سعیدهسادات فهری:
آغاز سفر رئیسجمهور به آمریکا و حضور در مجمع سالانه سازمان ملل متحد در نیویورک، شایعات درباره کلید خوردن دوباره گفتوگو میان ایران و کشورهای درگیر در پرونده هستهای را شدت بخشیده و امیدواری به بازگشت برجام به صحنه سیاست خارجی را افزایش داده است. اما آیا برجام که قراردادی مربوط به سال ۲۰۱۵ است و نطفه آن حدود یکدهه پیش بسته شد، امکان احیا دارد؟ آیا این توافق تاریخی که زمینهساز برچیده شدن برخی از تحریمهای جهانی علیه ایران بود، هنوز زنده است؟
از زمان انعقاد برجام در ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ تا امروز، ۹سال زمان سپری شده است؛ ولی شرایطی که به لحاظ وضعیت غنیسازی در ایران و وضع تحریمها از سمت طرف مقابل وجود دارد، به دلیل خروج یکجانبه دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین آمریکا از برجام در اردیبهشتماه ربطی به آن مقطع ندارد. امروز وضعیت غنیسازی ایران نسبت به آنچه در برجام آمده، از چند منظر تغییر کرده است. نخست شروع غنیسازی ۶۰درصدی از سوی ایران است که قبلا چنین اقدامی صورت نمیگرفت. دومین مساله آغاز مجدد غنیسازی ۲۰درصدی است که با شروع برجام این غنیسازی نیز متوقف شده بود، اما بعد از خروج یکجانبه ترامپ از برجام دوباره راهاندازی شد.
سال ۲۰۲۵ برای بسیاری از کشورهای منطقه و سیاست بینالملل نشانههایی از ابهام امنیتی را منعکس میسازد. هر گاه فضای سیاست جهانی مبتنی بر ابهام امنیتی و راهبردی باشد، در آن شرایط گزینههای متفاوت و حتی متعارضی در روابط کشورها شکل میگیرد. ایران، ایالاتمتحده و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۵ باید مرزبندیهای جدیدی را در دستور کار قرار دهند. برخی از نظریهپردازان اعتقاد دارند که به قدرت رسیدن ترامپ ضریب و احتمال همکاریهای متقابل ایران و سیاست بینالملل را افزایش خواهد داد.
سخنان اخیر دکتر مسعود پزشکیان در مورد حل مشکلات اقتصادی، بیش از پیش موجب توجه به مساله تحریم و سیاست خارجی شده است. کارشناسان اتفاق نظر دارند که بدون رفع تحریمها و انجام گشایشی در سیاست خارجی، مشکل میتوان انتظار گشایش چندانی در شرایط اقتصادی را داشت. مشکل تنها آثار مستقیم تحریم نیست، مشکل اصلی تالی فاسدهای تحریم است. در درستی سخن دکتر پزشکیان در مورد ضرورت جلب حداقل ۱۰۰میلیارد دلار سرمایه خارجی برای تحقق رشد ۸درصدی و رفع ناترازیها و... تردیدی نیست.