بامداد سه‌شنبه چه گذشت؟
پاسخ مشروط ایران به بسته بورل
ایران در ساعت صفر دوشنبه پاسخ مکتوب خود به متن پیش‌نویس مذاکرات احیای برجام را برای مسوول سیاست خارجی اروپا ارسال کرد. پاسخی که اگرچه به لحاظ شکلی ضرب‌الاجل اروپا را رعایت کرده و با استقبال طرف‌های برجامی مبنی بر وقت‌شناسی ایران روبه‌رو شده است، اما به لحاظ محتوایی با آنچه مدنظر اروپا و دیگر طرف‌های برجامی به‌ویژه آمریکا بوده است، فاصله دارد و همچنان ملاحظاتی را به‌خصوص در دو حوزه تحریم و تضمین مطرح کرده است. در همین خصوص روزنامه ایندیپندنت با نقل قول از یک مقام غربی مدعی شد ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای را به صورت مشروط پذیرفته است.
در واقع عدم پاسخ «بله» و «نه» روشن ایران که پیشتر از سوی اروپا به طرف‌های مذاکره‌کننده ابلاغ شده بود، باعث شده برگزاری دور بعدی مذاکرات یک گزینه احتمالی در روند گفت‌وگوها باشد. پیشتر یک مقام غربی تاکید کرده بود اگر پاسخ ایران به متن پیش‌نویس ملایم باشد، مذاکرات می‌تواند ادامه پیدا کند. با این حال زمان‌بندی مذاکرات احتمالی روشن نیست و تنها می‌توان بر اساس دو بازه زمانی نشست فصلی آژانس در شهریور و انتخابات میاندورهای کنگره در آبان‌ماه، این گمانه را مطرح کرد که گفت‌وگوها حداکثر می‌تواند تا نوامبر ۲۰۲۲ طول بکشد، با این شرط که اتفاق غیرمنتظره‌ای مبنی بر شکست توافق تا آن مقطع رخ ندهد.با این حال، نشریه پولیتیکو بامداد سه‌شنبه با استناد به اظهارات یک مقام غربی، ادعاهایی را درباره پاسخ ایران نسبت به پیشنهادهای اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای مطرح کرده است. نشریه پولیتیکو درباره پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای، در گزارشی نوشت: طبق گفته یک مقام ارشد غربی، پاسخ ایران، شامگاه دوشنبه به وقت ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شده است و بیشتر روی مسائل باقی‌مانده مرتبط با تحریم‌ها و تضمین‌ها بر سر تعاملات اقتصادی متمرکز است.
در ادامه این گزارش طبق گفته این مقام غربی ادعا شده است؛ پاسخ ایران خواسته‌های بیشتری در زمینه تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره منشأ ذرات مواد هسته‌ای که توسط بازرسان آژانس طی سال‌های گذشته در محل‌های مختلف کشف‌شده، مطرح نمی‌کند. از این زاویه می‌توان گفت خود این مساله یک گام رو به جلو محسوب می‌شود.
به این معنی که تهران ملاحظات خود را در دو حوزه تحریم و تضمین بیان کرده است، اما این ملاحظات فراتر از متن توافق نیست و اگر ایران قصد داشت با متن پیش‌نویس مخالفت کند، قطعا مسائل پادمانی را مطرح می‌کرد که عملا در این وضعیت دست اروپا به عنوان میانجیگر میان ایران و آمریکا بسته می‌شد.
همچنین در گزارش نشریه پولیتیکو ادعا شده است: پاسخ ارائه‌شده نشان می‌دهد ایران می‌خواهد به مذاکره درباره برخی جنبه‌های متن پیش‌نویس موجود از توافق ادامه دهد و پاسخی نهایی به اینکه آیا توافق روی میز را می‌پذیرد یا نه، نداده است. با این وجود، به گفته این مقام غربی، پاسخ ایران «بیش از حد مجادله‌آمیز و تند» نبوده است. استفانی لیختنشتاین، خبرنگار این نشریه، در توییتی نوشت: پاسخ ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شد. یک منبع می‌گوید: «هیچ چیز بسیار تحریک‌برانگیز در آن
وجود ندارد.»ادعاهای پولیتیکو بر اساس اطلاعاتی که از این مقام غربی نقل شده، در پی این مطرح می‌شود که امیرعبداللهیان روز دوشنبه در نشستی در جمع خبرنگاران در مورد مذاکرات گفت: الان به صورت مشخص در مورد سه موضوع در حال تبادل پیام با طرف آمریکایی هستیم و طی روزهای آینده آخرین نظرات خود را اعلام می‌کنیم و به کشورهای مذاکره‌کننده به‌صراحت گفته‌ایم که اگر نظرات ما در مورد این سه موضوع که منطقی نیز هست لحاظ شود، آمادگی داریم که وارد مرحله توافق شویم و جلسه جمع‌بندی با حضور وزیران امور خارجه در وین برگزار شود و سپس وارد مراحل بعدی کار شویم. این مسائل به طور تفصیلی بعدازظهر دوشنبه در جلسه ویژه شورای امنیت ملی مطرح شد و سرانجام، مواضع ایران بامداد سه‌شنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ به صورت مکتوب در اختیار اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها قرار گرفت.
لورا روزن، خبرنگار آمریکایی، که تحولات پرونده هسته‌ای ایران را دنبال می‌کند، در توییتی به نقل از یک مقام اتحادیه اروپا که نامش را فاش نکرد، نوشت که ایران «فقط در مورد رفع تحریم‌ها» واکنش نشان داده که تعبیر آن شاید این باشد که ایران باقی پیشنهادها را پذیرفته است. این مقام گفت: «اما آنها درخواست‌های سختی در مورد تحریم‌ها دارند.»
در واقع ملاحظات جدی ایران در این دو حوزه مربوط به بی‌اعتمادی به اروپا و آمریکا از زمان خروج ترامپ از برجام است که باعث شده موافقت ضمنی ایران با پیش‌نویس همچنان با موافقت نهایی فاصله داشته باشد.
در همین خصوص سی.ان.ان در گزارشی به نقل از یک دیپلمات گفت ایران در مذاکرات رفع تحریم‌ها خواستار دریافت غرامت از آمریکا در صورت خروج مجدد از برجام شده است. با این وجود الجزیره در گفت‌وگو با یک مسوول ایرانی که نامی از او برده نشده، گزارش داد: ما تا پایان روز چهارشنبه منتظر پاسخ به نکاتی که مطرح کردیم هستیم. وی گفت: اکنون آمریکا باید در تعامل با پاسخ‌های ما به پیشنهاد اتحادیه اروپا، از خود نرمش لازم نشان دهد.
می‌توان گفت نشانه‌های رسیدن به توافق نسبتا افزایش یافته و این یک امر مثبت است. این مسوول همچنین تاکید کرد: در دور اخیر مذاکرات وین تغییر موضع آمریکا را مشاهده کردیم و این تغییرات باید با
عمل محکم‌تر شوند.در همین حال محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران هم گفته است که «در الجزیره عربی عرض کردم که در پاسخ ارائه‌شده توسط ایران، دغدغه‌ها نسبت به چند مساله باقی‌مانده مطرح شده، ولی اینها مسائلی نیستند که غربی‌ها نتوانند حل کنند. به توافق نزدیک‌تر هستیم، ولی تا مشکلات باقی‌مانده حل‌و‌فصل نشوند،
کار تمام نیست.» همزمان سخنگوی وزارت خارجه نیز آمریکا اعلام کرد واشنگتن هم پاسخ خود را درباره پیش‌نویس توافق به جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ارائه خواهد کرد. وی ادعا کرد اگر ایران آماده بازگشت به پایبندی متقابل به برجام باشد، آمریکا نیز این آمادگی را دارد.میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین، دیگر مقامی بود که گفت: پاسخ ایران به پیشنهادهای اتحادیه اروپا سازنده است و توپ اکنون در زمین واشنگتن است. وی تاکید کرد ایران طی روند اصلاح طرح احیای توافق هسته‌ای پیشنهاد تقویت ضمانت‌های مربوط به حفظ توافق در آینده را مطرح کرده است. اولیانوف همچنین گفت: بعید نیست که به‌زودی دیداری در سطح وزرا در خصوص توافق هسته‌ای برگزار شود.دور اخیر مذاکرات رفع تحریم‌های ایران پس از وقفه‌ای پنج‌‌ماهه از روز پنجشنبه ۱۳مردادماه در شهر وین آغاز شد. این مذاکرات به مدت چهار روز ادامه داشت و روز دوشنبه ۱۷ مرداد با پرواز هیات‌های شرکت‌کننده به پایتخت‌ها به پایان رسید. دور بعدی مذاکرات احتمالی منوط به مشخص شدن پاسخ اروپا به پاسخ مکتوب ایران ظرف روزهای آینده است. با این حال برخی تحلیلگران معتقدند نباید این احتمال را از نظر دور داشت که ممکن است آمریکا اساسا با این فرآیند موافقت نکند و برجام وارد یک دوره برزخ شود.این مساله به‌خصوص با توجه به ضرورت توافق سیاسی ایران و آژانس در آستانه نشست فصلی شورای حکام و مهم‌تر از آن انتخابات میاندورهای کنگره، از اهمیت مضاعفی در روند گفت‌وگوها برخوردار است.
برجام در آینده نزدیک احیا می‌شود؟
