پیامدهای فروپاشی برجام برای اروپا
بیشتر ازیک دهه قبل، سه کشور اروپایی - انگلیس، فرانسه و آلمان - مذاکراتی را با ایران شروع کردند که در نهایت منتهی به برجام شد. اروپایی‌ها خود را حافظان برجام می‌بینند و آن را گوهر تاج سیاست خارجی و امنیتی مشترک اروپا قلمداد می‌کنند. فروپاشی برجام می‌تواند زمینه تکثیر سلاح هسته‌ای در خلیج‌فارس را فراهم کند و همین امر باعث افزایش تهدید پناهندگان بیشتر در اروپا می‌شود. در ابتدا، اروپایی‌ها درصدد بودند پرزیدنت دونالد ترامپ را متقاعد کنند تا در برجام - که به شدت توسط وی در کمپین انتخاباتی مورد انتقاد قرار گرفته بود - بماند. اما تصمیم خروج آمریکا از برجام در یک‌سال پیش و تشدید تحریم‌ها به خصوص تحریم صادرات نفت ایران، اروپا را به سمت یک موضع تقابل‌جویانه با واشنگتن سوق داد.
مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در سفر خود به بروکسل در 13 مه در دیدار با اعضای اتحادیه اروپا با استقبال سردی همراه شد. همچنین ادعای ایالات‌متحده آمریکا در مورد خرابکاری در چندین تانکر در خلیج‌فارس و حمله به تاسیسات پمپاژ عربستان توسط ایران با مقاومت از سوی مقامات نظامی اروپا روبه‌رو بوده است. ژنرال کریس گیکا، معاون فرمانده ائتلاف ضد داعش به خبرنگاران گفت: «هیچ تهدید فزاینده‌ای از سوی نیروهای حامی ایران در عراق و سوریه دیده نشده است.» حمله آمریکا به ایران به‌صورت خاص برای عراق دشوار است که احتمالا منجر به اخراج ۵ هزار نیروی آمریکایی مستقر در این کشور خواهد شد. این اقدام عملیات ضد داعش را تضعیف می‌کند و نفوذ ایران را در عراق - جایی که ایران روابط نزدیکی با تعدادی از گروه‌های شبه نظامی مسلمان شیعه دارد - افزایش می‌دهد. تقابل نظامی آمریکا و ایران می‌تواند تلاش‌های صلح در یمن و افغانستان را تضعیف کند؛ زیرا که ایران در خروج شورشیان حوثی از بندر حدیده یمن و نفوذ روی برخی از جناح‌های طالبان و همچنین دولت افغانستان نقش مهم و تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده است. این مناقشه همچنین می‌تواند به اسرائیل و لبنان - جایی که حزب‌الله شریک منطقه‌ای بزرگ ایران که دارای زرادخانه گسترده موشک و توپخانه است - توسعه پیدا کند. فراتر از تلاش اروپایی‌ها برای جلوگیری از گسترش مناقشات جدید در خاورمیانه، آنها درصدد برآمدند مکانیزمی مالی ابداع کنند تا زمینه تجارت بین شرکت‌های اروپایی و ایران فراهم شود. این مکانیزم به نام «اینس‌تکس» اگر چه تاکنون باعث سرخوردگی و ناامیدی دولت ایران شده، اما اروپایی‌ها انتظار دارند که در ۶۰ روز آینده اولین معاملات اقتصادی در قالب این مکانیزم اجرایی شود.
این مکانیزم در وهله اول برای تجارت در بخش غذا و پزشکی است که از سوی آمریکا مورد تحریم قرار نگرفته است. هر چند حجم تعاملات از طریق این مکانیزم بسیار پایین است، اما دامنه این مکانیزم می‌تواند به کشورهای غیراروپایی و مناطق تجاری دیگر گسترش یابد. این مکانیزم می‌تواند قدرت تحریم‌های ثانویه آمریکا به‌عنوان ابزار اعمال فشار بر دشمنان را مورد تهدید قرار دهد. اروپایی‌ها همچنین برای افزایش حمایت سیاسی از برجام شاید یک نشست در سطح ارشد با مقامات ایران در طی دو ماه بعدی برنامه‌ریزی کنند. اینکه این اقدامات برای حفظ پایبندی ایران به برجام کافی است باید منتظر ماند. در واکنش به تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران هشدار داد که ایران دیگر برخی از مفاد برجام مربوط به محدودیت‌های مجاز مقادیر اورانیوم با غنای پایین و آب سنگین را رعایت نخواهد کرد. از همه بدتر، حسن روحانی اعلام کرد که ایران ممکن است تولید اورانیوم با غنای سطح بالاتر از ۶۷/ ۳ درصد از ایزوتوب یو ۲۳۵ که می‌تواند ایران را به سمت مسیر ایجاد اورانیوم سطح بالاتر از تسلیحات که نیازمند غنی‌سازی بیش از ۸۰ درصد است، ببرد.
چنین اقداماتی قطعا منجر به فروپاشی برجام و زمینه آغاز جنگ برای واشنگتن را فراهم می‌کند. درحالی‌که استراتژی کشورهای اروپایی در راستای نجات توافق هسته‌ای است، انتظار این است که روسیه و چین هم نقش محوری و تعیین‌کننده‌ای را ایفا کنند. چین که اکنون درگیر مذاکرات تجاری تنش‌آمیز با آمریکا است، از اواخر مارس ۱۳۰هزار تن نفت از ایران وارد کرده است. چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین شریک تجاری ایران، مطمئنا با دور زدن سیستم‌های مالی آمریکا به تجارت با ایران ادامه می‌دهد.
حامیان توافق هسته‌ای استدلال می‌کنند که ایران باید تا انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا پای‌بند به برجام بماند، زیرا کاندیداهای دموکرات آمریکا تاکید کرده‌اند که اگر ایران به حفظ تعهدات خود ادامه دهد آمریکا به برجام باز می‌گردد. حامیان توافق ایران معتقدند که ایران نباید در تله جنگ‌طلبان دولت ترامپ گیر بیفتد. اکنون مذاکره‌کنندگان ایرانی برجام به‌صورت جدی با خروج آمریکا و شروع تحریم‌ها ضعیف شده‌اند و این امر کار آنها را برای اقناع دیگر جناح‌ها برای حفظ برجام دشوار ساخته است.
ارسال نظر