در دومین نشست تخصصی پیشرفت و آبادانی منطقه مکران مطرح شد؛
مذاکره باید مستقیم باشد
محمود سریع‌القلم : اقدام بنیادی، یعنی اقداماتی که مثل ویتنام به تغییرات ساختاری منجر شود. ویتنامی‌‌‌‌ها گفتند «باید ببینیم می‌خواهیم وضع مردم را درست کنیم و نگاه به آینده داشته باشیم» یا «با تاریخ تسویه‌‌‌‌حساب کنیم»
لزوم به‌کارگیری یک سیاست واحد، جامع و همهجانبه برای بازگرداندن ایران به اقتصاد جهان، موضوعی بود که مورد تاکید حضار قرارگرفت. همچنین کارشناسان در این نشست تصریح کردند؛ توسعه در مکران یکی از آخرین فرصت‌های در دسترس ایران است و با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، تصمیم‌گیری اشتباه در این حوزه تبعات سنگینی را در پی خواهدداشت. لزوم توجه به توسعه همهجانبه، دیگر محور نشست تخصصی منطقه مکران بود. بر اساس اظهارات کارشناسان، در هرگونه طرحی که برای توسعه مکران تدوین می‌شود، باید الزاماتی همچون استفاده از ظرفیت نیروی انسانی محلی، توجه به توسعه پایدار و استفاده از تکنولوژی‌های نو مدنظر قرار گیرد. نماینده رئیسجمهور در پاسخ به دغدغه‌های کارشناسان تاکید کرد؛ دولت شجاعت و آمادگی لازم جهت اتخاذ تصمیم‌های جدی در جهت توسعه کشور را دارد. علی عبدالعلی‌‌‌‌زاده در رابطه با لزوم ارتباط با سایر کشورها گفت: ما ابایی از مذاکره نداریم و با ترامپ هم باید مذاکره کنیم. نمی‌توان مسائل کشور را معلق نگه داشت. مذاکره هم باید مستقیم باشد و شرافتمندانه اتفاق بیفتد. خود ما باید از مسائل ملی خود دفاع کنیم، نه اینکه واسطه‌‌‌‌ها را برای دفاع از منافعمان به‌کار بگیریم.
چاره‌ای جز تعامل با جهان نداریم
محمود سریع القلم، پژوهشگر توسعه، در این نشست تجارب موفق سایر کشورها در مسیر توسعه را برای حاضران تشریح کرد. او با تاکید بر اینکه تنها راه اصلاح امور ایران بین‌المللی‌شدن است، افزود: تمرکز ذهنی ایرانی‌‌‌‌ها بسیار ضعیف است، درحالی‌که کلید موفقیت افراد در تمرکز و پرهیز از پراکنده عمل‌کردن است. وی همچنین از ضرورت بین‌المللی‌شدن گفت و تاکید کرد: اگر یک پزشک، بنگاه اقتصادی، نماینده یا وزیر در مدارهای جهانی و بین‌المللی باشند، می‌توانند متوجه ضعف‌های خود شوند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه چه در پروژه مکران و چه در صحنه مدیریت کشور دو راه بیشتر وجود ندارد، ادامه‌داد: یا کارهای وصله‌‌‌‌ای می‌توان انجام داد یا کارهای بنیادی. آسفالت خیابان‌ها، باز‌کردن واتساپ، خرید چند هواپیما، افزایش فروش نفت از یک‌میلیون بشکه به یک و نیم‌میلیون بشکه و... کارهای وصله‌‌‌‌ای هستند، اما اقدام بنیادی، یعنی اقداماتی که مثل ویتنام به تغییرات ساختاری منجر شود. ویتنامی‌‌‌‌ها گفتند «باید ببینیم می‌خواهیم وضع مردم را درست کنیم و نگاه به آینده داشته باشیم» یا «با تاریخ تسویه‌‌‌‌حساب کنیم.» آنها راه اول را انتخاب کردند، لذا در اولین اقدام تصمیم گرفتند به سازمان تجارت‌جهانی بپیوندند و طی ۱۲ سال‌شروط لازم برای پیوستن به آن را انجام دادند. آنها فهمیدند که برقراری روابط عادی با آمریکا ضروری است. سریع القلم در ادامه گفت: اگر می‌خواهیم کار بنیادی انجام دهیم باید از علم استفاده کنیم. برای اینکه بین‌المللی نیستیم فکر می‌کنیم ایران کشور خاصی است؛ درحالی‌که این تصور اشتباه است. ژئوپلیتیک ترکیه به‌مراتب از ایران پیچیده‌‌‌‌تر و تنوع فرهنگی هند از ما بیشتر و پیچیدگی مذهب در مکزیک از ما بیشتر است، بنابراین اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم باید مانند مدل ویتنام، به سازمان جهانی بپیوندیم، با جهان روابط عادی برقرار کنیم و سهم بازار خود را با بین‌المللی‌شدن پیش ببریم. اگر کشوری بخواهد راست‌‌‌‌گویی را در جامعه نهادینه کند بهترین روش بین‌المللی‌شدن است، چون اگر یک حرف اشتباه بزنید جهان با شما کار نخواهد کرد. او با بیان اینکه روحیات ما در شرایط فعلی کشور بیشتر حالت انطباق دارد و می‌خواهیم کارهای وصله‌‌‌‌ای انجام دهیم، ادامه‌داد: باید روابط علت و معلولی مشکلات کشور را استخراج کنیم. در تحلیل محتوای سخنرانی مسوولان متوجه شدم نرخ تورم، مشکلات سیاست خارجی، اعتماد در جامعه، مهاجرت و... همه به‌صورت افقی بحث می‌شوند و کمتر کسی می‌گوید چرا تورم ۴۰درصدی داریم. سریع القلم تاکید کرد: مادامی‌که به یک اشتراک نظر درباره علت‌‌‌‌العلل نرسیم، نمی‌توانیم مسائل را حل کنیم. علت‌‌‌‌العلل این است که نگاه ما به مسائل بومی است. تا بین‌المللی نشویم، چه در اقتصاد، چه در سیاست، دانشگاه و علم و رسانه نخواهیم توانست پیشرفت کنیم.
مختصاتی برای مکران بین‌المللی
سریع القلم گفت: اگر پروژه مکران می‌خواهد ایران را به دنیا وصل کند، باید مشاوران بین‌المللی داشته‌باشد، ۱۰ بانک دنیا در آن شعبه بزنند و بهترین متخصصان در آن حضور داشته باشند و به ارتباطات جهانی نیاز دارد. تا ارتباطات جهانی شکل نگیرد؛ مکران در بهترین حالت به سرنوشت کیش تبدیل خواهدشد. او تاکید کرد: پیشرفت مکران تابع اقتصاد کلان و سیاست خارجی ایران است. امیدوارم بتوان اقناع‌‌‌‌سازی کلیدی در کشور ایجاد کرد که پروژه‌های کشور در سایه قفل‌شدن با بانک‌ها، دولت‌ها و سازمان‌ها در جهان عملیاتی شوند.
ابایی از مذاکره با ترامپ نداریم
علی عبدالعلی‌‌‌‌زاده، نماینده ویژه رئیسجمهور در اقتصاد دریامحور، سخنران دیگر نشست تخصصی توسعه منطقه مکران بود. این مقام مسوول در پاسخ به دغدغه‌های کارشناسان تاکید کرد؛ دولت لزوم تعامل با دنیا را درک‌کرده و آماده است برای رفع تحریم‌ها گام‌های عملی بردارد.
عبدالعلی‌‌‌‌زاده، در این رابطه گفت: باید اتاق ایران و دولت در مذاکرات رفع تحریم‌ها همکاری همهجانبه داشته باشند. دولت به‌صورت رسمی و اتاق ایران از طریق رابطه با اتاق‌های بازرگانی کشورهای طرف مذاکره به تقویت این مذاکرات و رسیدن به نتیجه مطلوب کمک کند، چراکه نتیجه نهایی آن به سود همه کشور خواهدبود. او با تاکید بر اینکه به یک سیاست خارجی جدید نیاز داریم، افزود: اصل‌اول ما در توسعه دریامحور تعامل سازنده با جهان است. باید بازنگری جدی در سیاست خارجی کشور اتفاق بیفتد. عبدالعلی‌‌‌‌زاده با بیان اینکه ما ابایی از مذاکره نداریم و با ترامپ هم باید مذاکره کنیم، گفت: نمی‌توان مسائل کشور را معلق نگه‌داشت. مذاکره هم باید مستقیم باشد و شرافتمندانه اتفاق بیفتد. خود ما باید از مسائل ملی خود دفاع کنیم، نه اینکه واسطه‌‌‌‌ها را برای دفاع از منافعمان به‌کار بگیریم. او با بیان اینکه الان حداقل ۱۰ شورای مختلف در حوزه مکران تصمیم‌گیری می‌کنند، ادامه‌داد: من در تلاش هستم همه این‌‌‌‌ها را در یک شورا جمع کنم و حتما اتاق ایران و بخش‌خصوصی در آن حضور خواهند داشت. بازنویسی اسناد در حال اتمام است و در ادامه اسناد را در اختیار متخصصان قرار خواهیم داد تا نظرات خود را ارائه دهند. دستیار ویژه رئیسجمهور در اقتصاد دریامحور، افزود: لایحه‌‌‌‌ای راجع‌به سازمان توسعه مکران نیز به مجلس ارسال شده‌بود که آن را هم از مجلس پس‌گرفتیم تا لایحه جدید با محوریت افزایش نقش مردم محلی بازنگری شود.
از تجارب گذشته درس بگیریم
محمد قاسمی، معاون اقتصادی سازمان‌برنامه و بودجه، دیگر سخنران این نشست بود. قاسمی در مورد اقدامات دولت برای توسعه منطقه مکران گفت: در دولت چهاردهم تقسیم کار جدی برای توسعه منطقه مکران انجام شده‌است. گام اول این است که مطالعات داخلی درباره نحوه توسعه منطقه مکران باید تکمیل شود و در این مسیر از مشاوران خارجی در توسعه مناطق دریامحور استفاده شود. قاسمی گفت: سازمان‌برنامه و بودجه‌انباشتی از تجربه‌‌‌‌های سابق درباره نحوه توسعه منطقه‌ای دارد. در اسناد توسعه قبل و بعد از انقلاب بحث توسعه سواحل خلیج‌فارس مطرح شده‌است، اما اینکه چرا آن نگاه موفق نبود، دلایل مختلفی دارد. در آن اسناد، صرفا نگاه مبتنی بر ساخت‌وساز بود و معتقد بودند با ساخت‌وساز به توسعه می‌رسیم. یکی از دلایل ادغام بودجه‌جاری و بودجه‌عمرانی در سازمان‌برنامه و بودجه، تجربه شکست توسعه سواحل خلیج‌فارس بود. در آن مناطق ساخت‌وساز زیادی انجام‌شده بود ولی دلیل کمبود جمعیت را به نبود بیمارستان، مدرسه و دادگاه مرتبط می‌دانستند. دلیل این بود که در آن زمان، بودجه‌در اختیار وزارت دارایی وقت بود و باید طرح‌ها را تامین مالی می‌کرد ولی متولی بودجه‌عمرانی سازمان‌برنامه بود که زیرساخت می‌ساخت. در آن زمان خواستند این دو حوزه را با هم و در کنار هم ببینند تا فرآیند توسعه تسهیل شود. او ادامه‌داد: اینکه چه نگاه و انتظاری از این منطقه داشته باشیم در انتخاب الگوی توسعه اثرگذار است. ما نباید در نگاه دهه۷۰ میلادی بمانیم. این دیدگاه که اگر شهر بسازیم توسعه خود به خود ایجاد می‌شود، درست نیست. با این نگاه عده‌ای شهر ساختند و توسعه به‌وجود نیامد. خواستند شهرها ماهیت اقتصادی داشته‌باشند آن‌هم به نتیجه خوبی نرسید. قاسمی در ادامه گفت: پارادایم حاکم این است که برای توسعه منطقه‌ای نقش و جایگاه و نحوه پیوند منطقه با اقتصاد جهانی و زنجیره ارزش مهم است. باید زنجیره ارزش منطقه و جهانی مورد‌توجه قرار گیرد. سازمان‌برنامه و بودجه‌این پارادایم را قبول دارد. فرض بر این است که الگوی توسعهای به‌کار رود که باعث پیوند مکران با اقتصاد منطقه‌ای و جهانی شود تا از این مسیر نقطه امید برای توسعه آتی ایران باشد. با همین دیدگاه مجموعه کارهای برنامه توسعه منطقه بررسی می‌شود. او افزود: توسعه مکران در چارچوب اقتصاد سبز و توسعه همگام با مشارکت محلی، در دستور کار است. جوامع محلی در شرایطی یکی از برندگان اصلی توسعه خواهند بود که مزیت زیست‌محیطی تبدیل به مزیت اقتصادی شود. نوع تعریف ما از مشارکت عمومی و خصوصی به شراکت راهبردی تبدیل شده و نگاه حمایتی تبدیل به زنجیره ارزش شود. قاسمی تاکید کرد: در این مسیر باید به اسناد آمایش سرزمین توجه کنیم. از این حیث پروژه‌های زیرساختی اولویت‌بندی شده‌اند. سازمان‌برنامه و بودجه‌می‌خواهد مردم منطقه را با ساخت پارک علم و فناوری، بیمارستان، مدرسه و مدارس فنی و حرفه‌‌‌‌ای توانمند کند. او تصریح کرد: تمام کارهای سرمایه‌گذاری انجام‌شده در این مسیر امیدبخش است. اگر بخش‌خصوصی بتواند کمک کند، گام بزرگی در مسیر توسعه برداشته‌است. به‌عنوان مثال اتاق ایران می‌تواند در بهره‌‌‌‌گیری از مشاوران خارجی در این طرح با دولت همکاری کند.
لزوم توسعه همهجانبه در مکران
محمدفاضلی، جامعه‌شناس، در بخش دیگری از این نشست به مصوبه دولت در هشتم دی ماه ۱۴۰۲ که در آن توسعه دریامحور مطرح‌شده، اشاره کرد. او در این رابطه گفت: در آن مصوبه به هیاتی با ترکیب ۱۰نفره اشاره‌شده بود که در آن بخش‌خصوصی و جامعه محلی کرسی نداشتند. در آن ترکیب وزیر نفت حضور دارد ولی وزیر صنعت، معدن و تجارت و وزیر امورخارجه حضور ندارند. در چنین شرایطی ما از توسعه محلی مکران، توسعه صنعتی و توسعه روابط بین‌المللی صحبت می‌کنیم. فاضلی افزود: می‌‌‌‌خواهید در مکران «توسعه دودکشی» باشد یا اقتصاد دیجیتال هم نقش دارد؟ پس چرا در این ترکیب وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات حضور ندارد؟ فاضلی تصریح کرد: در این مصوبه به‌جایگاه بخش‌خصوصی و جامعه محلی اشاره نشده‌است. با این مدل سندنویسی و این نوع نگاه، توسعهای اتفاق نمی‌‌‌‌افتد.
فرصتی برای آزمون و خطا نیست
پیام باقری، نایب‌‌‌‌رئیس اتاق ایران دیگر سخنران این نشست تخصصی بود. باقری با بیان اینکه مکران یک فرصت عالی برای کشور است، گفت: به‌نظر می‌رسد دیگر زمان آزمون و خطا نیست و در توسعه مکران، لازم است با نگاهی به تجربه‌‌‌‌های قبلی و درنظرگرفتن نقاط قوت و ضعف، تلاش کنیم تا بیشترین بهره را از این فرصت ببریم. او با بیان اینکه مکران در اقتصاد دریا، کشاورزی، توسعه صنعتی و گردشگری ظرفیت‌های زیادی دارد، ادامه‌داد: با استفاده از توانمندی‌هایی که در بخش‌خصوصی وجود دارد باید به خلق‌ثروت و ایجاد ارزش‌‌‌‌افزوده در این منطقه پرداخت. او با اشاره به اینکه رئیسجمهور بر نقش اتاق ایران در توسعه سواحل مکران تاکید دارد، گفت: اگر دیر تصمیم بگیریم یا تصمیم نگیریم بهتر از تصمیم‌گیری غلط در این منطقه است. مکران نقطه امید در کشور است و نباید آن را با تکرار اشتباهات گذشته از دست داد.
باقری با بیان اینکه آمایش سرزمین را باید به‌درستی انجام دهیم، افزود: یکی از دلایل ناترازی انرژی عدم‌توجه صحیح به آمایش سرزمین است. موضوع سرمایه‌گذاری و فراهم‌کردن محیط امن و جذاب برای سرمایه‌گذاری باید اولویت اول توسعه مکران باشد؛ به‌شکلی که سرمایه‌گذار نسبت به بازگشت اصل‌سرمایه و عواید آن مطمئن باشد. تعریف مدل‌های اقتصادی توجیه‌پذیر و پیش‌بینی‌‌‌‌پذیر و مستثنی‌کردن این منطقه از زیست‌بوم اقتصادی کشور ضروری است؛ این مساله نیازمند نگاهی متفاوت خواهد بود.
