با رشد محبوبیت بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال، مالیات دیر یا زود به سراغ معامله‌گران این دارایی‌های بلاک‌چینی نیز خواهد آمد
مالیات در کمین ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال؟
درحالی‌که در ابتدا برخی احتمالات پیرامون ممنوعیت معاملات ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال وجود داشت، اما امروزه اکثر کشور‌‌‌‌‌های جهان به‌ویژه آمریکا به‌جای ممنوعیت رویکرد، قانون‌گذاری و افزایش نظارت را در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال درپیش گرفته‌‌‌‌‌اند. یکی از مواردی که با افزایش قانون‌گذاری و نظارت‌ها همواره مورد‌توجه کاربران و سرمایه‌گذاران قرار دارد، مساله مالیات است. درحالی‌که در گذشته مالیات بر ثروت، موقعیت اجتماعی و مالکیت دارایی‌ها تمرکز داشت، اما در دنیای مدرن مالیات بر عایدی جایگزین مدل‌های سنتی شده‌است و در سراسر جهان از مردم به ازای درآمد به‌دست آمده مالیات دریافت می‌شود. بنابراین کسب درآمد از بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال نیز استثنا نیست، با این‌وجود به دلیل خلأ قانونی تا به امروز در کمتر کشوری سرمایه‌گذاران این بازار مالی نوین مشمول پرداخت مالیات شده‌اند؛ شرایطی که ممکن است در حال تغییر باشد و به‌زودی کشور‌‌‌‌‌های بیشتری مسیر آمریکا را در پیش بگیرند.
مالیات در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال
اخذ مالیات در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال یک اتفاق عجیب به‌شمار نمی‌‌‌‌‌رود و هم‌اکنون بسیاری از کشور‌‌‌‌‌ها از فعالان بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال مالیات دریافت می‌کنند. آمریکا از جمله این کشور‌‌‌‌‌ها است که از سال۲۰۱۹ از فعالان و سرمایه‌گذاران ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال مالیات دریافت می‌کند. به‌طور کلی در قوانین این کشور اگر ارزش ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال مورد‌استفاده بیش از زمان خرید باشد، فرد باید مالیات سود به‌دست آمده خود را پرداخت کند. علاوه‌بر آن، دریافت ارز دیجیتال به اهداف تجاری به‌عنوان درآمد کسب‌وکار محسوب می‌شود و در نتیجه مشمول مالیات است. استخراج ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال و دریافت توکن به‌عنوان پاداش فعالیت در بلاک‌چین نیز به‌عنوان درآمد شناخته شده‌است و سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا آن را مشمول مالیات می‌‌‌‌‌داند. در قوانین آمریکا، ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال به‌عنوان یک دارایی معرفی شده‌است و بنابراین همانند هر دارایی دیگر، کسب سود در نتیجه فروش، مبادله یا استفاده از آنها در این کشور مشمول پرداخت مالیات بر عایدی می‌شود.
به‌عنوان مثال، اگر یک فرد آمریکایی یک بیت‌کوین با قیمت ۶هزار دلار خریداری کند و آن را مدتی بعد به قیمت ۸هزار دلار به‌فروش برساند، باید بر سود ۲هزار دلاری به‌دست آمده خود مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت کند، بنابراین نحوه محاسبه و اخذ مالیات در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال همانند مالیات بر سایر دارایی‌ها و بازار‌‌‌‌‌های مالی عمل می‌کند. به‌طور کلی تا به امروز در کشور‌‌‌‌‌هایی که از فعالان بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال مالیات گرفته می‌شود، فروش ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال، مبادله ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال برای دریافت دارایی، کالا یا خدمات، مبادله یک ارز دیجیتال با یک ارز دیجیتال دیگر، دریافت ارز دیجیتال به‌عنوان یک روش پرداخت برای فروش کالا یا خدمات، دریافت ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال جدید در نتیجه استخراج، هارد فورک، استیکینگ یا ایردراپ شامل مالیات شده‌است و افراد باید جزئیات آن را در صورت‌حساب مالیاتی خود بیاورند. در این بین خرید ارز دیجیتال با پول فیات، اهدای ارز دیجیتال به خیریه، هدیه‌دادن ارز دیجیتال به شخص ثالث و انتقال ارز دیجیتال میان کیف‌پول‌‌‌‌‌ها شامل مالیات نبوده‌است.
نحوه محاسبه و اخذ مالیات
کشور‌‌‌‌‌ها برای رهگیری درآمد معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال به ابزار‌‌‌‌‌های مختلفی دسترسی دارند. به‌عنوان مثال، صرافی‌‌‌‌‌ها موظف هستند تا اطلاعات معاملات مشتریان خود را در اختیار اداره مالیات قرار دهند تا میزان خرید و فروش ارز دیجیتال هر فرد در طول سال‌مشخص شود. معاملات ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال و واریز و برداشت سود حاصله از معاملات ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال نیز توسط بانک‌ها قابل بررسی است و اداره مالیات می‌تواند این اطلاعات را جمع‌‌‌‌‌آوری کند. با این‌وجود، ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال ماهیتی غیرمتمرکز دارند و بنابراین کاربران و معامله‌گران همواره این امکان را دارند تا به‌جای فعالیت در صرافی‌‌‌‌‌های متمرکز، با هویت مخفی از صرافی‌‌‌‌‌ها و پلتفرم‌های غیرمتمرکز برای ذخیره و معاملات ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال استفاده کنند که بررسی و رهگیری درآمد تریدر‌‌‌‌‌ها را دشوار می‌کند.
این چالش هم‌اکنون به‌طور گسترده متوجه سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا است. یک گزارش منتشرشده در اواخر سال۲۰۲۳ حاکی از آن است که میزان حجم پرونده‌‌‌‌‌های تخلف مالیاتی ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال در کشور آمریکا افزایش شدیدی یافته‌است، درحالی‌که سه سال‌قبل اکثر پرونده‌‌‌‌‌های مرتبط با بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال بر پولشویی تمرکز داشتند، این گزارش نشان‌داد که در سال۲۰۲۳ تقریبا نیمی از پرونده‌‌‌‌‌ها مرتبط با مالیات بوده‌است.
به همین دلیل قانون‌گذاران این کشور طی چند وقت اخیر مقامات را تحت‌فشار قرار داده‌اند تا چارچوب قانونی و نظارتی بهتری برای بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال تعیین و اجرا کنند. در نتیجه این فشار‌‌‌‌‌ها، بسیاری از فعالان و شرکت‌های ارز دیجیتال با مشکلات بزرگی مواجه شده‌اند. صرافی بایننس از جمله جدیدترین نمونه‌‌‌‌‌ها به‌شمار می‌رود که در نتیجه سختگیری‌‌‌‌‌های اخیر قانون‌گذاران آمریکایی مجبور به محدودسازی فعالیت شعبه آمریکا خود و پرداخت جریمه‌‌‌‌‌های سنگین شد. اما با وجود افزایش سختگیری‌‌‌‌‌ها، فرار مالیاتی همچنان به‌طور گسترده در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال آمریکا رخ می‌دهد؛ شرایطی که به‌خوبی سختی اعمال قانون و دریافت مالیات در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال را نشان می‌دهد.
مالیات ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال در ایران
با وجود اخذ مالیات بر عایدی ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال در کشور آمریکا و بسیاری از کشور‌‌‌‌‌های دیگر جهان، برخی کشور‌‌‌‌‌ها مانند ایران هنوز از سرمایه‌گذاران و تریدر‌‌‌‌‌های بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال مالیات دریافت نمی‌کنند. یکی از دلایل اصلی این موضوع، بلاتکلیفی شرایط قانون‌گذاری است. با وجود قانون‌گذاری شفاف صنعت استخراج ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال در کشور، معاملات دارایی‌های بلاک‌چینی و فعالیت مردم در این بازار هنوز چارچوب مشخصی ندارد. در این شرایط، بعید است که به ناگهان مالیات بر عایدی در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال معرفی شود و برخی قانون‌گذاری‌‌‌‌‌ها پیش‌نیاز آن خواهند بود. البته فعالیت در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال به‌طور کامل معاف از مالیات نیست و شرکت‌های فعال و صرافی‌‌‌‌‌ها هر‌ساله به دولت مالیات‌‌‌‌‌های خود را پرداخت می‌کنند.
علاوه بر آن، از سال۱۳۹۸ سازمان امور مالیاتی ایران به مراکز استخراج ارز دیجیتال اعلام کرده است به‌عنوان واحد تولید صنعتی شناخته می‌شوند و مشمول مقررات مالیاتی هستند. با این وجود، هم‌اکنون قوانین و مقررات مشخصی برای اخذ مالیات از تراکنش‌ها و سرمایه‌گذاری در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال وجود ندارد که می‌تواند برخی آسیب‌ها را برای پیشرفت این بازار نوین مالی در کشور به‌همراه داشته‌باشد. نبود قوانین شفاف برای فعالیت در بازار و نحوه محاسبه مالیات می‌تواند برخی سردرگمی‌‌‌‌‌ها را برای فعالان ایجاد کند و سرمایه‌گذاران و تریدر‌‌‌‌‌های داخلی را به فعالیت در پلتفرم‌های جهانی و غیرمتمرکز هدایت کند؛ شرایطی که زمینه را برای بی‌‌‌‌‌عدالتی و فرار مالیاتی فراهم می‌کند. نبود قوانین شفاف مالیاتی و چارچوب فعالیت می‌تواند به‌عنوان مانعی برای رشد بازار پرپتانسیل ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال داخلی نیز عمل کند و از افزایش ورود سرمایه و گسترش پلتفرم‌‌‌‌‌ها و خدمات این بازار جلوگیری کند.
طی چند سال‌اخیر ایجاد چارچوب قانونی فعالیت در بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال کشور بیش از پیش مورد‌توجه قانون‌گذاران قرارگرفته‌است و اخیرا با افزایش تمرکز بر درآمد مالیاتی کشور، این احتمال وجود دارد که این شرایط تغییر کرده و معامله‌گران و سرمایه‌گذاران دارایی‌های بلاک‌چینی ایران نیز مشمول پرداخت مالیات شوند. به همین دلیل مهم است که همواره فعالان و سرمایه‌گذاران بازار ارز‌‌‌‌‌های دیجیتال اطلاعات خود را پیرامون شرایط مالیات و رویه‌‌‌‌‌های سازمان امور مالیاتی به‌روز نگه دارند تا فعالیت‌های مالی خود را براساس جدیدترین قوانین تنظیم‌شده مدیریت کنند.
