احمد پنجه‌پور / وکیل پایه یک دادگستری

Ahmad.panjehpour@gmail.com

مرمت آثار تاریخی یکی از مباحث مهم و درخور توجه به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران است. ایران بنا به دلایل متفاوت تاریخی بسیاری از آثار تاریخی خود را در اثر اهمال، بی‌کفایتی یا عدم رسیدگی و کمبود دانش علمی از دست داده است. از بسیاری از آنها صرفا نامی مانده و نشانی نیست. فصل ششم از «آیین‌نامه مدیریت، ساماندهی، نظارت و حمایت از مالکان و دارندگان اموال فرهنگی- تاریخی منقول مجاز» مصوب سال ۱۳۸۴ به این امر پرداخته است. ریشه تاریخی تصویب آیین‌نامه ماده ۱۱۴، قانون برنامه چهارم توسعه ‌اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران‌ است. بند «و» ماده ۱۱۴ اعلام می‌کرد: دولت موظف است به‌منظور اهتمام ملی در شناسایی، حفاظت، پژوهش، مرمت، احیا، بهره‌برداری و معرفی میراث‌فرهنگی کشور و ارتقای توان گردشگری، تولید ثروت و‌ اشتغال‌زایی و مبادلات فرهنگی در کشور اقدامات زیر را در طول برنامه چهارم به انجام برساند: به‌منظور جلب مشارکت بخش خصوصی و تعاونی، سازمان میراث فرهنگی و‌گردشگری مجاز است نسبت به صدور مجوز تامین و فعالیت موزه‌های خصوصی و ‌تخصصی و موسسات مشاوره و کارشناسی مرتبط با موضوع فعالیت‌های میراث فرهنگی، کارگاه‌های مرمت آثار فرهنگی -تاریخی منقول و غیرمنقول، موسسات مدیریت موزه‌ها و ‌محوطه‌های تاریخی- فرهنگی، موسسات کارشناسی اموال فرهنگی- تاریخی، کارگاه‌های هنرهای سنتی و سایر موسسات خصوصی مرتبط با میراث فرهنگی اقدام کند. آیین‌نامه اجرایی این بند به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به ‌تصویب‌ هیات‌وزیران خواهد رسید، در همین راستا بود که فصل ششم از آیین‌نامه موصوف به تصویب رسید.

موسسات مشاوره‌، کارشناسی‌ و کارگاه‌های‌ مرمت‌ چه وظیفه‌ای دارند؟

برابر با آیین‌نامه موسساتی که به موجب مقررات، مجوز فعالیت دریافت می‌کنند، علاوه‌بر ارائه‌ خدمات علمی‌-فنی و کارشناسی در داخل کشور، می‌توانند با رعایت مقررات ناظر به موضوع و اخذ مجوز از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خدمات مذکور را در خارج از کشور نیز ارائه کنند. از سویی دیگر تشخیص صلاحیت علمی و فنی برای صدور مجوز فعالیت و رتبه‌بندی مشاوران حقیقی و حقوقی‌، کارگاه‌ها، موسسات کارشناسی و کارشناسان حقیقی‌، کارگاه‌های مرمت و مرمتگران حقیقی و موسسات مدیریت محوطه‌های فرهنگی‌- تاریخی و موزه‌ها و همچنین تعیین حق‌الزحمه آنها رده‌بندی و تعیین سقف ورودیه موزه‌های خصوصی براساس دستورالعمل‌های مصوب شورای‌عالی میراث فرهنگی و گردشگری برعهده سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است‌. به‌منظور انجام موارد فوق، کارگروه فنی با ترکیب زیر در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری‌تشکیل می‌شود:

ـ یکی از معاونان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان رئیس کارگروه‌؛

ـ مدیرکل دفتر امور مشاوران و پیمانکاران سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور؛

ـ پنج نفر کارشناس خبره به تعیین رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری‌؛

ـ مدیرکل ستادی ذی‌ربط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری‌.

ماده ۴۴ آیین‌نامه مذکور مقرر می‌دارد وظایف کارگروه فنی به شرح زیر است‌:

۱ـ تصویب یا تغییر در شرح خدمات و تخصص‌های مربوط به موسسات‌، کارگاه‌ها و کارشناسان موضوع این آیین‌نامه‌؛

۲ـ تصویب احراز صلاحیت متقاضیان برای صدور مجوز فعالیت‌؛

۳ـ نظارت بر فعالیت دارندگان مجوز فعالیت و ارزیابی سالانه‌؛

۴ـ کارگروه فنی در صورت عدم رعایت ضوابط فنی‌، علمی‌، اداری و حقوقی ناظر به موضوع فعالیت موسسات کارگاه‌ها و کارشناسان موضوع این آیین‌نامه می‌تواند لزوم اصلاح عملکرد آنها را به‌طور کتبی و با ذکر مورد تذکر دهد و چنانچه در مهلت مقرر که حداکثر یک ماه خواهد بود، اصلاحات مورد نظر انجام نگیرد، کارگروه فنی می‌تواند مجوز فعالیت موسسه را به مدت ۶ ماه تعلیق کند. در صورت تکرار تخلف مجوز موسسه ابطال و صدور مجوزهای موضوع این آیین‌نامه برای دارندگان مجوز فوق ممنوع خواهد بود. فی‌الواقع مطابق با قانون، کارگروه فنی صلاحیت گسترده‌ای را دارا است؛ از تعیین و تصویب مقررات مرتبط گرفته تا تعلیق و ابطال مجوز موسسات مرمت. همچنین شرایط عمومی احراز صلاحیت متقاضیان تاسیس موسسات مشاوره‌، کارشناسی و کارگاه‌های‌ مرمت به شرح زیر است‌:

الف‌- کارشناسان‌: تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران؛ دارای تحصیلات دانشگاهی معتبر (حداقل کارشناسی‌) مرتبط با تخصص مورد نظر و تجربه مفید وموثر؛ فاقد سوء پیشینه کیفری یا ممنوعیت‌های قانونی موثر در ارائه خدمات موضوع این آیین‌نامه؛ دارای صلاحیت اخلاقی‌ و امانت و تعهد حرفه‌ای باشند.

ب‌- اشخاص حقوقی‌: تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران؛ خدمات موضوع این آیین‌نامه در اساسنامه آنها قید شده‌باشد؛ شرایط مقرر در این آیین‌نامه را از حیث کارشناسان و متخصصان تمام وقت و مرتبط با شرح خدمات‌مورد نظر داشته باشند، اعضای هیات‌مدیره و مدیرعامل باید دارای تحصیلات و تجربه مفید مرتبط با خدمات مورد نظر باشند؛ موسسات مدیریت محوطه‌های فرهنگی تاریخی و موزه‌های خصوصی می‌توانند یک نفر با تخصص امور اقتصادی‌، برنامه‌ریزی و مدیریت را در ترکیب هیات‌مدیره داشته باشند. نظر به موسسات و کارشناسان موضوع این آیین‌نامه که دارای مجوز فعالیت از سازمان میراث فرهنگی وگردشگری هستند برای دستگاه‌های دولتی‌، در موارد مبتلابه در حکم نظر کارشناسی رسمی دادگستری است. بنابراین نظریه چنین کارشناسانی حتی برای مراجع قضایی نیز می‌تواند جنبه مشاوره‌ای داشته باشد. و اما آخرین نکته اینکه، موسسات‌، کارگاه‌ها و کارشناسان موضوع آیین‌نامه براساس ظرفیت‌های علمی و تجربی که در دستورالعمل صادر شده از سوی سازمان تعیین خواهد شد به درجه یک و درجه دو تقسیم می‌شوند. ارائه خدمات موضوع این آیین‌نامه در مورد آثاری که در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند، صرفا از سوی‌ موسسات‌، کارشناسان و کارگاه‌های درجه یک صورت می‌پذیرد.