بازار جهانی نفت دیگر شباهتی با آنچه در گذشته از آن سراغ داشتیم، ندارد
چینش جدید بازارنفت
انتظار می‌رود تقاضای جهانی نفت در میان‌مدت حدود ۱۰میلیون و ۶۰۰هزار بشکه در روز افزایش یابد و از ۹۹میلیون و ۶۰۰هزار بشکه در روز در سال۲۰۲۲ طی ۶ سال‌به سطح ۱۱۰میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز در سال۲۰۲۸ برسد. با استناد به‌نظرات قابل‌اعتمادترین پیش‌بینی‌‌‌‌‌کنندگان صنعت انرژی در جهان، تقاضا و مصرف نفتخام دنیا در مقایسه با روند سریع گذشته، با شیبی بسیار ملایم در حال افزایش است.پیش‌بینی شده‌است جمع کل تجارت نفتخام و میعانات گازی جهان، از ۳۶میلیون بشکه در روز در سال۲۰۲۲ به ۴۵.۳میلیون بشکه در روز تا سال۲۰۴۵ افزایش یابد. حجم صادرات نفتخام خاورمیانه طی این مدت از ۱۸.۳ به ۲۶میلیون بشکه در روز می‌رسد. با توجه به رشد تقاضای بین‌المللی و کاهش عرضه داخلی، جریان نفتخام و میعانات گازی به کشورهای واقع در حوزه آسیا ـ اقیانوسیه بهشدت افزایش می‌یابد و از ۲۳میلیون بشکه در روز در سال۲۰۲۲ (سهم ۶۴درصدی) به ۳۲میلیون و ۶۰۰هزار بشکه در روز در سال۲۰۴۵ (سهم ۷۲درصدی) می‌رسد.
به گزارش واشنگتن‌‌‌‌‌پست، آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌‌‌‌‌ترین گزارش خود اعلام کرد مصرف نفت در ۲۰۲۳ به رکورد ۱۰۲میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز خواهد رسید. در عین حال، آخرین چشم‌‌‌‌‌انداز انرژی منتشر شده توسط شرکت اکسون‌‌‌‌‌موبیل حکایت از آن داشت که تقاضا برای نفت بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۴۰، تا تقریبا ۷میلیون و پانصد‌هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.با این همه، این تمامی آن چیزی نیست که در بازار اتفاق می‌افتد. عربستان‌سعودی در اوایل ماه اوت اعلام کرد که کاهش تولید ۲میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای در روز خود را تا سپتامبر تمدید خواهد کرد، ضمن آنکه کاهش بیشتر تولید را درنظر خواهد گرفت.گفتنی است عربستان و روسیه به‌تازگی اعلام کرده‌اند به‌رغم افزایش قیمت نفت در بازار و انتظار کمبود عرضه در سه‌ماهه پایانی سال‌جاری میلادی، کاهش تولید داوطلبانه خود را تا پایان ۲۰۲۳ ادامه خواهند داد.قیمت نفت پس از اعلام این خبر بهشدت افزایش یافت و برای اولین‌بار از نوامبر سال‌گذشته به بیش از ۹۰ دلار در هر بشکه رسید.
آمریکا متاثر از تصمیم عربستان و روسیه
تصمیم کاهش تولید بزرگان نفتی ضربه دیگری به جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا وارد کرد، چراکه کاهش بیشتر عرضه نفت قیمت‌ها را قبل از انتخابات سال‌آینده در آمریکا بالا خواهد برد. ایالات‌متحده اصرار دارد دنیا به قیمت‌های پایین‌تر نفت برای حمایت از رشد اقتصاد و جلوگیری از تامین مالی روسیه برای جنگ با اوکراین نیاز دارد. بایدن در سال‌گذشته میلادی به عربستان سفر کرد اما نتوانست مقامات این کشور را برای افزایش تولید متقاعد کند. در عوض، عربستان و روسیه در ائتلاف اوپک‌پلاس، یک‌بار در ماه اکتبر و یک‌بار هم در آوریل بازار را با کاهش تولید شگفت‌زده کردند.ایالات‌متحده و متحدان غربی این کشور از اوپک‌پلاس می‌خواهند تولید را افزایش دهند تا قیمت انرژی پایین بیاید و به رشد اقتصاد دنیا کمک شود اما تولیدکنندگان این ائتلاف عقیده دارند کاهش تولید برای حفظ ثبات بازار ضروری است.
تزریق نقدینگی بدون پشتوانه
چاپ اضافی و بدون پشتوانه پول توسط بانک‌های مرکزی غرب طی یک دهه‌گذشته باعث پایین‌آمدن ارزش نفت صادراتی تولیدکنندگان نفت اوپک‌پلاس شده که سهم بزرگی از سبد درآمدی آنها را به خود اختصاص می‌دهد.کاهش تولید داوطلبانه عربستان و روسیه علاوه‌بر کاهش تولید جمعی تولیدکنندگان اوپک‌پلاس است که قرار است تا پایان ۲۰۲۴ ادامه داشته‌باشد.طبق گفته یکی از مقامات وزارت انرژی عربستان، این کشور کاهش تولید داوطلبانه یک‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای خود را دو ماه دیگر و تا پایان سال‌جاری میلادی ادامه خواهد داد. الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه نیز اخیرا اعلام کرده صادرات این کشور ۳۰۰هزار بشکه در روز تا پایان ۲۰۲۳ پایین می‌آید.عربستان‌سعودی و روسیه قرار است به‌صورت ماهانه تصمیم خود برای کاهش تولید را بررسی کرده و در صورت لزوم و با توجه به شرایط بازار، کاهش بیشتر یا افزایش تولید را اعمال کنند.
کرملین به‌دنبال متحد نفتی
همراهی روسیه با عربستان در ادامه کاهش تولید به کرملین کمک می‌کند درآمد بیشتری در بحبوحه جنگ با اوکراین و تلاش اتحادیه اروپا برای محدود‌کردن فروش نفت این کشور، داشته‌باشد.در همین رابطه، یکی از مقامات شرکت ملی نفت چین نیز اعلام کرد تقاضای بنزین این کشور در سال‌جاری، دو سال‌زودتر از حد انتظار به اوج خود خواهد رسید. مجموع حجم تقاضای نفت اژدهای زرد ممکن است در سه‌ماهه دوم سال‌جاری به اوج خود رسیده باشد؛ امری که به نوبه خود می‌تواند انتظارات مبنی‌بر افزایش واردات نفت تا پایان سال۲۰۲۳ را کم‌‌‌‌‌رنگ‌‌‌‌‌تر کند.
دگردیسی بازار نفت
قصه بازار نفت در حدود یک قرن پیش، بسیار ساده بود. یک پالایشگاه بشکه‌‌‌‌‌هایی از مایعی چسبناک و سیاه رنگ که از زمین استخراج می‌شد را می‌خرید و آن را به سوخت مناسب موتورها و دیگ‌‌‌‌‌های بخار تبدیل می‌کرد. با شمارش ساده بشکه‌‌‌‌‌هایی که از پالایشگاه‌ها خارج می‌شدند و پیاده‌‌‌‌‌سازی اعداد بر روی کاغذ، می‌شد به تخمینی نسبتا دقیق از «تقاضای نفت» دست پیدا کرد.این مکانیزم اما امروزه تغییر کرده‌است، اگرچه هنوز هم «تقاضای نفت» را تقریبا به همین صورت محاسبه می‌کنیم. سوخت‌های زیستی، به‌علاوه مجموعه‌‌‌‌‌ای از مواد شیمیایی فرار از چاه‌‌‌‌‌ها (معروف به میعانات گاز طبیعی یا گازهای ان‌‌‌‌‌جی‌‌‌‌‌ال)، در حال‌حاضر تقریبا یک‌پنجم مواد اولیه برای تولید فرآورده‌‌‌‌‌های نفتی را تشکیل می‌دهند. برای اکثر کشورهای جهان، مفهوم «نفت» مترادف با «نفتخام» است؛ مایع سیاه چسبنده‌‌‌‌‌ای که عمدتا تابع تصمیمات اتخاذ‌شده توسط سازمان کشورهای صادرکننده نفت بوده و قیمت آن بر اساس قراردادهای آتی برنت و وست‌تگزاس اینترمیدیت تعیین می‌شود، با این حال از منظر تحلیلگران حوزه انرژی، «نفت» مترادف با «محصولات پالایشگاهی» است که به‌طور فزاینده‌ای، مواد خام مورد‌نیاز آن صنعت نه از میادین نفتی، بلکه از چاه‌‌‌‌‌ها و میادین گاز تامین می‌شود.
مصوبه کاهش تولید
تصویب کاهش تولید از سوی اوپک از منظر بازار انرژی، تصمیمی منطقی به‌نظر می‌رسد. طبق پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها، تولید پالایشگاه‌ها در سال‌جاری و در مقایسه با اوج خود قبل از همه‌‌‌‌‌گیری در سال۲۰۱۹، حدود ۱.۷میلیون بشکه روزانه افزایش خواهد داشت. امری که در نوع خود، سیگنالی مثبت مبنی‌بر رشد بازار انرژی به‌حساب می‌آید، با این حال‌درصد بالایی از رشد تولید از ان‌‌‌‌‌جی‌‌‌‌‌ال و سوخت‌های زیستی ناشی می‌شود. طبق داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، عرضه نفتخام، محصول موردنظر وزرای اوپک در سال‌جاری به‌طور متوسط حدود ۲۰۰هزار بشکه در روز کمتر از سطح سال۲۰۱۹ و ۶۰۰هزار بشکه در روز کمتر از رقم سال۲۰۱۸ خواهد بود.
سوال اساسی اینجاست که آیا تولید نفتخام هرگز به سطح سال۲۰۱۸ خود بازخواهد گشت؟ پاسخ به این سوال تا حد زیادی به میزان تقاضای جهانی برای محصولات پالایشی، سوخت‌های زیستی و ان‌‌‌‌‌جی‌‌‌‌‌ال بستگی دارد. آژانس بین‌المللی انرژی از هم‌اکنون چشم‌‌‌‌‌انداز سطح عرضه نفتخام را در سال‌آینده میلادی،برابر با اوج خود در سال۲۰۱۸ می‌‌‌‌‌بیند، البته پیش از اینکه در سال۲۰۲۵ تا عددی در حدود ۱.۷میلیون بشکه بالاتر از رکورد ۲۰۱۸ افزایش پیدا کند. گفتنی است، بر اساس پیش‌بینی‌های رسمی، سطح عرضه نفتخام در سال۲۰۲۸، به ۱.۹میلیارد بشکه بالاتر از یک دهه‌قبل خود خواهد رسید.
چه خبر از اژدهای زرد؟
حجم واردات نفتخام چین در ماه اوت و همزمان با رشد ذخیره‌سازی پالایشگاه‌های این کشور، افزایش یافت. مطابق با آمار رسمی، پکن در ماه اوت، ۵۲.۸میلیون‌تن معادل ۱۲.۴۳میلیون بشکه در روز نفت وارد کرده‌است.واردات نفت به چین در سپتامبرنسبت به ماه اوت، حدود ۲۲درصد و نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته، حدود ۳۱درصد افزایش را ثبت کرده‌است. در این میان، نکته قابل‌تامل آنکه سرجمع واردات نفت به چین در هشت ماه نخست سال‌میلادی جاری، با ۱۴.۷درصد افزایش در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته، به ۳۷۹میلیون تن رسیده است.
