رئیسی و بن‌سلمان با یکدیگر دیدار می‌کنند؟
راستی‌آزمایی یک ادعای لبنانی
در این نشست قرار است ایران و ترکیه و تعدادی از کشورهای عربی از جمله عربستان مشارکت داشته باشند. برخی منابع لبنانی با اشاره به اینکه قرار است در این نشست موضوع انتخاب رئیس‌جمهور لبنان بررسی شود مدعی شدند که محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان و سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در حاشیه این نشست باهم دیدار خواهند کرد. این در حالی است که منابع ایرانی تاکنون چنین خبری را تایید نکردهاند.
منابع مطلع النشره با اشاره به اهمیت نشست اردن که با نظارت فرانسه برگزار خواهد شد از دیدار مهم میان مسوولان ایرانی و سعودی در حاشیه این نشست خبر داده‌اند. در پی گفت‌وگوی تلفنی میان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر عراق، کاخ الیزه از برگزاری نشست مهم منطقه‌ای در اردن قبل از پایان سال میلادی خبر داد. کاخ الیزه اعلام کرد که در این نشست مانند نشست ۲۸ اوت ۲۰۲۱ عراق و کشورهای همجوار به علاوه فرانسه مشارکت خواهند داشت.
النشره در ادامه به نقل از منابع مطلع از فضای مذاکرات اخیر ایران و عربستان مدعی شده که نشست‌های تهران و ریاض در بغداد به نتایج ملموسی نرسیده است. این منابع می‌گویند که مطالبات عربستان برای باز کردن صفحه جدید روابط با ایران روی مساله جنگ یمن متمرکز است اما ایران خواهان بازگشایی سفارتخانه‌ها و توقف مذاکرات در این حد است. این منابع می‌گویند که در مذاکرات ایران و عربستان به هیچ وجه به پرونده لبنان پرداخته نشده است.
پیش از این فواد حسین، وزیر خارجه عراق در نشست خبری مشترک با سامح شکری و ایمن الصفدی، وزرای خارجه مصر و اردن گفت که یک نشست منطقه‌ای دیگر در خصوص عراق در ۲۰ دسامبر جاری در امان پایتخت اردن برگزار خواهد شد و انتظار می‌رود که ایران و ترکیه نیز در این نشست شرکت کنند.
وی تاکید کرد: نسخه دوم نشست بغداد در بیستم ماه جاری در امان برگزار می‌شود، در نشست اول ایران و ترکیه حضور داشتند و انتظار داریم که این دو کشور در نشست آتی نیز شرکت کنند. فواد حسین با اشاره به اینکه این نشست اساسا در راستای حمایت از عراق برگزار شد تاکید کرد که کشورش با چالش‌هایی مواجه است و برای عبور از این چالش‌ها نیازمند برقراری روابط منطقه‌ای و بین‌المللی است. محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر جدید عراق نیز در اولین نشست خبری خود تاکید کرد که پیام‌هایی مبنی بر اهتمام به تداوم تلاش‌‌‌های بغداد برای تسهیل گفت‌‌‌وگو میان ریاض و تهران دریافت کرده است.
ایران و عربستان تاکنون پنج دور مذاکرات در بغداد برگزار کرده‌اند و بارها رسانه‌ها اعلام کرده‌اند که قرار است دور ششم نیز برگزار شود. اخیرا فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان در حاشیه میزبانی ریاض از رئیس‌جمهور چین در اظهاراتی گفت که ایران بخشی از منطقه و همسایه ماست. ما به دراز کردن دست خود به سوی همسایگان مان در ایران ادامه می‌دهیم. فیصل بن فرحان گفت حرف‌‌‌های مثبتی از ایران می‌‌‌شنویم و امیدواریم که این حرف‌ها به روابط مثبت تبدیل شود.
تردیدها درباره حضور سطح عالی
پیش‌تر و در اوت ۲۰۲۱ که دور اول نشست بغداد برای مشارکت و همکاری برگزار شد، مجددا اخباری مبنی بر دیدار مقامات ارشد ایران و عربستان در حاشیه این اجلاس منتشر شده بود که با برگزاری نشست بدون حضور روسای ارشد ایران و عربستان مشخص شد که بیشتر از نوع گمانه‌زنی رسانه‌ای بوده است. در دیدار مذکور تهران و ریاض در سطح وزرای خارجه شرکت کردند و جز یک مصافحه کوتاه بین حسین امیرعبداللهیان و فیصل بن فرحان اتفاق ویژه‌ای بین دو کشور رخ نداد.
از این رو بسیار دور از ذهن است که ایران و عربستان در مقطع کنونی بخواهند در سطح عالی یعنی رئیس‌جمهور ایران و ولیعهد عربستان سعودی در این اجلاس حضور به هم برسانند. به‌ویژه ناظر بر این مساله که مذاکرات تهران و ریاض که چند دور آن در بغداد برگزار شده فعلا در بن‌بست قرار دارد و چشم‌انداز روشنی برای برگزاری دور بعدی آن هم وجود ندارد.
مضاف بر اینکه مذاکرات احیای برجام نیز در تعلیق قرار دارد و با توجه به اهمیت آن برای بازگرداندن ثبات در روابط قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، عدم‌احیای آن یک ترمزگیر در مسیر تنش‌زدایی منطقه‌ای به خصوص بین ایران و عربستان سعودی به شمار می‌رود. به‌ویژه که واحد اطلاعات اکونومیست اخیرا در گزارشی پیش‌بینی کرده که ژئوپلیتیک منطقه از ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۶ دستخوش بحران و تنش خواهد شد و سایه تنش‌های ایران و اسرائیل بر منطقه حکمفرما خواهد شد.
متغیر سومی که هم باید به تردیدها درباره این ادعا اضافه کرد، پروژه شام جدید بین عراق، اردن و مصر است که به طور خاص مسائل مربوط به انرژی، اتصال شبکه برق و افزایش مبادلات تجاری را دنبال می‌کند. این پروژه اقتصادی قرار است خط لوله نفتی بصره را به بندر عقبه اردن متصل کند.
از این رو بخش مهمی از نفت عراق بدون نیاز به گذشتن از تنگه هرمز، به بندر عقبه اردن و از آنجا به بازارهای بین‌المللی صادر خواهد شد. تحلیلگران معتقدند که این پروژه آمریکایی همچون توافق ابراهیم به دنبال تغییرات در منطقه و رفع وابستگی‌های اقتصادی عراق به جمهوری اسلامی ایران است. اگرچه مقامات عراق تلاش می‌کنند تا با گسترده کردن ابعاد حضور روسای جمهور ایران و ترکیه در این نشست توازن را در روابط با ایران و عربستان برقرار کنند.
سابقه خبری یک ادعا
محمد خواجوئی روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل لبنان در تحلیلی از نشست اردن و حضور مقامات ایران و عربستان سعودی در آن به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: اگرچه این خبر بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌های فارسی زبان داشته، اما تردیدهای زیادی درباره صحت آن وجود دارد و منابع رسمی دو کشور هنوز اظهارنظری درباره آن نکردهاند و حتی تردیدهای زیادی درباره اصل حضور سران تهران و ریاض در نشست امان وجود دارد.
خواجوئی افزود: تارنمای النشره لبنان سابقه طولانی در انتشار خبرهای غیرموثق داشته و پیش از این نیز در جریان مذاکرات برجام خبرهایی به نقل از منابع مطلع منتشر کرده بود که بعد از مدتی بی‌اعتباری آنها روشن شد و از این رو چندان منبع موثق و قابل اتکایی آن هم درباره روابط ایران و عربستان به شمار نمی‌رود.
این کارشناس مسائل منطقه در ادامه با بیان اینکه در شرایطی که فضای سیاسی لبنان دچار انسداد است و این کشور فاقد رئیس‌جمهوری و دولت قانونی است، بسیاری از لبنانی‌ها رفع این انسداد را در گرو موفقیت روند دیپلماتیک بین تهران و ریاض می‌دانند، اظهار کرد: به نظر می‌رسد چنین خبرهایی که نشانه‌ای از رفع تنش بین ایران و عربستان است و لبنان از فواید آن بهره‌مند می‌شود، بیشتر بیان نوعی آرزو و امیدواری است و بیش از هر چیز مخاطب لبنانی دارد.
محمد خواجوئی در ادامه افزود: از سوی دیگر در شرایطی که حدود۸ ماه از دور پنجم گفت‌وگوهای ایران و عربستان به میانجی‌گری عراق می‌گذرد و به دلیل تنش‌های سیاسی دو طرف به‌ویژه در ماه‌های اخیر، دور ششم این گفت‌وگوها هنوز برگزار نشده، بعید است در چنین شرایطی فضا برای دیدار مقام‌های ارشد دو کشور مساعد باشد؛ چه اینکه اگر قرار باشد سران دو کشور با هم دیدار کنند، زمانی خواهد بود که این گفت‌وگوها به نتایج روشن و ملموس و نهایی از جمله احیای رسمی روابط رسیده باشد.
