟!

در پرونده هسته‌ای، چشم‌انداز چندانی برای گرم شدن دوباره تنور مذاکرات در حاشیه مجمع عمومی وجود ندارد. همزمان آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اینکه هیچ پیشرفتی در حل مسائل پادمان باقی‌‌‌مانده حاصل نشده ابراز تأسف کرده است. روز شنبه نیز این آژانس از جمهوری اسلامی ایران به دلیل لغو مجوز فعالیت برخی از بازرسان این نهاد در ایران انتقاد کرده است. این گزارش‌‌‌ها در حالی منتشر می‌‌‌شوند که ایران اخیرا گفته است که ایران در زمینه پادمان‌‌‌ها با آژانس همکاری خواهد کرد، همان‌طور که طبق معاهده منع گسترش سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای لازم است، اما نه بیشتر از آن.

در حال حاضر نظارت و بازرسی‌‌‌های سرزده‌‌‌تر از تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران، همان‌طور که در برجام آمده بود، از روی میز برداشته شده است. همزمان ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا تهدید صدور قطعنامه در شورای حکام علیه جمهوری اسلامی ایران را زنده نگاه داشته‌اند. یکی دیگر از تاریخ‌های مهم پیش رو ۱۸ اکتبر است که روز انتقال در برجام نامیده می‌شود. در این روز قرار است سازمان ملل محدودیت‌های تحقیق، توسعه و تولید موشک‌‌‌های بالستیک ایران و واردات و صادرات موشک‌‌‌ها و فناوری‌‌‌های مرتبط با هواپیماهای بدون سرنشین را لغو کند و در ایران هم پروتکل الحاقی به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. البته اروپایی‌ها اعلام کرده‌اند که این تحریم را حفظ می‌کنند و ایران هم قرار نیست پروتکل الحاقی را در مجلس تصویب کند. ایالات متحده احتمالا از شرکای اروپایی خود می‌خواهد که به منظور گرفتن امتیازهای بیشتر از ایران، فشار بر این کشور به دلیل آنچه حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین می‌خواند را ادامه دهد. همزمان ممکن است تهدید به فعال‌سازی مکانیزم ماشه نیز بیش از پیش مطرح شود.

اخبار مرتبط