بررسی آینده پارلمان بخش‌خصوصی در گفت‌وگو با اعضای اتاق ایران
بیم از تجارت، ترس از سیاست
به همین بهانه گفت‌وگوهای پیشرو با تعدادی از اعضای هیات‌نمایندگان از طیف‌‌‌‌‌‌‌ها، مناطق و رده‌‌‌‌‌‌‌های مختلف اتاق بازرگانی انجام گرفته‌است. محور این گفت‌وگوها آینده اتاق و انتظارات اعضا از آن است که هرچند با مرکزیت این پرسش انجام گرفت، اما پاسخ‌‌‌‌‌‌‌ها موضوعاتی متنوع‌‌‌‌‌‌‌تر را شامل گرفته است. گفتیم که یک موتیف اصلی در این گفت‌وگوها پررنگ است: نخست نگرانی از تحریم و مشکلات آن برای بخش‌خصوصی از جمله در بخش تجارت و دوم نگرانی اعضا از برخی مسائل داخلی و نیز رابطه اتاق با بخش‌های عمومی و حاکمیتی. تقریبا تمام اعضا فعالیت اتاق در زمان تحریم را عملا مختل اعلام کردند و از همین‌رو طرح انتظار از اتاق را با توجه به وضع کنونی حاکم بر اقتصاد و محدودیت‌های شدید آن چندان دقیق و معنادار نمی‌دانستند، در نتیجه طرح انتظار از اتاق را به رفع تحریم و ایجاد فضا برای فعالیت عادی موکول کردند. هرچند در حالت کلی و با درنظر گرفتن همین شرایط می‌توان گفت نظرات درباره انتظار و آینده اتاق درمیان اعضا دو دسته است. برخی معتقدند با در‌نظر‌گرفتن شرایط موجود، اتاق فعالیت اصلی خود را حتی‌‌‌‌‌‌‌المقدور انجام می‌دهد. در طرف دیگر بعضی به اختلافات داخلی در اتاق اشاره کردند و آن را غیرسازنده و غلبه حاشیه بر متن تعبیر کردند. جز این مسائل، اکثریت قریب به اتفاق اعضا در گفت‌وگو به ارتباط اتاق با بخش‌های عمومی هم در قوه مجریه و هم قوه مقننه پرداختند و جملگی آن را نامطلوب اعلام کردند؛ گرچه دلایل متفاوتی برای آن ارائه کردند.
از اعتبار اتاق کم شده است
علی‌اصغر زبردست، رئیس اتاق همدان ابتدا به بیان مشکلات درونی می‌پردازد و میگوید: «اتاق در این دوره دچار مسائل و مشکلات خاصی شد که به‌نظر من در نتیجه آن از حرمت و اعتبار اتاق کاسته شد. متاسفانه هیات‌رئیسه این دوره نیز موفق به ایفای نقش خود نشد و نتوانست انسجام لازم را ایجاد کند.» زبردست در ادامه به مساله ورود مجلس به مسائل اتاق اشاره کرد و افزود: برخی افراد دانسته یا نادانسته به مشکلات داخلی اتاق دامن زدند. اتاق یک مجموعه از بخش‌خصوصی است که صلاح و مصلحت آن در حیطه اختیارات خود اتاق است و نهادی از بیرون حق‌دخالت در امور آن را ندارد. او این ادعا را مطابق با قوانین مختلف می‌داند، چه قوانین عمومی و چه قوانین و آیین‌نامه‌های داخلی خود اتاق. زبردست بر همین اساس بیان می‌کند: روند تشخیص تخلفات مشخص است. هیات‌نمایندگان در راس این کار قرار دارد و پس از آن شورای‌عالی نظارت قراردارد که نهاد بالادستی است. به اعتقاد من کشاندن این مسائل به مراجع بیرون حرمت‌شکنی اتاق است. این عضو اتاق ایران نیز شرایط کل کشور را از منظر اقتصادی نامناسب می‌داند و معتقد است اقتصاد اکنون به سیاست گره خورده است و تا تعامل با دنیا عادی نشود کاری از فعالان اقتصادی در بخش‌خصوصی ساخته نیست. زبردست ترکیب هیات‌رئیسه آینده اتاق را نیز مهم ارزیابی می‌کند و ابراز امیدواری می‌کند رای‌‌‌‌‌‌‌دهندگان در انتخاب افراد نهایت دقت را به‌کار گیرند.
نقش اتاق مشاوره است، نه مطالبه
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، درباره وضعیت فعلی و آینده اتاق میگوید: شیوه فعلی کار اتاق را قاعدتا رضایت‌‌‌‌‌‌‌بخش نمی‌دانم. تعالی‌‌‌‌‌‌‌بخشی وظیفه همه است و معتقدم در آینده ما نیز باید در همین جهت حرکت کنیم و هر روز سطح کار خود را ارتقا دهیم. نجفی معتقد است وظیفه اتاق پیشرو بودن در امور و هدایت و راهبری اقتصاد و صنعت کشور است که اتاق امروز از انجام آن ناتوان مانده، اما انتظار او این است که در آینده این کار به‌نحو بهتری انجام بگیرد. به گفته این عضو اتاق، امروز افراد همه تلاش خود را برای پیگیری امور انجام می‌دهند و اما واگرایی‌‌‌‌‌‌‌هایی که وجود دارد مانع از تجمیع و تشریک مساعی است. او به ارتباط میان دولت و بخش‌خصوصی می‌پردازد و میگوید: از طرفی دولت میگوید با بخش‌خصوصی همراه است، اما در لایههای میانی دولت می‌بینیم که اصلا تمایلی به همکاری با بخش‌خصوصی ندارند و البته ما هم نتوانستیم در بخش‌خصوصی این وفاق را ایجاد کنیم. به اعتقاد نجفی یکی دیگر از انتظارات از اتاق این است که بتواند در آینده این هماهنگی را برقرار کند. او در توضیح مطلب اضافه می‌کند: برای نمونه می‌شود از طریق سران قوا و وزرا بخواهیم که تعامل با بخش‌خصوصی در لایههای میانی بهتر و راحتتر انجام بگیرد؛ چراکه عمده مشکلات ما در روابط دولت با بخش‌های میانی است. او از ابراز‌تمایل و قول مساعدت مدیران ارشد به بخش‌خصوصی خبر می‌دهد که به‌رغم آن در لایههای پایین‌تر و در عمل مساعدتی نمی‌شود. نجفی در ادامه با انتقاد از اتاق اظهار می‌کند: مساله دیگر عنوان غلطی است که خود اتاق و بخش‌خصوصی بر خود گذاشته است؛ یعنی نقش مشاور سه‌قوه، درحالی‌که نقش ما در آینده باید فراتر از مشاوره باشد. نجفی اضافه می‌کند که اتاق می‌تواند در شروع تصمیم‌گیری‌‌‌‌‌‌‌ها نقش مشاور داشته‌باشد اما در عملکرد کلی خود باید نقش مطالبه‌‌‌‌‌‌‌گری سه‌قوه را داشته باشد. این فعال بخش‌خصوصی تاکید می‌کند برای نمونه عملکرد برنامه‌‌‌‌‌‌‌های ۶گانه بسیار ضعیف بوده و توفیق آن در حد ۳۰درصد بوده است و اتاق و بخش‌خصوصی به‌عنوان نماینده مردم باید درباره این ضعف مطالبه‌‌‌‌‌‌‌گری می‌کرد. نجفی در پایان بزرگ‌ترین ضعف اتاق را اصرار آن بر ایفای نقش حاشیه‌ای و مشورتی می‌داند و ابراز امیدواری می‌کند این ضعف برطرف شود.
انتظاربیشتری نداریم
کرمانی از اتاق قم معتقد است؛ اتاق فعالیت خودش را انجام می‌دهد اما مشکلات کلان کشوری مانند تحریم‌ها و مسائل بین‌‌‌‌‌‌‌المللی موجب می‌شود که کار اتاق نیز آسیب ببیند. این فعال اقتصادی میگوید: روابط بین‌الملل در این چند‌ساله مانع عمده کار ما در اتاق بوده است که شاید بهتر باشد به همین دلیل انتظارات ما از اتاق تعدیل شود. برآورد او این است که اکنون اتاق وظیفه مشاوره‌‌‌‌‌‌‌ای خود را که موردانتظار است، هم برای بخش‌خصوصی و هم برای دولت و سران قوا انجام می‌دهد و در شرایط فعلی فراتر از این انتظار نمی‌توان داشت.
کارشکنی مردم را متضرر می‌کند، نه تاجر را
امان‌الله کهرازی عضو اتاق سیستان و همچنین اتاق مشترک ایران و پاکستان در ابتدای اظهارات خود به موضوع خودتحریمی اشاره می‌کند و در توضیح میگوید: مشکلات بسیاری برای واردات به‌وجود می‌‌‌‌‌‌‌آورند. برای نمونه ما واردات برنج و مواد گوشتی انجام می‌دهیم و ادعای ما این است که تمام برنج ایران را می‌توانیم از طریق پاکستان تامین کنیم. او به زمان گذشته و تحریم‌های پیشین اشاره می‌کند که کمبود کالا در کشور وجود داشت اما با تلاش فعالان بخش‌خصوصی این مشکل برطرف شد. این فعال اقتصادی در ادامه میگوید: امروز کسانی هستند که در این راه کارشکنی می‌کنند و نمی‌گذارند برنج به قیمت ارزان به‌دست مردم برسد. باید از واردکننده بپرسید؛ چه مشکلاتی هست و با چه مسائلی روبه‌‌‌‌‌‌‌رو است. او اضافه می‌کند در نهایت تاجر ضرر نمی‌کند بلکه مردم هستند که از افزایش قیمت‌ها ضرر می‌کنند. کهرازی با انتقاد از وضع موجود تجارت می‌‌‌‌‌‌‌پرسد: کسی می‌‌‌‌‌‌‌پرسد ما ارزمان را از کجا تهیه می‌کنیم؟ چگونه تحریم را دور می‌زنیم؟ تجارت با پاکستان امروز برای ما برکتی است، چون مراودات بانکی ما با مشکل مواجه است. فعالان ماشین لندکروز که وارد نمی‌کنند و امروز وظیفه سنگین تامین گوشت و ارزاق کشور را انجام می‌دهند. کهرازی در نهایت درخواست دارد موانع کار واردات برداشته شود تا فعالان اقتصادی در کمترین زمان ارزاق اساسی را به مردم تحویل دهند. رامین خسروخاور، رئیس فدراسیون صنعت نفت میگوید؛ از کار فعلی اتاق راضی است اما باید به سمت بهبود شرایط گام برداشت. به گفته او: مشکل همه‌جا وجود دارد اما مشکلات باید رفع شود. او اعضای اتاق را به خانواده تشبیه می‌کند و می‌‌‌‌‌‌‌افزاید: قطعا در آینده هم مشکل وجود دارد، در یک خانواده همیشه مشکل وجود دارد، اما همه باید تلاش کنند تا اختلافات برطرف شود.
درگیر حاشیه شدیم
سید‌کمال حسینی، رئیس اتاق سنندج از فعالیت اتاق راضی نیست اما دلیل آن را مسائل کلی کشور می‌داند، نه اتاق. حسینی در توضیح وضع فعلی کشور میگوید: ما امروز برای حداقل مهلت برنامه‌ریزی که یک سال باشد نمی‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم، در این شرایط چه انتظاری می‌توانیم از اتاق داشته باشیم به گفته او قیمت‌ها نوسان دارد، قیمت‌گذاری هم دستوری است و بسیاری مشکلات دیگروجود دارد. با این حال این فعال اقتصادی به مشکلات اتاق می‌پردازد و تصریح می‌کند؛ اتاق یک نهاد اجرایی نیست که بتواند اقدام رسمی انجام دهد اما در عین حال با اشاره به منازعات داخلی اتاق، اثر آن را تضعیف جایگاه اتاق به‌عنوان حلقه اتصال دولت و فعالان می‌داند. رئیس اتاق سنندج از وجه دیگر نیز به مشکلات می‌پردازد و میگوید: سال اولی که هیات‌رئیسه سر کار آمد موضوع انتخابات و جنگ‌‌‌‌‌‌‌های انتخاباتی مطرح بود و عد‌‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌‌ای به سهو یا به عمد مسائل را وارد مرحله حقوقی کرده و فعالان سرگرم این مسائل شدند. امروز هم یک سال است که باز درگیر انتخابات هستیم و مجموع این مسائل باعث‌شده است اتاق نقش اصلی خود را ایفا نکند. حسینی با ابراز امیدواری نسبت به آینده بیان می‌کند: امیدواریم در روزهای پیشرو این مسائل برطرف شود و اتاق بتواند نقش اصلی خود را در راستای حلقه واسط فعالان اقتصادی و مجموعه مدیریتی و نیز مشاورت با قوا با قدرت بیشتری انجام دهد؛ هرچند سهم بخش‌خصوصی در اقتصاد ایران کوچک است و عمده اقتصاد دولتی است و این مساله کار را برای اتاق دشوار می‌کند.
اتاق، پزشک اقتصاد کشور است
خالد‌فرجیان از اتاق سنندج از وضعیت اقتصادی کشور بسیار ناراضی است و معتقد است همه از این مشکلات آگاهی دارند. او در ادامه بیان می‌کند: اما به‌نظر من ما بیشتر دچار تحریم داخلی هستیم. اتاق بازرگانی هم اختیاراتی ندارد که در حوزه فعالیت خودش بخواهد اثرگذاری داشته باشد و ما هم انتظاراتمان را مطابق با واقعیت بیان می‌کنیم. او می‌‌‌‌‌‌‌افزاید: اتاق بازرگانی مثل پزشکی است که از بیماری‌ها و گرفتاری‌های اقتصادی باخبر است، چراکه از طریق اعضا و فعالان با مشکلات اقتصادی به شکل مستقیم برخورد دارد، اما این بیماری اکنون آن‌قدر فراگیر است که همه واقفند در این شرایط کاری از بخش‌خصوصی به نمایندگی اتاق بر نخواهد آمد.
حتی نمی‌دانیم مشکل چیست
خسرو طالبی‌رحیمی رئیس انجمن سیب‌زمینی و عضو اتاق همدان میگوید«به‌عنوان فعال اقتصادی از وضعیت کنونی اصلا راضی نیستم.» او در ادامه از تقسیم اتاق به جناح اقلیت و اکثریت ابراز ناخشنودی می‌کند. او شرایط فعلی را دارای ابهامات زیاد می‌داند و معتقد است مشخص نیست ریشه مشکلات اخیر در اتاق، مربوط به بخش حاکمیتی و قوه مقننه است یا نه. طالبی می‌‌‌‌‌‌‌افزاید: اصلا مشخص نیست مشکل چیست و از کجا آغاز شده است، اما در نهایت همه این مسائل به ضرر فعالان اقتصادی تمام می‌شود و ممکن است در انتخابات آینده به دلیل همین مسائل حاشیه‌ای افراد ناکارآمد سر کار بیایند و اتاق را تحویل بگیرند؛ چون افراد کارآمد و بی‌حاشیه ترجیح می‌دهند در مصدر امور نباشند.
منفعل شده‌‌‌‌‌‌‌ایم
شریعتی‌مقدم، عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان‌رضوی در همین‌باره توضیح می‌دهد: مشکلات زیادی اتاق را از نقش مشاور و پارلمان بخش‌خصوصی به نهادی منفعل تبدیل کرده است. بخشی از وظیفه پارلمان، تصمیم‌‌‌‌‌‌‌سازی است. به‌عنوان مثال در بخش صادرات غیرنفتی، شاهد تصمیم‌‌‌‌‌‌‌های اشتباهی هستیم که خسارات زیادی به ما زده است. او ادامه می‌دهد: نحوه قیمت‌گذاری قیمت‌های پایه صادراتی و چند نرخی بودن قیمت ارز، خسارات زیادی به ما زده است. بخش‌خصوصی باید منسجم‌‌‌‌‌‌‌تر شود تا در اقتصاد تولیدی و محصولی بتوانیم توسعه داشته باشیم. اتاق باید نقش بیشتری هم در توسعه بازارها داشته باشد و دولت نیز باید تصمیم‌‌‌‌‌‌‌سازی در برخی از حوزه‌‌‌‌‌‌‌ها ماندن قیمت‌گذاری را به اتاق بسپارد تا از اقتصاد دستوری فاصله بگیریم و به سمت اقتصاد حمایتی و هدایت‌‌‌‌‌‌‌شده برویم.
استفاده از خردجمعی
سهراب شرفی، عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی شیراز نیز بیان می‌کند: اتاق باید در راستای حمایت از فعالیت و ارتقا‌دادن سطح اقتصادی گام بردارد. وظیفه اتاق به‌عنوان سکاندار بخش‌خصوصی این است. فکر می‌‌‌‌‌‌‌کنم اتاق باید از خردجمعی بیشتری استفاده کند و اتاق نباید به جلساتی که در فواصل طولانی برگزار می‌شوند، بسنده کند. اتاق باید جایگاه خود را بشناسد و اگر نتواند نقش تاثیرگذاری در اقتصاد ایران داشته باشد، قابل‌قبول نیست. بخش‌خصوصی در برابر هزینه‌هایی که به اتاق می‌پردازد، انتظار دارد اتاق در راستای توسعه تجارت با برخی از بازارهای هدف گام‌هایی بردارد، بنابراین فکر می‌‌‌‌‌‌‌کنم اتاق اقدامات موثری در این حوزه نداشته و بازارهای هدف ما به‌خوبی مورد‌توجه قرار نگرفته‌‌‌‌‌‌‌اند. وی یادآوری می‌کند: ما در بازار بسیاری از کالاهای داخلی با مازاد تولید مواجه هستیم و باید بدانیم که کالاهای مازاد باید صادر شوند تا به توسعه کشور کمک کنند. رسالت اساسی اتاق هم همین عمل یعنی تحول اقتصاد کشور است، در واقع اتاق باید راهنمای دولت در توسعه اقتصادی باشد. شرفی در پایان نقش اتاق‌ها را در استفاده از اندیشه‌‌‌‌‌‌‌ها و تجربه‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی برای خلق‌ثروت می‌داند و میگوید: وظیفه و رسالت ما در اتاق‌های مشترک و اتاق‌های شهرستان‌ها این است که از اندیشه اقتصادی‌‌‌‌‌‌‌مان برای کشور ثروت‌‌‌‌‌‌‌آفرینی کنیم. در حال‌حاضر اتاق هیچ تاثیری در تولید بنگاه‌های اقتصادی ندارد و با این همه، برای تمدید کارت‌های بازرگانی ما مبالغ هنگفتی از ما دریافت می‌کند.
مصوبات اجرا شود
محمد موسوی‌نسب، عضو هیات‌نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایلام توضیح می‌دهد: انتظار داریم هیات‌محترم نمایندگان، مصوبات جلسه‌‌‌‌‌‌‌ها را تمام و کمال اجرا کنند. اتاق می‌تواند نقش بسیار موثری در توسعه اقتصاد ایران داشته باشد. مهم است که اتاق تسهیلگر امور بین‌‌‌‌‌‌‌المللی بازرگانان باشد و این‌گونه تجارت را برای اعضا راحتتر کند.
عملکرد اتاق سیاسی شده است
غلامعلی رخصت، عضو اتاق خراسان‌رضوی اظهار کرد: عملکرد اتاق بسیار ضعیف است. اتاق، پتانسیل‌های بسیار زیادی دارد که در حال‌حاضر اصلا به آنها توجه نمی‌شود. در برهه کنونی شاهد هستیم که اتاق بیشر از اقتصاد به سمت سیاست رفته است. امیدواریم که در این چند‌ماه باقی‌مانده در دوره نهم، اتاق نقش خود در توسعه اقتصادی را جدی‌‌‌‌‌‌‌تر دنبال کند و بیشتر از مسایل سیاسی، به نقش خود در تسهیلگری اقتصادی توجه کند. بر کسی پوشیده نیست که اتاق بودجه زیادی دارد و می‌تواند از این بودجه برای مسیر توسعه صادرات ما تجار، در کشورهای هدف استفاده کند اما از این کار غافل شده است.
