اتاق تهران از معاملات تجاری ایران، ترکیه و عربستان گزارش داد
تجارت قطره‌چکانی با قاره سبز
بر اساس آمار رسمی، صادرات ایران به اتحادیه اروپا در هشت‌ماهه نخست سال‌جاری میلادی به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته ۳۰درصد افزایش ارزشی داشته است، اما با توجه به رقم صادرات ایران در بازه مذکور در سال‌گذشته که تنها ۵۶۵میلیون یورو بوده است افزایش ۳۰درصدی آن چندان قابل‌اعتنا نیست، به‌ویژه هنگامی که با کشورهای رقیب ایران مقایسه شود.
گزارش اخیر معاونت بررسی‌‌‌‌‌های اتاق تهران که به آمار هشت‌ماهه تجارت اروپا با سه کشور ایران، ترکیه و عربستان اختصاص دارد، نشان می‌دهد صادرات عربستان‌سعودی به اتحادیه اروپا به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته ۱۰۳درصد افزایش داشته است. بر اساس این آمار حجم صادرات ترکیه به این قاره نیز ۳۲درصد افزایش یافته است.
درحالی‌که ترکیه صادرات ۴۹,۵۷۸میلیون یورویی خود در ۸ماهه نخست ۲۰۲۱ را به بیش از ۶۵میلیارد یورو در ۸ماهه نخست سال‌جاری افزایش داده و عربستان صادرات ۱۲,۹۳۶میلیون یورویی خود را بیش از دوبرابر کرده و به بالای ۲۶میلیارد یورو رسانده است، ایران صادرات ۵۶۵میلیون یورویی صادرات خود در ۸ماهه نخست سال‌پیش را در ۸ماهه امسال به ۷۳۲میلیون یورو افزایش داده است که نشان‌دهنده عملکردی بسیار ضعیف است، موضوعی که نباید از آن تعجب کرد. متولیان تجارت در ایران امروز در سخنان خود تنها به تکرار ترجیع‌‌‌‌‌بند اوراسیا، روسیه و تجارت با همسایگان مشغولند، درحالی‌که بنا به آمار یادشده، همین همسایگان به ظاهر راهی اروپا هستند؛ نمونه آن‌هم عربستان و ترکیه است. علاوه‌بر تفاوت در حجم تجارت میان ایران و دو کشور دیگر مورد بررسی در این گزارش، درحالی‌که مازاد تراز تجاری دو کشور سعودی و ترکیه به ترتیب ۳/ ۲میلیارد یورو و ۳/ ۶میلیارد یورو با اروپا است، تراز تجاری ایران نشان‌دهنده تراز منفی به میزان ۹/ ۱میلیارد یورو است.
اظهارات مسوولان در سال‌های اخیر چه در دولت گذشته و چه در دولت کنونی، نشان می‌دهد که عزمی برای توسعه روابط تجاری با اروپا وجود ندارد و تمرکز سیاستگذاران برای تجارت، تنها معطوف به کشورهای منطقه است. این رویکرد در حالی در دستور کار دولت‌ها قرار گرفته که ایران حتی در بازارهای منطقه‌ای هم چندان موفق عمل نکرده است و از سوی دیگر بخش بزرگی از بازار دنیا را با چنین تفکری، نادیده می‌گیرد و با این منطق، بازاری با این حد از جذابیت و اهمیت استراتژیک را دو دستی تقدیم رقبای خود می‌کند. جز بحث صادرات به اروپا، گشودن باب مراوده با این قاره می‌تواند به صادرات فناوری و دانش به ایران منجر شود.
بازار اتحادیه اروپا یکی از جذاب‌‌‌‌‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای جهان است که سبب تمایل طبیعی کشورها برای تجارت با ۲۷کشور این اتحادیه است. علاوه‌بر حجم بالای تقاضای بازار اروپا، سهم‌‌‌‌‌گیری از این بازار به‌ویژه در بخش‌های حیاتی نظیر مواد خام به‌عنوان خوراک صنعت جهان امتیازی راهبردی محسوب می‌شود و از این منظر همواره رقابتی سنگین میان کشورها در راستای مشارکت با این قاره وجود دارد که ایران امروز بازی را به عربستان واگذار کرده است. از طرف دیگر بازارهای غیرنفتی اروپا را برای ترکیه محفوظ داشته است.
در مورد ایران نیز همیشه سیاست امروزی پیگیری نمی‌‌‌‌‌شد و در تلاش برای فتح بازار اروپا از این قاعده مستثنی نبود و رقابت می‌کرد. امری که با توجه به تمایل دوطرفه و متقابل ایران نیز روابطی متناسب با موقعیت خود با کشورهای اروپایی داشت. اما گزارش‌های بسیار، از جمله گزارش اخیر معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی تهران حاکی است که ایران سهمی بسیار اندک از بازار وارداتی ۲۷کشور اتحادیه دارد و در مقابل، برخی کشورهایی که تفاوت ساختاری و جغرافیایی چندانی با ایران ندارند، نه‌تنها سهمی چشمگیر از بازار اروپا دارند بلکه روند تجارت اروپایی آنها نیز صعودی است.
واگذاری بازی تجاری
بر اساس آمار رسمی، ارزش واردات کالایی اتحادیه اروپا از کشورهای خارج از این اتحادیه طی هشت‌ماهه نخست سال۲۰۲۲، حدود ۱۹۶۷میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته حدود ۵۰درصد افزایش داشته است. در همین مدت صادرات این اتحادیه نیز به اقتصادهای خارج از منطقه حدود ۱۶۵۸میلیارد یورو اعلام‌شده که با رشد ۱۸درصدی نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته همراه بوده است. این گزارش می‌نویسد: به‌دنبال بروز بحران ناشی از جنگ روسیه و اوکراین و افزایش بهای کالاهای اساسی به‌ویژه نفت و گاز طبیعی، اختلالاتی در زنجیره تامین مواد غذایی اتفاق افتاده است. آمار این گزارش می‌گوید؛ واردات گروه کالایی سوخت‌‌‌‌‌های معدنی و روان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌های اتحادیه‌‌‌‌‌اروپا از خارج از این منطقه طی ۸ماهه۲۰۲۲ حدود ۵۴۴میلیارد یورو بوده که نسبت به دوره مشابه سال‌گذشته بیش از ۵/ ۲برابر شده‌است. علاوه بر این طی هشت‌ماهه نخست سال۲۰۲۲ میانگین واردات و صادرات ماهانه اتحادیه اروپا از اقتصادهای خارج از این منطقه به ترتیب حدود ۲۴۶ و ۲۰۷میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته به ترتیب افزایش ۵/ ۱ برابری و ۲/ ۱برابری داشته است. اقتصادهای ترکیه، عربستان‌سعودی و ایران به ترتیب سهم‌‌‌‌‌های ۳/ ۳، ۳/ ۱ و ۵/ ۰درصدی از کل واردات اتحادیه اروپا از خارج از این اتحادیه طی هشت‌ماهه ۲۰۲۲ را دارا بوده‌اند.
گزارش اتاق می‌گوید؛ بر اساس آمار عملکرد ۸ماهه اقتصاد اروپا تجارت این قاره از نظر ارزش به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته برای هر ۳کشور ایران، ترکیه و عربستان شاهد افزایش بوده است. در هشت‌ماهه نخست سال۲۰۲۲ صادرات ترکیه به اروپا ۶۵.۵۰۲میلیون یورو بوده که شاهد رشدی ۳۲درصدی است. این رقم برای عربستان‌سعودی در هشت‌ماهه نخست سال۲۰۲۲، رقم ۲۶.۲۹۴میلیون یورو بوده که نشان از افزایش ۱۰۳درصدی واردات اروپا از عربستان دارد. این رقم برای ایران بسیار اندک است و تنها ۷۳۲میلیون یورو واردات از ایران به اتحادیه صورت‌گرفته که نشان از افزایشی ۳۰درصدی به نسبت مدت مشابه سال‌گذشته است.
بر اساس این آمار صادرات کالایی ترکیه و عربستان‌سعودی به اتحادیه اروپا طی هشت‌ماهه نخست ۲۰۲۲ به ترتیب ۸۹برابر و ۳۶برابر ایران ارزش دارد. علاوه بر این، مازاد تجاری ۳/ ۲میلیارد یورویی ترکیه و مازاد ۳/ ۶میلیارد یورویی عربستان‌سعودی در مقابل کسری تراز تجاری ۹/ ۱میلیارد یورویی ایران در تجارت با اتحادیه اروپا طی مدت مورد بررسی حاکی از سیاستگذاری نامناسب و عملکرد نامطلوب برای نمونه در رقابت با دو کشور عربستان و ترکیه است. روند ماهانه تجارت کالایی این ۳ کشور در‌ماه اوت نیز نتیجه‌‌‌‌‌ای مشابه دارد. ترکیه در این‌ماه ۸/ ۷میلیارد یورو صادرات به اتحادیه اروپا داشته است. این رقم برای عربستان‌سعودی ۲/ ۴میلیارد یورو بوده است که در مقایسه با این ارقام صادرات ۹۲میلیون یورویی ایران به این اتحادیه ناچیز به‌نظر می‌رسد.
این گزارش می‌نویسد؛ طی نیمه نخست ۲۰۲۲ کل صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا حدود ۲۷۲میلیون تن و به ارزش حدود ۵۵۴میلیون یورو بوده که در قیاس با نیمه نخست ۲۰۲۱ از لحاظ وزنی با رشد ۳۰درصدی و از لحاظ ارزشی با افزایش ۳۶درصدی همراه بوده است. در همین بازه ۶ماهه سال‌جاری حدود ۷۳درصد از صادرات کالایی ایران به این اتحادیه به مقصد ۵کشور آلمان، ایتالیا، رومانی و بلغارستان صادرشده که اگرچه از حیث ارزشی، همه افزایش داشته‌اند ولی از لحاظ وزنی صادرات ایران به ایتالیا در نیمه‌اول۲۰۲۲ در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته حدود ۲۲درصد کاهش و به مقصد آلمان نیز حدود ۱۸درصد افت داشته است. بالاترین رشد مقداری صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی بازه زمانی موردنظر متعلق به کشورهای اسلوونی، جمهوری چک و بلژیک و بالاترین افت نیز متعلق به مقاصد پرتغال، مالت و لوکزامبورگ است. طی نیمه نخست۲۰۲۲ کل واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا حدود ۴۶/ ۱میلیون تن و به ارزش حدود ۲میلیارد یورو بوده که در مقایسه با نیمه نخست۲۰۲۱ از لحاظ وزنی با افت ۱۴درصدی همراه بوده است.
طی نیمه نخست سال‌جاری حدود ۷۲درصد از واردات کالایی ایران از این اتحادیه از مبادی ۵کشور: آلمان، ایتالیا، هلند، فرانسه و رومانی انجام‌شده‌است که در مقایسه با نیمه نخست۲۰۲۱، از لحاظ مقداری نیز (به استثنای فرانسه) با افت واردات طی مدت مورد بررسی مواجه شده‌اند. بالاترین رشد مقداری واردات ایران از اتحادیه اروپا طی بازه زمانی موردنظر متعلق به فرانسه، ایرلند و مجارستان و بیشترین افت وزنی نیز متعلق به مبادی مالت، اسلوونی و استونی است.
