توفان سکولارها؛ عصر تازه برای ترکیه؟
بوچاک با تکرار یکی از شعارهایی که در روز پیروزی در کارزار انتخاباتی اکرم امام‌‌‌اوغلو سرداده می‌شد، گفت: «پیامی که رأی‌‌‌دهندگان ارسال کردند کاملا واضح است: ترکیه سکولار است و سکولار خواهد ماند.» او افزود: «این فقط مربوط به شهرداری‌‌‌هایی نیست که اکنون مخالفان کنترل می‌کنند، بلکه نشان می‌دهد که واقعا می‌‌‌تواند آینده سیاسی بدون [رجب طیب] اردوغان رئیسجمهور ترکیه و سلطه حزب عدالت و توسعه وجود داشته باشد.» حتی برای تحلیلگرانی که بسیار محتاط‌‌‌تر از حامیان جوان و جسور اپوزیسیون هستند، انتخابات محلی روز یکشنبه چیزی جز یک زلزله سیاسی برای ترکیه نبود. هرگز در طول چند دهه تسلط آهنین اردوغان بر کشور، حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) چنین نتایج ناامیدکننده‌ای به‌‌‌دست نیاورده بود. حزب حاکم کمتر از ۳۵.۵درصد آرای انتخابات هفته گذشته را به‌‌‌دست آورد و برای اولین‌‌‌بار از زمان اولین پیروزی خود در سال ۲۰۰۲ به مقام دوم در فهرست سراسری سقوط کرد و کنترل خود را بر تعدادی از شهرداری‌‌‌ها و شوراهای محلی که قبلا بر آنها حکومت می‌‌‌کرد، از دست داد.
در مقابل، به‌‌‌رغم اینکه حزب جمهوری‌خواه خلق با چالش‌‌‌های قابلتوجهی مواجه بود و از ائتلاف گسترده‌‌‌تر اپوزیسیون سال گذشته در انتخابات ریاست‌جمهوری به جایی نرسید، این، پیروزی غیرمنتظره‌‌‌ای برای مهم‌ترین حزب اپوزیسیون بود. حزب اصلی اپوزیسیون بیش از ۳۷.۵درصد آرای ملی را به دست آورد و از رقیب سیاسی خود پیشی گرفت و برای اولین بار از سال ۱۹۷۷ در رقابتهای انتخاباتی پیروز شد. نامزدهای شهرداری این کشور پیروزی‌‌‌های واضح و تاثیرگذاری را در پنج شهرداری بزرگ ترکیه به دست آوردند که به معنی تکرار پیروزی‌‌‌های برجسته در استانبول، آنکارا و ازمیر و افزایش بیشتر شکاف بین مردم و حزب عدالت و توسعه است. مهم‌تر از همه، «موج قرمز» یکشنبه فراتر از مناطق ساحلی و مراکز شهری ترکیه که سنگرهای سنتی مخالفان محسوب می‌‌‌شوند، گسترش یافت و شهرهای محافظه‌کارتر آناتولی مانند اوشاک و آفیون را تصرف کرد.
این تحول قابلتوجهی است که فرض تسلط طبیعی حزب عدالت و توسعه بر آناتولی مرکزی را به چالش می‌‌‌کشد و نشان می‌دهد که حمایت از دولت در بحبوحه افزایش قیمت‌ها و تورم نزدیک به ۷۰درصد، فروپاشی لیر ترکیه و رشد ضعیف اقتصادی به طور قابلتوجهی کمتر شده است. اگرچه غیرمنتظره‌‌‌ترین اتفاق برای حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه رقم خورد و این نتایج فراتر از انتظارات بود، اما بیشتر نگاه‌‌‌ها به استانبول، بزرگ‌ترین شهرداری ترکیه دوخته شده بود؛ جایی که شهردار فعلی اکرم امام‌‌‌اوغلو با بیشترین اختلاف در طول چهار دهه گذشته پیروز شد. اردوغان خود به‌وضوح شهرهای بزرگ، بهویژه استانبول را به‌‌‌عنوان میدان اصلی رقابتهای انتخاباتی روز یکشنبه تعریف کرده بود و چند بار تکرار کرد که «هیچ چیزی جز بازپس‌‌‌گیری کنترل بزرگ‌ترین شهرهای ترکیه برای حزب حاکم قابل قبول نیست.»
اما هدف سیاسی رئیسجمهور ترکیه محقق نشد؛ زیرا مورات کوروم نامزد حزب -که برخی او را جانشین بالقوه رهبری حزب عدالت و توسعه می‌‌‌دانند، در صورتی که اردوغان به وعده بازنشستگی سیاسی خود عمل کند- در نظرسنجی‌‌‌ها به‌شدت ضعیف عمل کرد. از سوی دیگر، شهردار کاریزماتیک استانبول یک‌نتیجه موفقیت‌‌‌آمیز دیگر به دست آورد و به‌‌‌طور کامل صعود خود را به مرکز صحنه سیاست ترکیه تثبیت کرد. گمانه‌‌‌زنی‌‌‌ها مبنی بر اینکه امام‌‌‌اوغلو ممکن است در نهایت به نامزد مخالفان برای انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی ترکیه تبدیل شود بیشتر شد، زیرا او همزمان با سخنرانی محتاطانه اردوغان، با چند کانال تلویزیونی که دو رهبر را به طور همزمان نشان می‌‌‌دادند و این دو را با هم مقایسه می‌‌‌کردند، سخنرانی پیروزی خود را ایراد کرد. یکشنبه، 31مارس، همچنین برای یکی دیگر از ستاره‌‌‌های نوظهور حزب جمهوری‌خواه خلق، شهردار منصور یاواش، شبی فراموش‌نشدنی بود. او توانست با اختلاف 25درصدی از رقیب خود پیشی بگیرد. همچنین این شب، برای اوزگور اوزل، رهبر جدید حزب بی‌‌‌نظیر بود که جایگاه خود را در راس تثبیت کرد.
در زمانی که حزب عدالت و توسعه در حال تلاش برای پرورش نسل جدیدی از رهبران است که میتوانند میراث مردمی اردوغان را به ارث ببرند، به نظر می‌رسد حزب جمهوری‌خواه خلق انتخاب‌‌‌های فراوانی دارد. برخی تحلیلگران اشاره می‌کنند که پس از نتایج روز 31مارس، حزب منابع خود را از طریق شهرداری افزایش خواهد داد. همین امر موجب می‌شود بودجه بیشتری در اختیار اپوزیسیون قرار گیرد و بنابراین قادر به اجرای کمپین‌‌‌های بزرگ‌تری در آینده هستند. انتخابات محلی تکان‌‌‌دهنده 31مارس نیز اثرات موجی داشت که فراتر از دو حزب بزرگ سیاسی ترکیه بود. حزب «خوبِ» راست میانه، به رهبری مرال آکشنر، عملکرد بسیار ضعیفی داشت و کمتر از 5درصد کل آرا را به دست آورد. همچنین حزب افراطی حرکت ملی ترکیه که بخشی از ائتلاف حزب حاکم است، عملکرد ضعیفی داشت و او نیز در همین حدود آرای مردم را به‌‌‌دست آورد. به جای آنها، حزب «ینیدن رفاه» (رفاه جدید) در مجموع 6.2درصد آرا را به دست آورد و کنترل 56حوزه انتخاباتی را به دست آورد و به عنوان سومین نیروی سیاسی قدرتمند در اداره محلی ظاهر شد. تغییر چشم‌‌‌انداز سیاسی که پس از انتخابات محلی ترکیه پدیدار شد، موجب تحلیل‌‌‌های متفاوت متعددی از سوی مفسران شده است.
آنها به اتفاق آرا موافقند که این نتیجه به‌‌‌طور غیرقابل انکاری باعث جسور شدن حزب اصلی اپوزیسیون شده است که اکنون از کنترل 14شهرداری شهری و 406منطقه انتخاباتی برخوردار است و اساسا مسوولیت اداره محلی در مناطقی را که بیش از 60درصد از جمعیت ترکیه در آن ساکن هستند، به عهده می‌گیرد. بالاتر از هر چیز، نتایج، حامیان اپوزیسیون را خوش‌بین کرد و نشان داد که تغییر سیاسی در ترکیه همچنان یک احتمال است؛ آن هم در شرایطی که حزب عدالت و توسعه سلطه زیادی بر عرصه‌‌‌های سیاسی، نهادی و رسانه‌‌‌ای دارد و انتقادات را برنمی‌‌‌تابد و تا حد زیادی منتقدان را خاموش کرده است.
اما برخی پیش‌تر هشدار داده‌‌‌اند که پیروزی حزب جمهوری‌خواه خلق ممکن است به انتخابات محلی محدود شود، بنابراین حامیان اردوغان احساس کنند که میتوانند انتقاد خود را از مدیریت اقتصاد بدون عواقب عظیم در صحنه سیاسی ابراز کنند. برخی دیگر خاطرنشان کرده‌‌‌اند که پیروزی اپوزیسیون عمدتا نتیجه حمایت کردها بوده است که لزوما یک تحول طولانی‌مدت نیست، در حالی که برخی از مفسران نیز به ظهور شگفت‌انگیز «ینیدن رفاه» اشاره می‌کنند تا نشان دهند که تهدید واقعی برای حزب عدالت و توسعه است. تسلط بر صحنه سیاسی ترکیه ممکن است ناشی از حاشیه‌‌‌های ناسیونالیستی یا اسلامی باشد.
رئیسجمهور ترکیه به‌‌‌نوبه خود، از بالکن مقر حزب خود در آنکارا، شکست را پذیرفت؛ اما ارزیابی‌‌‌ای کرد نشان داد که نتایج روز یکشنبه برای حزب عدالت و توسعه «پایان نیست، بلکه نقطه عطفی» است که می‌‌‌تواند از درس گرفتن از اشتباهاتش برای انتخابات ریاست‌جمهوری استفاده کند. باید دید که آیا وعده اردوغان به مدیریت معکوس، به اصلاح چشم‌‌‌انداز اقتصادی ترکیه اشاره دارد یا بازگشت به سیاست‌‌‌های ملی‌گرایانه، لفاظی‌‌‌های قطبی و افزایش بیشتر مخالفت‌‌‌های سیاسی. در این میان، یک چیز قطعی است؛ به‌‌‌رغم امید دوباره و امکان تغییر، رئیسجمهور ترکیه تا سال 2028 باقی می‌‌‌ماند و چهار سال زمان بسیار طولانی در سیاست است؛ بهویژه در کشوری که از نظر سیاسی سیال و پر از شگفتی است.
