آب مروارید در کودکان

دکتر رضا اسدی فوق تخصص چشم کودکان

براساس آمار جهانی OHW ۰۱ تا ۰۳ % کودکانی که در مدارس نابینایان تحصیل می‌نمایند آب مروارید (کاتاراکت)مادرزادی داشته اند. بنابر این شناخت این بیماری برای خانواده‌ها یک ضرورت محسوب می‌شود، چرا که تشخیص به موقع این بیماری در درمان آن موثر است و می‌تواند با درمان به موقع از نابینا شدن این دسته از کودکان جلوگیری نمود. کاتاراکت چیست؟

به کدر شدن عدسی چشم که به صورت طبیعی شفاف است کاتاراکت گفته می‌شود. عدسی هر چشم مستقیما در پشت عنبیه قرار گرفته است و نور را برروی شبکیه متمرکز می کند. (شبکیه بافت حساس به نور است که در عقب کره چشم قرار گرفته است)

وقتی عدسی کدر شود، جلوی رسیدن اشعه های نور به شبکیه را گرفته و سبب تاری دید می‌شود. میزان نقص بینایی ناشی از کاتاراکت متفاوت بوده و شدت کاهش دید بستگی به میزان کدورت عدسی دارد.

علل آب مروارید در شیرخواران

اگر چه کاتاراکت بیماری بزرگسالان است، ولی شیرخواران و بچه‌ها هم به آن مبتلا می‌شوند. علت دقیق آن را نمی توان مشخص کرد. کاتاراکت شیرخوارممکن است ارثی بوده و یا در اثر عفونت‌های ویروسی مثل سرخچه در حین حاملگی پیدا شود. بعضی اوقات نیز ممکن است در حین رشد در دوران کودکی پیدا شود که علت آن یا اغلب صدمه به چشم بوده یا در اثر بیماری‌های سیستمیک است که قسمت‌های دیگر بدن به آن مبتلا می‌شوند.

درمان کاتاراکت

در بعضی از موارد کاتاراکت‌های دوران کودکی تنها سبب کدر شدن قسمت‌هایی از لنز می‌شوند و در بینایی شخص اختلال ایجاد نمی‌کنند . کاتاراکت‌های کوچک معمولا احتیاج به درمان ندارند ولی باید به صورت دوره‌ای معاینه شوند. کاتاراکت‌های بزرگ‌تر که در بینایی اختلال شدید ایجاد می‌کنند احتیاج به درمان جراحی فوری دارند با استفاده از تکنیک‌های ویترکتومی تمام عدسی یا محتوای کدر شده آن برداشته می‌شود.

جراحی کاتارکت چشم اطفال برخلاف بزرگسالان با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. لازم به تذکر است که با استفاده از لیزر نمی‌توان کاتاراکت را درمان کرد.

بعد از جراحی چه‌گونه بینایی تصحیح می‌شود؟

بعد از آن‌که عدسی کدر شده برداشته شد، کودک به عدسی دیگری احتیاج دارد که تصویر را روی شبکیه خود متمرکز کند. روش‌های زیر برای این کار وجود دارد:

۱ - عینک‌های چشمی

۲ - لنزهای تماسی (کنتاکت لنز)

۳ - لنزهای داخل چشمی

بدون درنظر گرفتن این‌که کدام‌یک از این روش‌ها برای تصحیح بینایی به کار می رود، کودک نیاز به عینک دوکانونه (Bifocal) برای دید نزدیک دارد.

عینک

عینک یا لنزهای تماسی شایع‌ترین متد تصحیح بینایی کودک پس از جراحی کاتاراکت می‌باشند.

لازم به تذکر است درفردی که تنها یک چشم او جراحی شده است، مشکلات بینایی ظاهر خواهد شد. زیرا در این حالت چشم عمل شده که با شماره ۲۰ و یا بیش‌تر تصحیح اپتیکی شده است، تصویر را بزرگ‌تر و چشم سالم تصویر را با اندازه‌ی واقعی می‌بینید.

مغز کودک این دوگانگی تصویر را با سرکوب کردن تصویر ناشی از چشم عمل شده تصحیح می کند. این سرکوب سبب آمبلیوپی یا تنبلی چشم می‌شود.

بنابر این کودکانی که یک چشم آن‌ها تحت عمل جراحی کاتاراکت قرار می‌گیرد، نیاز به لنزهای تماسی یا لنز داخل چشمی برای تصحیح این دوگانگی بینایی دارند. عینک‌های کاتاراکت سبب بهبود بینایی در چشم عمل شده می‌شوند ولی قادر به تصحیح دوگانگی نیستند. از این جهت در آب مروارید‌های یک طرفه جهت بازتوانی اپتیکی از لنز تماسی یا لنز داخل چشمی IOL استفاده می کند.

لنزهای‌ تماسی

شکل‌های مختلفی از لنزهای تماسی در دسترس است.

۱ - سخت

۲ - نرم

۳ - لنز مصرف طولانی

نوع لنز تماسی انتخاب شده برای کودک بستگی به شکل چشم، توانایی تطبیق با لنز نگهداری و استفاده صحیح لنز توسط کودک یا والدینش دارد. همیشه لازم است که برای یافتن فرم مناسب لنز برای چشم عمل شده انواع مختلفی از لنزها روی چشم کودک استفاده گردند.

از آنجا که چشم کودک خیلی سریع رشد می کند، تغییر مکرر لنزها ضروری است.

لنزهای داخل چشمی

لنزهای داخل چشمی برای تصحیح تمرکز بعد از جراحی کاتاراکت درموارد خاص به کار می رود. لنز داخل چشمی درهمان جلسه‌ی اول در حین جراحی کاتاراکت یا در جراحی جداگانه‌ای در داخل چشم کاشته می‌شود. تصحیح اپتیکال ناشی از آن مداوم بوده و تصاویر ساخته شده را در هر دوچشم برابر و همگون می‌سازد. لنزهای داخل چشمی معمولا در شیرخواران استفاده نمی‌شود. زیرا قدرت فوکوس در چشم آنان به سرعت تغییر می‌کند، ولی قدرت عدسی کاشته شده تغییر نخواهد یافت.

یک مشکل خاص

در اثر کاتاراکت شیرخوار یا کودک، دید ضعیف شده و می‌تواند موجب تنبلی چشم ( آمبلیوپی) گردد. هنگامی که سیستم بینایی ما تکامل پیدامی‌کند، مغز باید تصاویر صحیح را از هر دوچشم دریافت کند، اگر این عمل اتفاق نیفتد، در مغز قسمت بینایی مربوط به آن چشم رشد صحیح پیدا نخواهد کرد. به همین دلیل وقتی‌که کاتاراکت در شیرخوار یا اوایل کودکی اتفاق می‌افتد، جراحی باید هرچه زودتر انجام پذیرد.

اگر بچه‌هایی که سن بالاتری دارند، دچار کاهش بینایی در نتیجه کاتاراکت شوند آن‌ها را می‌توان مانند بزرگسالان درمان کرد، زیرا بینایی آن‌ها کامل شده است.

هنگامی که آمبلیوپی وجود داشته باشد، برداشت کاتاراکت اولین قدم در جهت درمان است و تصحیح عیب اپتیکی در مرحله دوم قرار می‌گیرد.

پس از آن چشم سالم، باید تا بهبود بینایی چشم آمبلیوپ بسته شود. بستن چشم خوب سبب می‌شود که فرد به اجبار از چشم ضعیف خود استفاده نماید.

اگر بستن چشم خوب، بعد از جراحی کاتاراکت انجام نپذیرد، بینایی چشم آمبلیوپ افزایش نخواهد یافت، بستن چشم باید برپایه‌ی زمان‌های دوره‌ای تا هنگام کامل شدن سیستم بینایی بچه (سن ۹سالگی ) ادامه یابد.