در یازدهمین کنفرانس مهندسی معدن ایران و هفتمین کنگره بین‌المللی معدن و صنایع معدنی مطرح شد
کمبود نیروی متخصص؛ چالش معدن‌کاری
احمدرضا صیادی، رئیس انجمن مهندسی معدن ایران در ابتدای مراسم اظهار کرد: منابع معدنی در کشور یک موهبت الهی است و از طرفی اختلافی که بین درآمد و قیمت تمام‌شده در حلقه‌‌‌های بالادست به وجود آمده باعث ارزش افزوده این منابع طبیعی می‌شود، اما نسبت به منابع و ذخایری که وجود دارد همت و تلاش کافی انجام نشده است. گسست تبادلات بین‌المللی که در حوزه کسوت فروشنده باید انجام شود و عدم‌قرارگیری در طول و عرض زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش که باعث اختلال در جریان سرمایه، فناوری و بهر‌‌‌ه‌وری و آسیب‌‌‌پذیری از تحریم‌‌‌ها شده و درهم‌تنیدگی در زنجیره‌‌‌های جهانی ارزش به عنوان ابزار توسعه و تعالی لازمه صنعت به حساب می‌‌‌آید. صرفه مقیاس و ادغام‌‌‌های عمودی و افقی به عنوان یک مبحث مهم در اقتصاد موجب شده تا کیفیت سیاستگذاری و حکمرانی طی سالیان طولانی، به قطعه‌قطعه شدن مجتمع‌‌‌های معدنی کشور بینجامد که تضاد با روندهای جهانی ادغام را در پی داشته و تحمیل هزینه‌‌‌های سربار بالا و تضاد منافع ذی‌نفعان را موجب شده است.
وی گفت: مکان‌‌‌یابی بهینه و آمایش سرزمین یکی از مهم‌ترین اصل‌‌‌های حوزه معدن به حساب می‌‌‌آید، تعیین موقعیت جغرافیایی اجباری معدن، امکان انتخاب بهینه موقعیت جغرافی حلقه‌‌‌های پسین، جانمایی صنایع معدنی در تعارض با زیرساخت‌‌‌ها، منابع آب و انرژی، تعارض با اصول و ارزش‌‌‌های آمایش سرزمین و توسعه پایدار باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌‌‌های بهینه‌‌‌سازی در حوزه زنجیره ارزش نقاط عطف زنجیره ارزش و یکپارچه‌‌‌سازی معدن و کارخانه است، اما مالکیت و مدیریت در مجتمع‌‌‌های معدنی کشور پیوسته نیست و مجادله بر مبنای ضرر مشترک به جای فعالیت بر اساس سود مشترک است. صدای پای مولدسازی دارایی‌‌‌ها در حوزه معدن نیز به گوش می‌رسد و اجازه ندهیم تجربه تلخ خصوصی‌‌‌سازی و تجزیه مجتمع‌‌‌های معدنی تکرار شود.
بر اساس بررسی‌‌‌ها روند تشکیل سرمایه در حوزه معدن منفی بوده است و قربانی شدن حلقه معدن به قیمت توسعه حلقه‌‌‌های پسین اتفاق افتاده است. پیری ناوگان ماشین‌‌‌آلات معدنی کشور و تحمیل هزینه بالا به معدن‌کاران و پیمانکاران نیز از دیگر موضوع‌ها و چالش‌‌‌های مهم صنعت و معدن به حساب می‌‌‌آید.
در ادامه محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران تاکید کرد: نگاه خانه معدن فقط صنعت نیست در واقع صنعت بدون دانشگاه هیچ ارزشی ندارد و بدون ارتباط با یکدیگر هیچ‌کدام به نتیجه دلخواه نمی‌‌‌رسند. بخش معدن هر روز در حال تغییر است و شامل بخش‌‌‌های اکتشاف، استخراج، فرآوری و بازار می‌شود و به دلیل این تغییرات دانشگاه و صنعت باید به طور دائم باهم در ارتباط باشند. خانه معدن نقش اساسی در این پیوند دارد. منابع تجدیدپذیر نیستند و باید برای استفاده از هر قسمت معادن برنامه‌‌‌ریزی انجام شود و برگزاری همایش‌‌‌ها و کنفرانس‌‌‌ها می‌تواند به این موضوع کمک کند تا به نتیجه مطلوب در حوزه معدن و صنعت رسید.
صمد بنیسی، استاد دانشگاه شهید باهنر کرمان در ادامه این کنفرانس گفت: سال‌هاست که تدریس می‌‌‌کنیم و هیچ تغییری در حوزه صنعت مشاهده نمی‌شود و اکنون بهتر است که از درس و کتاب خارج شویم. قدرت هوش مصنوعی به حدی رسیده است که می‌تواند همه کارها را به جای انسان انجام دهد و در مقابل درس و دانشگاه قدرت‌نمایی می‌کند. ما مفاهیم را تدریس کردیم و اکنون نیاز به فردی داریم که این مفاهیم را تحلیل کند و باید به راهی اشاره کرد که چگونه این مفاهیم را می‌توان کنار یکدیگر گذاشت تا ماشین نتواند انجام دهد، در دانشگاه‌‌‌ها تحلیلگر و دانشمند پرورش نمی‌‌‌دهند و این نیاز کنونی صنعت کشور است. در این بین باید سوالی را مطرح کرد که آیا مفاهیمی که در دانشگاه‌‌‌ها تدریس می‌‌‌شوند قابل استفاده در فضای کاری هستند یا نه؟ تولید مقاله به یک پله برای ارتقای استادان تبدیل شده است و اکنون می‌توان با هوش مصنوعی انواع مقالات علمی را تولید کرد، این نکته فراموش شده که این مملکت نیاز به تولید ثروت دارد و باید توجه داشت که دانشگاه پشت صحنه است و زمانی که تمام تکه‌‌‌ها و قسمت‌‌‌ها را کنار هم بگذاریم می‌توان مشکلی را در صنعت حل کرد.
وی افزود: در دانشگاه باهنر کرمان مبلغ ۱۵۰ میلیون تومان را برای رتبه‌‌‌های اول کنکور که این دانشگاه را انتخاب کردند تخصیص داده‌‌‌اند و این امر موجب شده اکنون جمعی از نخبه‌‌‌ها را در دانشگاه کرمان داشته باشیم. در واقع دانشجو با یک انگیزه وارد این دانشگاه شده است. علم زمانی مفید خواهد بود که بتوان از آن ثروت‌‌‌سازی کرد، دروس دانشگاه‌‌‌ها باید در صنعت و معدن کارساز و چاره‌‌‌ساز باشند و به درد نسل جوان بخورد. به ازای یک شغلی که اینترنت و هوش مصنوعی حذف می‌کند ۵/ ۲ شغل جدید تولید می‌شود بنابراین اکنون زمان مناسب برای حرکت به سمت تکنولوژی است. نیت پاک، خردورزی، تلاش با برنامه و تکیه بر نیروی جوان می‌تواند نجات‌‌‌دهنده بخش صنعت باشد.
جمال رستمی، استاد دانشگاه کلرادو به عنوان سخنران بعدی کنفرانس مهندسی معدن ایران عنوان کرد: ایران رتبه دوم چاپ مقالات را بعد از چین در اختیار دارد، اما بازخورد آن را در صنعت و معدن نمی‌توان مشاهده کرد. مشکلی که در صنعت به چشم می‌‌‌خورد عدم‌صداقت در عمل است. اکنون در دنیا تحلیل‌‌‌ها و موقعیت‌‌‌های صنعت معدن را برای ۲۰ سال آینده می‌‌‌گویند و بر اساس آن برنامه‌‌‌ریزی کرده و سرمایه‌گذاران را در جریان می‌‌‌گذارند، اما در ایران همچنان موضوع منابع انسانی به عنوان یک چالش جدی بیان می‌شود و باید این صنعت جوان‌سازی شود. موضوع بعدی این است که برای برنامه‌‌‌ریزی توسعه پایدار باید در سطح بین‌المللی وارد شویم، اخلاق حرفه‌‌‌ای مبحث دیگری است که برای پیشرفت اخلاق حرفه‌‌‌ای لازم است که دخالت‌‌‌های بیجا حذف شوند و افراد کاربلد در راس کار قرار بگیرند.
رستمی بیان کرد: معدن در دنیا کم نخواهد شد بلکه رشد نیز می‌کند، معدن در یک مکان پیدا می‌شود و در همان جا فرآوری انجام می‌شود اما بسیاری از منابع معدنی زیر آب هستند. کبالت، مس و منگنز از انواع مواد معدنی کف اقیانوسی هستند و در دنیا نگاه‌‌‌ها در خصوص معدن‌کاری در حال تغییر است. سولفاتی که مس دارد ۴ تا ۶هزار متر زیر آب قرار دارد که تجهیزات و تکنولوژی استخراج آن هنوز تکمیل نشده و در دسترس نیست. اطلاعات زمین‌‌‌شناسی از کف اقیانوسی بسیار محدود است و چیزی حدود ۵درصد اطلاعات در دست است. تجهیزات، سیستم‌های سنسوری، توان‌دهی و تامین برق، حمل‌ونقل و دستگاه حفار ازجمله مهم‌ترین چالش‌‌‌های معدن‌کاری اقیانوسی است.
غلامرضا حمیدی‌انارکی، فعال حوزه معدن نیز در ادامه این کنفرانس خاطرنشان کرد: مشکل اساسی حوزه معدن ارتباط ضعیف صنعت با دانشگاه است. فارغ‌‌‌التحصیلان این رشته انگیزه و امیدی برای ورود به فضای صنعت ندارند و در واقع با مشکل جدی نیروی انسانی مواجه هستیم، نخبه‌‌‌های ایرانی مهاجرت می‌کنند به بهترین نیروهای کار تبدیل می‌‌‌شوند اما در ایران کارآمدی لازم را ندارند. باید دید مشکل کجاست و برای حل این مشکل چه چاره‌‌‌ای می‌توان اندیشید.
حسن معماریان، استاد دانشگاه تهران نیز یادآور شد: برنامه آموزشی باید تغییر کند، تعداد دانشجوهای معدن زیاد است که صنعت همه این افراد را ندارد، استادان صنعت را به خوبی نمی‌‌‌شناسند که یا خارج از کشور بودند که به کلی نمی‌‌‌شناسند یا در داخل که مستقیم از دانشگاه وارد صنعت شده‌‌‌اند و فرصتی برای شناخت صنعت برای یک استاد نبوده است. فرصت‌‌‌های مطالعاتی باید در صنعت داخل گذرانده شود و پروژه‌‌‌ها و پایان‌‌‌نامه‌‌‌ها نزدیک به نیازهای صنعت باشد، به طور کلی آموزش‌‌‌ها باید به سمتی حرکت کند که به درد صنعت بخورد.
محمود عبدالهی، استاد دانشگاه تربیت مدرس در پایان کنفرانس مهندسی معدن گفت: آموزش، پایه تمام حرفه‌‌‌هاست و مهارت‌‌‌آموزی در راستای آموزش و پژوهش باید باشد، تعلیم و تربیت همراه یکدیگر است که از هوش مصنوعی برنمی‌‌‌آید. مشکل با دوره‌‌‌های کارآموزی، کارورزی و ارتباط با دانشگاه حل می‌شود که در عمل اجرا نمی‌شود. اگر این دوره‌‌‌ها پیوسته نباشد و دانشجو وارد صنعت نشود عملا به هیچ دردی نمی‌خورد. یک بازنگری در درس‌‌‌های معدنی انجام شده است، پیش‌تر مجموعه‌‌‌ای از دروس به دانشجو ارائه می‌شد که در پایان هیچ استفاده‌‌‌ای از آن نمی‌‌‌شد. کارگروه وزارت معدن دست به تغییراتی زد و گروه استخراج و اکتشاف تحت عنوان رشته معدن ایجاد شد که دانشجویان در سه سال ابتدایی تحصیل دروس کلی را مطالعه و در سال آخر گرایش خود را انتخاب می‌کنند و برای ورود به صنعت و ادامه تحصیل جهت‌‌‌گیری لازم را انجام داده است. از سال ۱۳۹۸ وزارت علوم برای استادان الزام دانست که فرصت مطالعاتی اجباری ۶ ماهه بعد از فارغ‌‌‌التحصیلی بگذرانند تا شناخت بهتری نسبت به صنعت داشته باشند که این موضوع نیز به بهبود ارتباط دانشگاه با صنعت کمک کرده است.
