نرخ سود بازار بین بانکی پس از سه هفته متوالی افزایشی شد

واکنش بازار بین بانکی به مکش پولی

دنیای اقتصاد- احسان مرادی : بررسی آمارهای رسمی حاکی از ۵ نکته مهم است؛ نخست اینکه در شانزدهمین مرحله از اجرای عملیات بازار باز مشابه ۶ هفته قبل، سیاست جذب نقدینگی از طریق عملیات ریپوی معکوس اتخاذ شد. در عملیات مذکور، بانک مرکزی به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ ۳هزار میلیارد تومان با سررسید هفت روزه با حداکثر نرخ ۱۸درصد موافقت کرد. مورد دیگر اینکه تا ۲۸ تیرماه در مجموع ۱۱/ ۲۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر ۲۰درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان ۴۹/ ۳۵ هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین بانکی با نرخ سود ۱۸ درصد جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت بانک مرکزی به صورت خالص ۳۸/ ۱۰ هزار میلیارد تومان جذب منابع تا پایان فصل نخست سال‌جاری انجام داده است. در هفته آخر تیر ماه برای سومین هفته متوالی در سال‌جاری مجموع میزان جذب منابع از مجموع مقداری تزریق نقدینگی سبقت گرفته است.

نکته سوم اینکه نرخ سود بازار بین بانکی در تاریخ 24 تیر ماه سال جاری معادل 31/ 18 درصد برآورد شده بود. این نرخ از ابتدای سال با کاهش پله‌ای از میزان 9/ 19 درصد در 11 فروردین به میزان 95/ 17 درصد در 17 تیر رسیده بود که کمترین میزان از ابتدای سال بوده است. اما در هفته آخر افزایشی شد و به سطح 18 درصد بازگشت. این موضوع نشان می‌دهد با اجرای عملیات مکش پولی توسط عملیات ریپوی معکوس در 7 هفته اخیر، نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع واکنش نشان داد و پس از سه هفته متوالی افزایش یافت. نکته چهارم اینکه در هفته منتهی به 22 تیر حراج پوچی دیگری در سال جاری رقم خورد. بنا بر گزارش‌های رسمی تا قبل از مرحله هشتم، دولت به میزان 96/ 4 هزار میلیارد تومان از طریق حراج اوراق تامین مالی کرده بود. بنابراین می‌توان گفت تا هفته سوم تیر در مجموع معادل ۹۶/ ۴ هزار میلیارد تومان اوراق توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در سامانه بازار بین بانکی فروخته شده است. اگر دولت بخواهد تا آخر سال به میزان ۲۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق در بازار بین بانکی و بورس به فروش برساند، در هفته‌های آتی باید به‌طور میانگین به میزان ۳/ ۵ هزار میلیارد تومان اوراق به فروش برساند. این موضوع در حالی است که در دو هفته اخیر در مجموع به میزان ۵۸۰ میلیارد تومان اوراق فروخته است. در نهایت اینکه کارشناسان اقتصادی بر این باورند که منابع پولی جدیدی در پی استقراض دولت از تنخواه‌گردان بانک مرکزی در اقتصاد کشور جریان یافته که در پی آن بانک مرکزی به دنبال کنترل آن است. بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد این جریان هنوز متوقف نشده و این نهاد پولی و مالی با عملیات ریپوی معکوس به دنبال جذب این نقدینگی اضافی است. به نظر می‌رسد که افزایش نرخ سود بازار بین بانکی بتواند شاهدی بر این مدعا باشد که در هفته‌های آتی اثر مازاد منابع جدید پولی گرفته شود.

  جزئیات مرحله شانزدهم عملیات بازار باز

بانک مرکزی در گزارشی جزئیات جدیدترین مرحله از عملیات بازار باز در سال‌جاری را منتشر کرد. این مرحله شانزدهمین مرحله از انجام عملیات مذکور در سال‌جاری محسوب می‌شود. این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌بانکی ریالی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی اجرا می‌کند. بنا بر گزارش‌های رسمی، تعداد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی شرکت کننده در حراج مذکور برابر یک واحد بود. در سفارش مذکور سفارش خرید اوراق مالی اسلامی دولتی در قالب توافق بازخرید معکوس ‌(ریپوی معکوس) تا مهلت تعیین‌شده در مجموع به ارزش 3 هزار میلیارد تومان از طریق سامانه بازار بین‌بانکی به بانک‌‌مرکزی ارسال شد.

با توجه به پیش‌بینی بانک‌‌مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک‌‌مرکزی در این هفته استمرار جذب نقدینگی بود. این موضع با توجه به پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بین بانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بین بانکی حول نرخ هدف، اتخاذ می‌شود.  از این‌رو، بانک مرکزی به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید معکوس به مبلغ 3 هزار میلیارد تومان با سررسید هفت روزه با حداکثر نرخ 18 درصد موافقت کرد. علاوه بر این، معاملات مربوط به سررسید قراردادهای توافق بازخرید معکوس هفته قبل به ارزش 81/ 3 هزار میلیارد تومان در روز دوشنبه 21 تیر انجام شد. افزون بر عملیات بازار باز، در هفته منتهی به 28 تیرماه سال‌جاری، 6 بانک و موسسه اعتباری غیر بانکی از اعتبارگیری قاعده‌مند در مجموع به ارزش 21/ 32 هزار میلیارد تومان استفاده کردند. همچنین در این دوره، مبلغ 13/ 31 هزار میلیارد تومان از ریپوی انجام‌شده در قالب اعتبارگیری قاعده‌مند سررسید شد. نکته دیگر اینکه بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سود سقف دالان (22درصد) استفاده کنند.

  افزایش نرخ سود بازار بین بانکی

بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد از ابتدای سال تا به حال عملیات بازار باز در 16 مرحله ‌انجام شده است. در 16 هفته اخیر در مجموع موضع بانک مرکزی در شش هفته سیاست تزریق نقدینگی، در 7 هفته جذب نقدینگی و در سه هفته نیز اقدامی انجام نداده است. این موضوع نشان می‌دهد بانک مرکزی با توجه به رصد منابع در بازار بین بانکی در هر هفته سیاست خود را انتخاب می‌کند. به عبارت دیگر موضع سیاستگذار پولی از قبل مشخص نبوده به نحوی که در هفته‌هایی که بانک‌ها با کاهش منابع در بازار بین بانکی روبه‌رو بودند، سیاست بانک مرکزی تزریق نقدینگی به وسیله عملیات ریپو بود و از سوی دیگر در هفته‌هایی که این بازار با افزایش منابع مواجه بود، سیاست این نهاد پولی و مالی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات ریپوی معکوس بود. بانک مرکزی در هفته اخیر برای هفتمین هفته متوالی سیاست جذب نقدینگی را در بازار بین بانکی اتخاذ کرد. نکته دیگر اینکه افزایش نرخ سود بازار بین بانکی پس از سه هفته متوالی است. بنا بر آمارهای رسمی نرخ سود بازار بین بانکی در تاریخ 24 تیر ماه سال جاری معادل 31/ 18درصد برآورد شده بود.

بررسی تاریخچه این نرخ از ابتدای سال نشان می‌دهد نرخ مذکور با کاهش پله‌ای از میزان 9/ 19درصد در 11 فروردین به میزان 95/ 17درصد در 17 تیر رسیده بود که کمترین میزان از ابتدای سال بوده است. اما در هفته آخر افزایشی شد و به سطح 18درصد بازگشت. این موضوع نشان می‌دهد با اجرای عملیات مکش پولی توسط عملیات ریپوی معکوس در 7 هفته اخیر، نرخ سود بازار بین بانکی به این موضوع واکنش نشان داد و پس از سه هفته متوالی افزایش یافت. به عبارت دیگر با اجرای سیاست عملیات جذب نقدینگی در هفته‌های اخیر اثر مازاد منابع در بازار بین بانکی تا حد زیادی گرفته شده است و این احتمال وجود دارد که در هفته‌‌های آتی از شدت جذب منابع کاسته شود و این سیاست در آینده به تدریج به سمت تزریق منابع تغییر یابد.

در نهایت تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تا روز بیست و هشتم تیر سال‌جاری در مجموع 11/  25 هزار میلیارد تومان نقدینگی با نرخ زیر 20 درصد از طریق عملیات بازار باز تزریق شده و همچنین به میزان 49/ 35 هزار میلیارد تومان منابع از بازار بین بانکی جذب شده است. در مجموع می‌توان گفت بانک مرکزی به صورت خالص 38/ 10 هزار میلیارد تومان جذب منابع تا پایان فصل نخست سال‌جاری انجام داده است. در هفته آخر تیر ماه برای سومین هفته متوالی در سال‌جاری مجموع میزان جذب منابع از مجموع مقداری تزریق نقدینگی سبقت گرفته است.

  تداوم رکود در بازار اوراق

براساس آخرین گزارش بانک مرکزی از نتیجه حراج اوراق دولتی در هشتمین مرحله خود در سال 1400 مورخ 22 تیرماه، هیچ بانکی سفارشی را در سامانه بازار بین بانکی ثبت نکرد و در نتیجه وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز با سفارش هیچ درخواستی موافقت نکرد. بنا بر گزارش‌های رسمی تا قبل از مرحله هشتم، دولت به میزان 96/ 4 هزار میلیارد تومان از طریق حراج اوراق تامین مالی کرده بود.

بنابراین می‌توان گفت تا هفته سوم تیر در مجموع معادل ۹۶/ ۴ هزار میلیارد تومان اوراق توسط بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در سامانه بازار بین بانکی فروخته شده است. مورد دیگر اینکه تحلیل‌ آمارها حاکی از آن است که اگر دولت بخواهد تا آخر سال به میزان ۲۰۰ هزار میلیارد تومان اوراق در بازار بین بانکی و بورس به فروش برساند، در هفته‌های آتی باید به‌طور میانگین به میزان ۳/ ۵ هزار میلیارد تومان اوراق به فروش برساند. این موضوع در حالی است که در دو هفته اخیر در مجموع به میزان ۵۸۰ میلیارد تومان اوراق فروخته است.

 آنالیز وضعیت پولی اقتصاد

تحلیل شاخص‌های وضعیت پولی کشور نشان می‌دهد که در فصل نخست سال 1400 منابع جدیدی به سیستم بانکی کشور افزوده شده است. شاهد نخست این موضوع وضعیت پایه پولی است. بنا بر آمارهای رسمی در دو ماه نخست سال به میزان 3/ 7 درصد به پایه پولی افزوده شده که ناشی از استقراض دولت از تنخواه‌گردان بانک مرکزی به منظور پوشش منابع بودجه‌ای (حقوق کارمندان دولت) بوده است. شاهد دیگر این ادعا تداوم سیاست جذب نقدینگی توسط عملیات ریپوی معکوس در بازار بین بانکی در 7 هفته گذشته است. در نهایت شاهد شوم ماجرا کاهش نرخ سود بازار بین بانکی است که در هفته منتهی به 24 تیر ماه این شاخص افزایشی شد. تحلیل‌های رسمی نشان می‌دهد که از طرفی وجود این منابع جدید می‌تواند سبب تغییر در انتظارت تورمی در جامعه شود و از سوی دیگر در شرایط مذکور این انتظار از سیاستگذار می‌رود که با انتشار اوراق در بازار حراج سبب عدم تغییر در جهت انتظارات تورمی شود. اما آنچه از بررسی آمار حراج اوراق دولتی در هشت هفته اخیر برمی‌آید حاکی از آن است که دولت در این زمینه موفق نبوده است.

از این‌رو می‌توان گفت که دولت نتوانسته در فروش اوراق به خوبی عمل کند و بانک مرکزی نیز بیشتر به جذب نقدینگی از بازار بین بانکی اقدام کرده است. به عبارت دیگر دولت از طرفی با استقراض از منابع بانک مرکزی خطای اول را مرتکب شده و از سوی دیگر در شرایطی که می‌توانست با انتشار اوراق شرایط را مدیریت کند، فرصت‌سوزی کرده و از این رو خطای بعدی را مرتکب شده است. این موضوع در حالی است که بنا بر گزارش‌های رسمی در دومین ماه سال جاری سهم سپرده‌های مدت‌دار از نقدینگی رشد پیدا کرده است. این موضوع به آن معنی است که در بازه زمانی مذکور از شدت تقاضای سرمایه‌گذاری در بازارهای دارایی کاسته و جای خود را به سرمایه‌گذاری‌های بدون ریسک، نظیر سپرده و اوراق داده است. بنابراین این موضوع به منزله فرصتی برای تامین مالی غیرتورمی از طریق انتشار اوراق برای سیاست‌گذار پولی است.

در نهایت اینکه کارشناسان اقتصادی بر این باورند که منابع پولی جدیدی در پی استقراض دولت از تنخواه‌گردان بانک مرکزی در اقتصاد کشور جریان یافته که در پی آن بانک مرکزی به دنبال کنترل آن است. بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد این جریان هنوز متوقف نشده و این نهاد پولی و مالی با عملیات ریپوی معکوس به دنبال جذب این نقدینگی اضافی است. به نظر می‌رسد افزایش نرخ سود بازار بین بانکی بتواند شاهدی بر این مدعا باشد که در هفته‌های آتی اثر مازاد منابع جدید پولی گرفته شود.