ایران و آمریکا درقطر چگونه با یکدیگر مذاکره کردند؟
خطوط کلی نقشه راه توافق در دوحه حدود شش ماه پیش و پس از دو سال و نیم گفت‌وگوهای غیرمستقیم فشرده بین واشنگتن و تهران روشن شد. روز پنج‌شنبه، آن تلاش‌های جدی، نخستین نتایج را به همراه داشت، زمانی که ایران چهار آمریکایی را که در زندان اوین بازداشت بودند، آزاد کرد و آنها را به حبس خانگی منتقل کرد.
بر اساس گزارش‌هایی که چندین منبع مطلع از این مذاکرات با CNN به اشتراک گذاشته‌اند، مسیر توافق پر از سنگلاخ بوده است. ایالات‌متحده و ایران روابط دیپلماتیک ندارند و پیشنهادهای علنی واشنگتن برای مذاکره مستقیم از سوی تهران رد شده بود.
در عوض، ایالات‌متحده باید راه‌های غیرمستقیم را دنبال می‌کرد و بر شرکای خود در خاورمیانه و اروپا از جمله قطر، عمان، بریتانیا و سوئیس تکیه می‌کرد.
به گفته یک منبع آگاه از مذاکرات، مقامات آمریکایی با این تصور که «هیچ تضمینی» در توافق با ایرانی‌ها وجود ندارد، به مذاکرات نزدیک شدند، اما از زمانی که به نظر می‌رسید همه‌چیز سر جای خود قرار گرفته، دولت ایالات‌متحده شروع به تماس با کنگره و اعضای خانواده زندانیان کرد. چند روز قبل از انتقال زندانیان به حبس خانگی نگذشته بود که طرف آمریکایی متوجه شد، توافق در حال اجراست. پنجمین آمریکایی هم قبلا در بازداشت خانگی بود. یک منبع آگاه گفت: روز چهارشنبه، ایالات‌متحده «اطلاعاتی» در اختیار داشت که نخستین گام در این معامله - انتقال چهار آمریکایی از زندان اوین به بازداشت خانگی - در روز پنج‌شنبه انجام خواهد شد. با این حال، مقامات نگران بودند. این منبع هشدار داد: «مسلما عناصری در داخل ایران هستند که نمی‌خواهند این اتفاق بیفتد.»
به گفته این مقام آمریکایی، زمانی که روز پنج‌شنبه فرا رسید، مقامات آمریکایی خط تماس مستقیمی با سفیر سوئیس در ایران برای اطلاع از پیشرفت‌های میدانی داشتند.
مسیر پیش‌رو در حال حاضر به عنوان یک فرآیند گام‌به‌گام توصیف شده است و مقامات آمریکایی تاکید می‌کنند که مذاکرات غیرمستقیم در حال انجام و حساس است. یکی از اجزای این توافق مبادله زندانیان مورد انتظار بین ایالات‌متحده و ایران است و دیگری شامل آزادسازی ۶ میلیارد دلار از وجوه ایران است که در یک حساب در کره‌جنوبی قرار دارند. یکی از منابع مطلع در مورد این توافق گفت که روند انتقال وجوه به قطر احتمالا ۳۰ تا ۴۵ روز طول می‌کشد و دو منبع گفتند که این پول قبل از رسیدن به قطر، ابتدا به سوئیس خواهد رفت. اجرای توافق آسان نخواهد بود. به گفته منابع، وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده به‌شدت درگیر این توافق خواهد شد، زیرا انتظار می‌رود که انتقال وجوه ایران به قطر هفته‌ها طول بکشد، به ویژه به دلیل اینکه ایالات‌متحده هیچ تحریمی را برای تسهیل انتقال وجوه لغو نمی‌کند. این مقام گفت که مذاکرات غیرمستقیم با حضور مقاماتی از دولت بایدن، از جمله وزارت خارجه و کاخ سفید صورت گرفت. این مقام افزود: مشارکت وزارت خزانه‌داری این فرآیند را در برخی مواقع دشوارتر می‌کرد، اما برای اطمینان از اینکه هرگونه توافق، نظارت دقیق بر وجوه ایران را حفظ کند، ضروری بود. روند رسیدن به این نقطه-با هدف نهایی تضمین آزادی آمریکایی‌ها- برای مقامات دولت بایدن راه طولانی بوده است. منابع گفتند که بازگرداندن آمریکایی‌ها به خانه از ابتدای دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن، اولویت او بوده است. اکنون، مقامات ایالات‌متحده می‌گویند که کار همچنان ادامه دارد، اما آنها محتاطانه خوش‌بین هستند که این پنج نفر به خانه بازگردند.
