اقتصاد دیجیتال با زیرساختهای نوین گسترش می‌یابد؛
چشم‌‌‌انداز بلاک‌چین در ایران
در ابتدا، بلاک‌چین تنها با ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین شناخته می‌‌‌شد، اما اکنون این فناوری وارد حوزه‌‌‌های گسترده‌‌‌تری شده که در صنایع مختلف، از بانکداری و بیمه گرفته تا سلامت و دولت الکترونیک، کاربردهای زیادی پیدا کرده است. این گزارش به بررسی روند پذیرش عمومی بلاک‌چین در ایران، موانع و چالش‌‌‌های پیش‌‌‌رو، و فرصت‌‌‌هایی که این فناوری برای کشور به ارمغان می‌‌‌آورد، پرداخته است.
آغاز یک تحول دیجیتال
با وجود آنکه بلاک‌چین ابتدا در کشور با نام ارزهای دیجیتال شناخته شد، در سال‌های اخیر گام‌‌‌های بلندی در پذیرش این فناوری برداشته شده است. بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال در ایران با استقبال گسترده‌‌‌ای مواجه شدند و افراد بسیاری به خرید و فروش این ارزها پرداختند. در حالی که در ابتدا، این فناوری تنها به عنوان ابزاری برای تبادل ارزهای دیجیتال استفاده می‌‌‌شد، به تدریج پتانسیل‌‌‌های وسیع‌‌‌تر بلاک‌چین در دیگر صنایع و بخش‌‌‌های اقتصادی کشور به چشم می‌خورد. از آن زمان، بسیاری از نهادهای دولتی و خصوصی در ایران توجه ویژه‌‌‌ای به این فناوری داشته‌‌‌اند. به عنوان مثال، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تلاش بوده تا راه‌‌‌حل‌‌‌های مبتنی بر بلاک‌چین را برای تسویه حساب‌‌‌های بین‌‌‌بانکی، پرداخت‌‌‌های بین‌المللی و کاهش هزینه‌‌‌های تراکنش‌‌‌های مالی آزمایش کند.
کاربردهای بلاک‌چین در صنایع مختلف
پذیرش بلاک‌چین در کشور تنها محدود به ارزهای دیجیتال نمی‌شود و این فناوری در بخش‌‌‌های متنوع اقتصادی و صنعتی کاربردهای فراوانی دارد. در زیر به برخی از مهم‌ترین این کاربردها اشاره خواهیم کرد:
الف) بانکداری و سیستم مالی: یکی از اصلی‌‌‌ترین کاربردهای بلاک‌چین در ایران، بانکداری و سیستم‌های مالی است. با توجه به پیچیدگی‌‌‌ها و مشکلاتی که سیستم‌های مالی با آنها روبه‌رو هستند، بلاک‌چین می‌تواند به عنوان یک راه‌‌‌حل نوآورانه برای بهبود روندهای مالی و کاهش هزینه‌‌‌ها عمل کند. بانک‌های کشور در حال آزمایش و استفاده از این فناوری برای تسویه حساب‌‌‌های بین‌‌‌بانکی و کاهش زمان و هزینه‌‌‌های مرتبط با تراکنش‌‌‌های مالی هستند. علاوه بر این، در شرایط تحریمی که کشور با آن روبه‌رو است، بلاک‌چین می‌تواند به عنوان ابزاری برای تسهیل پرداخت‌‌‌های بین‌المللی و دور زدن تحریم‌‌‌ها به کار برود. استفاده از ارزهای دیجیتال و بلاک‌چین می‌تواند به ایران کمک کند تا از زیرساختهای مالی جهانی بهره‌‌‌برداری کند و محدودیت‌های موجود را پشت سر بگذارد.
ب) دولت الکترونیک و شفافیت: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سیستم دولتی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، فساد و عدم‌شفافیت در فرآیندهای اداری است. بلاک‌چین به عنوان یک فناوری غیرمتمرکز، می‌تواند راه‌‌‌حل‌‌‌هایی برای این مسائل ارائه دهد. اطلاعات ثبت‌‌‌شده در بلاک‌چین، به صورت غیرقابل تغییر و دسترسی‌‌‌پذیر برای عموم افراد هستند. این ویژگی می‌تواند باعث افزایش شفافیت در فرآیندهای دولتی و کاهش فساد شود. در ایران، برخی از مقامات دولتی به بررسی و پیاده‌سازی راه‌‌‌حل‌‌‌های مبتنی بر بلاک‌چین در زمینه‌‌‌هایی نظیر ثبت املاک، مالیات و داده‌‌‌های مربوط به سلامت پرداخته‌‌‌اند.
ج) صنعت بیمه: بلاک‌چین می‌تواند در صنعت بیمه نیز کاربرد زیادی داشته باشد. در این صنعت، فرآیندهای پیچیده‌‌‌ای مانند ارزیابی خسارت، صدور بیمه‌‌‌نامه و پرداخت خسارت‌‌‌ها وجود دارند که می‌توانند با استفاده از بلاک‌چین بهینه‌‌‌سازی شوند. از طریق بلاک‌چین، اطلاعات مربوط به بیمه‌‌‌گذاران و خسارت‌‌‌ها به صورت ایمن و شفاف ذخیره می‌شود و فرآیندهای مختلف بیمه‌‌‌ای به راحتی قابل ردیابی و پیگیری خواهند بود. استفاده از بلاک‌چین در صنعت بیمه می‌تواند موجب تسریع در پردازش درخواست‌‌‌ها، کاهش هزینه‌‌‌های مربوط به فرآیندهای اداری و بهبود ارتباطات بین شرکت‌های بیمه و مشتریان شود.
د) تولید و لجستیک: یکی دیگر از حوزه‌‌‌هایی که بلاک‌چین می‌تواند در ایران کاربرد داشته باشد، صنعت تولید و لجستیک است. این فناوری می‌تواند در بهبود فرآیندهای زنجیره تامین و ردیابی محصولات کمک کند. از آنجا که تمامی اطلاعات و تراکنش‌‌‌ها در بلاک‌چین ثبت می‌‌‌شوند، می‌توان به راحتی اطلاعات مربوط به هر مرحله از تولید، حمل‌‌‌ونقل و توزیع کالا را پیگیری کرد. این امر به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد که از اصالت و کیفیت محصولات اطمینان حاصل کنند و از تقلب و کلاهبرداری در مراحل مختلف تولید و توزیع جلوگیری کنند.
چالش‌‌‌ها و موانع پذیرش عمومی بلاک‌چین
هرچند بلاک‌چین در کشور پتانسیل‌‌‌های زیادی دارد، اما چالش‌‌‌ها و موانعی نیز در مسیر پذیرش آن وجود دارد. برخی از این چالش‌‌‌ها عبارتند از:
الف) نبود چارچوب‌‌‌های قانونی و مقرراتی: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌‌‌ها در پذیرش بلاک‌چین در ایران، نبود قوانین و مقررات مشخص است. اگرچه برخی از نهادهای دولتی و بانک مرکزی به تنظیم مقررات در زمینه ارزهای دیجیتال پرداخته‌‌‌اند، هنوز چارچوب‌‌‌های قانونی واضحی برای استفاده از بلاک‌چین در دیگر صنایع وجود ندارد. نبود قوانین مشخص، می‌تواند باعث ایجاد ابهام و نگرانی‌های حقوقی برای کسب‌و‌کارها و سرمایه‌گذاران شود.
ب) مشکلات فنی و زیرساختی: برای استفاده گسترده از بلاک‌چین، نیاز به زیرساختهای فنی پیشرفته و اینترنت با سرعت بالا وجود دارد. در برخی از مناطق، سرعت اینترنت همچنان پایین بوده و مشکلات دسترسی به اینترنت با کیفیت بالا می‌تواند پذیرش بلاک‌چین را با مشکل مواجه کند. همچنین، توسعه زیرساختهای فناوری برای پشتیبانی از بلاک‌چین در کشور، نیازمند سرمایه‌گذاری‌‌‌های کلان و هم‌‌‌افزایی بین بخش‌‌‌های مختلف دولتی و خصوصی است.
ج) آگاهی کم از فناوری: یکی دیگر از چالش‌‌‌های موجود در پذیرش بلاک‌چین در ایران، عدم‌آگاهی کافی از این فناوری در بین عموم مردم و حتی بخش‌‌‌هایی از جامعه کسب و کار است. بلاک‌چین به عنوان یک فناوری پیچیده نیازمند آموزش و افزایش آگاهی است. فقدان دانش فنی در بین بسیاری از فعالان اقتصادی می‌تواند موجب کاهش اعتماد و پذیرش این فناوری شود.
چشم‌‌‌انداز آینده
با وجود تمامی چالش‌‌‌ها، پذیرش بلاک‌چین در ایران می‌تواند به مزایای فراوانی منجر شود. در زیر به برخی از فرصت‌‌‌ها و چشم‌‌‌اندازهای این فناوری در کشور اشاره می‌‌‌کنیم:
الف) ارتقای شفافیت اقتصادی و دولتی: بلاک‌چین می‌تواند در افزایش شفافیت اقتصادی و دولتی در کشور نقش بسزایی ایفا کند. با استفاده از این فناوری، تمامی تراکنش‌‌‌ها و داده‌‌‌های مالی به صورت شفاف و غیرقابل تغییر ثبت می‌‌‌شوند و می‌توانند در دسترس عموم قرار گیرند. این امر می‌تواند فساد را کاهش دهد و باعث بهبود اعتماد عمومی به سیستم‌های دولتی و اقتصادی شود.
ب) فرصت‌‌‌های جدید برای جذب سرمایه‌گذاری: پذیرش بلاک‌چین می‌تواند فرصت‌‌‌های جدیدی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی فراهم کند. ایران با بهره‌‌‌برداری از بلاک‌چین می‌تواند به قطب نوآوری و فناوری در خاورمیانه تبدیل شود و با ایجاد شرایط مناسب برای استارت‌آپ‌‌‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه بلاک‌چین، به جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی کمک کند.
ج) رشد صنایع نوآورانه: استفاده از بلاک‌چین می‌تواند به رشد صنایع نوآورانه در کشور کمک کند. شرکت‌های فعال در زمینه فناوری بلاک‌چین می‌توانند در توسعه محصولات و خدمات جدیدی در حوزه‌‌‌های مختلف، از جمله بانکداری، بیمه و سلامت، نقش‌‌‌آفرینی کنند. این رشد می‌تواند فرصت‌‌‌های شغلی جدیدی را ایجاد کرده و اقتصاد دیجیتال کشور را تقویت کند.
پذیرش عمومی بلاک‌چین در حال حاضر در مراحل اولیه خود قرار دارد، اما با توجه به پتانسیل‌‌‌های فراوان این فناوری، به نظر می‌رسد که در آینده‌‌‌ای نزدیک ایران بتواند به یکی از قطب‌‌‌های اصلی فناوری بلاک‌چین در منطقه تبدیل شود. دولت و بخش خصوصی باید با همکاری یکدیگر، موانع موجود را از پیش‌‌‌رو بردارند و فرصت‌‌‌های این فناوری را در صنایع مختلف کشور به حداکثر برسانند. بلاک‌چین می‌تواند آینده‌‌‌ای روشن برای اقتصاد کشور به ارمغان بیاورد، مشروط بر اینکه تمامی فعالان این عرصه در کنار یکدیگر و با استفاده از تکنولوژی‌‌‌های نوین به پیشرفت ادامه دهند.
