عضو شورای‌عالی بورس اثرات مثبت و منفی بودجه سال ۱۴۰۱ بر بازار سرمایه را بررسی کرد
نگاه بورسی به نیمه خالی لیوان
دانش کاظمی: افزایش نرخ گاز سوخت صنایع در بودجه سال آینده آسیبزاست
افزایش نرخ گاز سوخت صنایع (پتروشیمی‌‌‌‌ها، پالایشگاه‌‌‌‌ها، صنایع پایین‌دستی و یوتیلیتی‌‌‌‌ها) از ۳۰درصد نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌‌ها به ۱۰۰درصد از پربحث‌‌‌‌ترین بندهای بودجه۱۴۰۱ بود که با واکنش منفی اهالی بازار مواجه شد و قریب به‌اتفاق آنان معتقد بودند این افزایش قیمت به صنایع آسیب می‌زند. این افزایش قیمت و اثر آن بر بازار آنقدر برای بورسی‌‌‌‌ها اهمیت داشت که سایر بندهای بودجه که می‌توانند اثر مثبتی بر بازار سهام داشته باشند تحت‌‌‌‌الشعاع آن قرار گرفته و به آنها توجهی نشد. «دنیای‌‌‌‌اقتصاد» با حمیدرضا دانش‌‌‌‌کاظمی، عضو شورای‌عالی بورس در این‌باره به گفتوگو پرداخته و نقاط مثبت و منفی لایحه بودجه سال۱۴۰۱ و اثرات آن را بر بازار سرمایه بررسی کرد. مشروح این گفتوگو را در ادامه بخوانید:
اهالی بازار سرمایه مدت‌‌‌‌هاست که منتظر لایحه بودجه سال آینده بودند. از روز یکشنبه که دولت این لایحه را تقدیم مجلس شورای اسلامی کرد واکنش بازار و اهالی آن به آن مثبت نبود و بیشتر روی نقاط منفی تمرکز شد. شما لایحه بودجه سال۱۴۰۱ را چطور دیدید؟ چه نقاط مثبت و منفی داشت؟
همان‌طور که گفتید از روز یکشنبه که لایحه بودجه سال آینده از سوی رئیس دولت تقدیم مجلس شورای اسلامی شد، افراد مختلف مطالب بسیاری در رسانه‌‌‌‌ها و فضای‌مجازی مطرح کردند. اهالی بازار سرمایه هم نکات و نگرانی‌‌‌‌های خود را بیان کردند، اما مهم‌ترین موضوعاتی که از سوی اهالی این بازار برجسته شد، درباره سه آیتم بود که یکی بهره‌مالکانه است، دیگری نرخ گاز و موضوع سوم قیمت برق برای صنایع مختلف است که نگرانی‌‌‌‌‌هایی را نسبت به این موارد بیان کردند.
درباره بهره مالکانه به‌نظر نمی‌رسد که مورد خاصی به‌وجود آمده باشد و تا حدودی که من بررسی کردم بهره مالکانه در بودجه سال آینده تغییر نکرده است و نباید نگرانی از این بابت وجود داشته باشد. هرچند در ابتدا رقم قابل‌توجهی مدنظر دولت بود اما با فشاری که اهالی بازار وارد کردند و نظرات کارشناسانه‌‌‌‌ای که مطرح شد و پیگیری‌‌‌‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، آسیب این مورد کاهش پیدا کرد و عملا می‌توان گفت که آسیب آن به صفر نزدیک شده است. در همین حال نهادها و سازمان‌های مختلف درباره بهره مالکانه بحث‌‌هایی داشتند. مثلا می‌گفتند چرا برخی معادن از جمله سرچشمه باید به شرکت ملی مس واگذار شود چون معتقد بودند این معدن جزو انفال (اموالی که مالک شخصی ندارد و در همه نظام‌‌‌‌ها در اختیار دولت‌ها قرار دارد) بوده و نباید سند می‌خورد. همچنان هم در رسانه‌‌‌‌های عمومی به‌ویژه صداوسیما روی این موضوع بحث می‌شود ولی خوشبختانه آسیب این مورد از روی بازار سرمایه برداشته شده است و نباید نسبت به آن نگرانی داشت.
درباره افزایش قیمت برق و گاز چه؟
درباره برق هم ما در بودجه شاهد افزایش قیمت آن هستیم، ولی باید این نکته را مدنظر داشت که این افزایش قیمت بیشتر بود اما الان با توجه به آنچه در لایحه بودجه آمده تا حدودی کمتر است، ولی به هرصورت با توجه به وضعیت و پتانسیل شرکت‌های تولید‌کننده، برای بسیاری از شرکت‌های بورسی به‌ویژه فولاد این مهم حائزاهمیت است. از سوی دیگر وضعیت دلار و نرخ تسعیر ارز افزایشی بوده و هست؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد که شرکت‌های فولادی با توجه به فروش خوبی که خواهند داشت نگرانی از بابت افزایش قیمت برق نخواهند داشت یا این نگرانی چندان قابل‌توجه نخواهد بود.
اما درباره موضوع افزایش قیمت گاز باید صنایع را به دو قسمت تقسیم کنیم؛ یکی سوخت صنایع و دیگری خوراک صنایع است که به‌نظر من بازار باید بین این دو تفکیک قائل شود. اگر درباره خوراک آنان صحبت می‌کنیم (جزئیات را از روی جدول ندیدم ولی از نقل‌‌قولی که از بچه‌‌‌‌های سازمان شنیدم، می‌‌‌‌گویم) آسیبی به صنایع پتروشیمی که خوراکشان گاز است وارد نمی‌شود، حتی بعضا به نفع آنان خواهد بود، ولی اگر منظور سوخت است، این افزایش قیمت آسیب‌‌‌‌زا خواهد بود. در بودجه سال آینده قیمت سوخت گاز به‌شدت افزایش پیدا کرده است و برای صنایعی که گاز به‌عنوان هزینه سوخت برای آنان حساب می‌شود، آسیب به شرکت وارد می‌شود. یک طیفی در دولت به‌دنبال این هستند که قیمت را ثابت کنند اما من به شخصه با ثابت‌شدن قیمت موافق نیستم و به‌شدت مخالفم چون هم برای دولت خوب نیست و هم برای صنعت کشور، یعنی برای مصرف‌‌‌‌‌‌‌‌کننده هم بهتر است قیمت با فرمولی که در حال‌حاضر وجود دارد محاسبه شود. ثابت‌شدن قیمت خوراک برای صنایع یا قیمت سوخت برای صنایع این مشکل را ایجاد می‌کند که اگر روزی قیمت دلار بالا یا پایین رفت، باز دوباره بحث‌‌هایی درخصوص ارزان‌‌‌‌فروشی سوخت به صنایع مطرح می‌شود و می‌تواند آسیب‌‌‌‌های بیشتری به بورس و سهامداران وارد کند، لذا بهتر است همیشه رابطه قیمتی‌‌‌‌مان رابطه متعادل با وضعیت قیمت ارز و قیمت گاز در جهان باشد. ثابت‌شدن قیمت‌ها برای صنایع آفت دارد. در کل آسیبی که در بودجه دیده می‌شود افزایش قیمت گاز است که امید است مجلس این ریسک را از بازار سرمایه کم کند و این نگرانی سرمایه‌‌‌‌گذاران محترم هم کاهش یابد.
به نظر می‌رسد موارد مثبتی هم در لایحه بودجه سال آینده وجود دارد که می‌تواند برای بازار سرمایه محرک باشد. مثلا یکی از این موارد حذف دلار۴۲۰۰ است. از آن طرف هم قیمت دلار در بودجه سال بعد ۲۳هزار تومان در نظر گرفته شده است. این موارد می‌تواند نقاط مثبت و روشن بودجه سال۱۴۰۱ دیده شود و اثر مثبتی برای بورس داشته باشد و در نهایت محرک‌‌‌‌‌هایی برای رشد بازار سرمایه شود؟
بله موردی که اشاره کردید از نقاط مثبت لایحه بودجه سال آینده است و اثر مثبت هم روی بازار سرمایه دارد. هم دلار ۲۳ هزار تومان و هم حذف ارز ۴۲۰۰ نقطه قوت‌‌‌‌های لایحه بودجه هستند. ارز۴۲۰۰ عملا داشت به صنایعی که از آن استفاده می‌کردند آسیب می‌‌‌‌زد و به حذف آن در بلندمدت نگاه مثبتی وجود دارد. من یک محاسبه سرانگشتی هم کرده‌‌‌‌ام و فکر می‌کنم دولت نفت را برای سال آینده روی ۶۰ دلار بسته است، اما نکته‌‌‌‌ای که وجود دارد این است که به‌نظر می‌رسد دوباره داریم درصدی از صندوق توسعه ملی ارز می‌‌‌‌گیریم که می‌تواند به بنیه اقتصادی کشور در بلندمدت آسیب بزند.
مورد مثبت دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که برای اولین‌بار صندوق تثبیت یک مبلغی از بودجه را به خود تخصیص داده است. این نشان می‌دهد که دولتمردان ما نسبت به بورس نگاه مثبتی دارند چون هم به صندوق تثبیت بودجه اختصاص داده‌‌‌‌اند و مهم‌تر از آن دلار۴۲۰۰ را حذف کرده‌‌‌‌اند و همینطور بهره مالکانه را هم به‌طور خاص بالا نبرده‌‌‌‌اند. از سوی دیگر انتشار اوراق بدهی هم از آن اعدادی که ابتدا بحث آن بود، به‌شدت کاهش پیدا کرده است، بنابراین اینها خبر مثبتی برای بورس است ولی متاسفانه امنیت و اعتماد سرمایه‌‌‌‌گذارانی که در بازار هستند خدشه‌‌‌‌دار شده است. باید به بورس اجازه بدهیم تا راه خود را پیدا کند و همچنین به سرمایه‌‌‌‌گذاران اجازه دهیم که مقداری وضع را تحمل کنند و مقداری آرامش به‌دست آورند چون اکنون آنچه شاهدش هستیم این است که عکس‌‌‌‌العمل‌‌‌‌‌‌‌‌های فوق‌‌‌‌تصور نشان می‌دهند. آقای عشقی به‌عنوان رئیس سازمان بورس در مصاحبه‌‌‌‌های مختلف خود و در جاهای مختلف این نگرانی را مطرح کرده بود. در مجموع باید گفت این تصمیمات نشان می‌دهد نگاه دولت به بورس نگاه منفی نبوده و نگاه مثبتی بوده است. امید است نگرانی‌‌‌‌ها و ابهامات برای بازار سرمایه به مرور کاهش پیدا کند و اثرات مثبت بودجه روی بورس دیده شود.
یکی دیگر از بندهای بودجه سال آینده وضع مالیات بر دارندگان خودروهای لوکس و خانه و ویلا با قیمت بالای ۱۰ میلیارد تومان بود. شما این مورد را از نکات مثبت بودجه سال آینده می‌‌‌‌دانید و آیا فکر می‌کنید این مالیات می‌تواند بخشی از تقاضای سفته‌‌‌‌بازی در این بازارها را به سمت بازار سهام بیاورد و پول وارد بورس شود؟
خیر مالیاتی که به دارایی و به ثروت بسته می‌شود نمی‌توان این اثری که شما می‌گویید بر بازار داشته باشد. من با کلیات آن موافق نیستم که البته نظر کارشناسی و شخصی من است، چون به عقیده من مالیاتی که به این دارایی‌ها بسته می‌شود، نسبت به خود آن ثروت عدد قابل‌توجهی نیست. معنی آن جمله این نیست که پس بریم عدد را قابل‌توجه کنیم! معنی این جمله آن است که با توجه به وضعیت عدم‌ثبات ارزی در کشور کسانی که این دارایی‌های گران‌قیمت را دارند به‌خاطر وضع مالیات مدنظر دولت و مجلس، آن دارایی‌ها را نمی‌‌‌‌فروشند که وارد بورس کنند. هیچ خودروی خارجی و گران‌قیمتی در ایران وجود ندارد که قیمتش با دنیا یکی باشد. فاصله قیمتی خودروی خارجی در ایران با همان خودرو در دنیا ۵/ ۲برابر تا ۵/ ۴برابر است، یعنی کسی که در ایران خودروی خارجی می‌‌‌‌خرد از ۵/ ۲ برابر تا ۵/ ۴ برابر بیشتر از کسی که همان خودرو را در کشور دیگری می‌‌‌‌خرد، پول می‌‌‌‌پردازد. حالا چرا می‌آید یک خودروی خارجی را ۵/ ۴برابر قیمت اصلی‌‌‌‌اش می‌‌‌‌خرد؟ یعنی اگر برود در خارج این خودرو را بخرد قیمتش یک‌پنجم ایران است ولی این کار را می‌کند. خود بازار به دلیل ممنوعیت در ورود خودروهای لوکس خارجی مالیات عجیب و غریب و مضاعفی روی آن زده ولی باز‌هم این خودروها در ایران خرید و فروش و مصرف می‌شود پس اینکه دولت مالیات بگیرد، فشار چندانی به او وارد نمی‌کند، یعنی این مالیات برای صاحب خودرو آفتی نمی‌شود که مثلا خودرو خود را به خاطر مالیات بفروشد. این مالک نسبت به دنیا این خودرو را حدود ۵برابر می‌‌‌‌خرد و خم به ابروی خود نمی‌‌‌‌آورد، بنابراین با مالیات چنددرصدی که نمی‌‌‌‌آید دارایی‌هایش را بفروشد؛ آن هم دارایی که عملا ارزی است و آنچه از شواهد پیداست هم به‌نظر نمی‌رسد که قیمت ارز کاهشی باشد، بنابراین این تصویر که با وضع این مالیات به بازار سرمایه کمک می‌شود تصور درستی نیست و اثری نخواهد داشت.
به هر حال شما به نقاط مثبتی که لایحه بودجه سال آینده داشت و اثرات مثبتی که می‌تواند بر بورس داشته باشد اشاره کردید، اما چرا در دو روز اخیر که متن این لایحه در دسترس قرار گرفته واکنش بازار به آن این‌گونه بوده و بازار شوکه شده است؟
به نظر من بیشتر بحث خوراک و سوخت بود که این اثر را گذاشت چون اینها آسیب‌زننده است. بحث مهم‌تری هم وجود دارد و آن، این است که ما باید نگران وضعیت بودجه در مجلس هم باشیم، یعنی باید دید آنجا چه اتفاقی برای بودجه می‌‌‌‌افتد. با این حال ما دعا می‌کنیم آنجا اتفاق بدی برای بودجه نیفتد.
