اروپا چاره‌ای ندارد جز اینکه جریان نفت روسیه را از طریق ترکیه محدود کند
ترکیه؛ مسیر جدید تجارت نفت روسی؟
گزارش اخیر مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک (CREA)، مشاهدات خبرنگار نشریه ژاپن‌‌‌‌‌‌تایمز مستقر در استانبول را در این زمینه تایید می‌کند. ترکیه از زمان تهاجم تمام‌عیار روسیه به اوکراین، فرآیند جریان نفت این کشور به‌سوی اتحادیه اروپا را تسهیل کرده‌است، امری که کرملین را قادر می‌سازد تحریم‌های اتحادیه اروپا را دور زده و جنگ را طولانی‌‌‌‌‌‌تر کند. در سال۲۰۲۳، ترکیه با واردات حدود ۴۲.۲میلیارد یورو (۴۵.۹میلیارد دلار) نفت، گاز‌‌‌‌‌‌طبیعی و زغال‌سنگ از این کشور، به بزرگ‌ترین خریدار سوخت‌های فسیلی روسیه که در دهه‌گذشته حجم آن ۵برابر شده‌است، تبدیل شد.
اروپا، همچنان خریدار نفت روسی
با وجود ممنوعیت اتحادیه اروپا و گروه هفت بر واردات نفت روسیه، کشورهای اروپایی همچنان به خرید مقادیر زیادی نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی از مسیر ترکیه ادامه می‌دهند. گزارش CREA-CSD نشان‌داد که بین فوریه۲۰۲۳ (زمانی‌که ممنوعیت اتحادیه اروپا و سقف قیمتی گروه۷ کشور صنعتی بر فرآورده‌های نفتی پالایش‌شده روسیه اعمال شد)، تا فوریه۲۰۲۴، کشورهای عضو ۵.۱۶میلیون‌تن فرآورده‌های نفتی به ارزش ۳.۱میلیارد یورو از سه بندر ترکیه وارد کردند؛ جیهان، مرمره‌‌‌‌‌‌ارگلیسی و مرسین. نکته مهم این است که این بنادر عملیات پالایشی اندکی داشته یا اصلا پالایشی انجام نمی‌دهند و به‌شدت به سوخت‌های فسیلی دریایی روسیه وابسته هستند. با توجه به موقعیت استراتژیک ترکیه و ظرفیت پالایش نسبتا محدود این کشور، تاجران ترک بهطور سنتی خرید و ذخیره محصولات نفتی را سودآورتر از فرآوری نفت‌خام می‌دانند. اکنون که جنگ در اوکراین قیمت انرژی را افزایش داده‌است، روسیه به ازای هر بشکه نفتی که در اتحادیه اروپا به‌فروش می‌رسد، از حاشیه سود نسبتا بالایی برخوردار می‌شود. بخش‌اعظم این سود البته توسط واسطه‌‌‌‌‌‌های تجاری شرکت‌های نفتی بزرگ روسیه که تمایل دارند در بهشت‌‌‌‌‌‌های مالیاتی مانند سوئیس، هلند و امارات‌متحده‌‌‌‌‌‌عربی فعالیت کنند، محقق می‌شود.
پاشنه آشیل تحریم‌های غرب
راهبرد کرملین برای استفاده از ترکیه به‌نفع جریان نفت صادراتی خود، از یک شکاف آشکار در مبحث تحریم‌ها استفاده می‌کند که اجازه می‌دهد محصولات متنوع نفتی روسیه وارد اتحادیه اروپا شوند. بر اساس دستورالعمل رسمی، چنین محصولاتی باید «بهطور قابل‌توجهی تغییر شکل دهند»- نه فقط برچسب‌گذاری مجدد- تا دیگر کالای با منشأ روسی درنظر گرفته نشوند. این نشان می‌دهد که تاجران اتحادیه اروپا ممکن است هنگام واردات محصولات نفتی پالایش‌شده از بنادر ترکیه که با نفت روسیه مخلوط شده یا عمدتا از آن تشکیل شده‌است، تحریم‌ها را نقض کرده‌باشند. پس از جنگ اوکراین، کل واردات محصولات نفتی اتحادیه اروپا از ترکیه تا ۱۰۷درصد و به‌صورت سال‌‌به‌سال، افزایش یافته‌است. در همین‌حال، کل واردات محصولات نفتی ترکیه از روسیه در سال۲۰۲۳ بیش از دو‌برابر شد و مجموعا به ۱۷.۶میلیارد یورو رسید‌که حدود ۵.۴میلیارد یورو درآمد مستقیم برای صندوق جنگ کرملین ایجاد کرد.
نقش انبارهای نفت ترکیه
با توجه به افزایش ناچیز مصرف داخلی محصولات نفتی ترکیه، این یافته‌‌‌‌‌‌ها حاکی از آن است که انبارهای ترکیه سوخت روسیه را برای فروش مجدد به غرب ذخیره می‌کنند. مقامات اتحادیه اروپا درصدد هستند با تقویت ساختار اجرایی تحریم‌ها به این طرح ساختارشکنانه تجارت نفت روسی پایان دهند. این به‌معنای انجام اقدامات لازم برای تعیین مبدا محصولات نفتی وارداتی از پایانه‌‌‌‌‌‌هایی است که نفت روسیه را می‌پذیرند. علاوه‌بر این، کشورهای تحریم‌‌‌‌‌‌کننده باید واردات سوخت فسیلی را از هر تاسیسات ذخیره‌سازی که محصولات نفتی روسیه را در ۶ ماه گذشته دریافت کرده‌اند، ممنوع کنند تا بازرگانان را از سودجویی بیشتر از این مسیر بازدارند. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آژانس اجرایی وزارت خزانه‌‌‌‌‌‌داری ایالات‌‌‌‌‌‌متحده، همچنین در نظر دارد مجازات‌هایی مانند جریمه و مسدود‌کردن دارایی‌ها را برای شرکت‌های کشتیرانی و نهادهایی که تحریم‌های فعلی را نقض می‌کنند، اعمال کند. پخش خبر این نوع مجازات‌‌‌‌‌‌ها، احتمالا دیگران را از مشارکت در تجارت مشابه باز می‌‌‌‌‌‌دارد. اتحادیه اروپا همچنین می‌خواهد فرآیند جرم‌‌‌‌‌‌انگاری نقض تحریم‌ها را تسریع کند و نهادهای مشترکی را برای اجرای تحریم‌ها، مانند دفتر دادستان عمومی اروپا و سازمان مبارزه با پولشویی و مقابله با تامین مالی تروریسم اتحادیه اروپا، عملیاتی کند. بهطور گسترده‌‌‌‌‌‌تر، کشورهای عضو اتحادیه اروپا و کشورهای عضو G۷، باید بپذیرند که سقف فعلی قیمت نفت در محدود‌کردن دسترسی روسیه به منابع مالی بیشتر، ناکام و بلااثر شده‌است.
برخلاف تفکر غالب در ایالات‌‌‌‌‌‌متحده و اتحادیه اروپا، کاهش سقف قیمت نفت؛ در واقع افزایش‌‌‌‌‌‌دهنده تولید خواهد بود، زیرا روسیه را مجبور می‌کند تا محصولات تصفیه‌‌‌‌‌‌شده بیشتری تولید و صادر‌کرده تا ازدست‌رفتن منابع درآمد نفتی خود را جبران کند. CREA تخمین می‌زند که کاهش سقف قیمت به ۳۵دلار در هر بشکه برای محصولات‌درجه یک و ۲۵دلار در هر بشکه برای محصولات کم‌‌‌‌‌‌کیفیت‌‌‌‌‌‌تر، بهطور طبیعی درآمد کرملین از محصولات نفتی منتقل‌شده از طریق دریا را تا ۶۸درصد یا حدود ۳.۳میلیارد یورو در ماه کاهش می‌دهد. در نهایت اتحادیه اروپا چاره‌ای ندارد جز آنکه بهطور کامل خود را از نفت و گاز با مبدا روسیه دور کند. این تنها راه برای رها‌کردن غرب از سیطره شبکه‌‌‌‌‌‌های تامین انرژی دولت روسیه است که همچنان بر اقتصاد اروپا و سیاستمداران این منطقه تاثیری قابل‌‌‌‌‌‌اعتنا دارند.
