چالش همیشگی فقدان برنامه‌ریزی جامع توریسم
چرا ارزان بودن ایران برای سفر، کافی نیست؟
گروه گردشگری، پرستو فخاریان: یک کارشناس ارشد اقتصادی معتقد است برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژیک برای توسعه گردشگری ایران و زیرساخت‌های پشتیبان آن، جای خود را به بیشمار حمایت مقطعی داده است؛ حمایت‌هایی که اگر در قالب یک برنامه بلندمدت اعمال می‌شد، به‌مراتب هزینه پایین‌تری را نیز به بودجه تحمیل می‌کرد. دکتر افسانه شفیعی، در حالی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» این موضوع را مطرح کرد که مجمع جهانی اقتصاد در گزارش اخیر خود در خصوص شاخص‌های رقابت‌پذیری اعلام کرده بود که رتبه ایران در این رده‌بندی در میان ۱۴۱کشور، نودوهفتم است و از نظر زیرساخت‌ها نیز در رتبه نامناسب ۱۰۵ جهان قرار گرفته است؛ این در حالی است که از نظر زیرساخت‌های خدمات گردشگری وضعیت از این هم بدتر است و رتبه ایران ۱۱۹ است، اما به‌رغم این جایگاه‌های پایین، کشورمان براساس این گزارش ارزان‌ترین مقصد سفر شناخته شده است.
گروه گردشگری، پرستو فخاریان: یک کارشناس ارشد اقتصادی معتقد است برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژیک برای توسعه گردشگری ایران و زیرساخت‌های پشتیبان آن، جای خود را به بیشمار حمایت مقطعی داده است؛ حمایت‌هایی که اگر در قالب یک برنامه بلندمدت اعمال می‌شد، به‌مراتب هزینه پایین‌تری را نیز به بودجه تحمیل می‌کرد. دکتر افسانه شفیعی، در حالی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» این موضوع را مطرح کرد که مجمع جهانی اقتصاد در گزارش اخیر خود در خصوص شاخص‌های رقابت‌پذیری اعلام کرده بود که رتبه ایران در این رده‌بندی در میان ۱۴۱کشور، نودوهفتم است و از نظر زیرساخت‌ها نیز در رتبه نامناسب ۱۰۵ جهان قرار گرفته است؛ این در حالی است که از نظر زیرساخت‌های خدمات گردشگری وضعیت از این هم بدتر است و رتبه ایران ۱۱۹ است، اما به‌رغم این جایگاه‌های پایین، کشورمان براساس این گزارش ارزان‌ترین مقصد سفر شناخته شده است. شفیعی در تحلیل این گزارش تصریح کرد: موضوع معرفی ایران به عنوان ارزان‌ترین مقصد سفر در جهان توسط بسیاری از شرکت‌های گردشگری به عنوان تبلیغ برای گردشگری در ایران بازتاب داده می‌شود. این درحالی است که این موضوع همه ماجرا نیست و نمی‌توان با اتکا به چنین شاخص‌هایی عنوان کرد که گره‌های گردشگری در حال گشایش است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: از یک منظر امید آن می‌رود کاهش ۵۰ درصدی درآمدهای گردشگری در سال ۱۳۹۲ که آثار آن همچنان برجا است، مرتفع شود. حتی موضوع خوشحال‌کننده‌تر نیز آن است که بعد از ایران نام مصر (به‌عنوان دومین مقصد ارزان) به‌چشم می‌خورد و طبیعتا به‌دلیل فضای ناامن سیاسی حاکم بر آن، فعلا رقیب قدری برای کشورمان به‌شمار نمی‌رود. اندونزی رتبه سوم را دارد که اگرچه ارزان است، توان مقابله با مزیت‌های نسبی و جاذبه‌های متعدد ایران را ندارد.
وی خاطر نشان کرد: با این توصیف، در یک نگاه محدودنگر می‌توان گفت مشکلات گردشگری ایران در حال رفع است؛ یعنی «ایران کشوری با بیشترین تعداد جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی (به ترتیب با رتبه ۳۳ و ۳۷ در جهان)، دارای ثبات سیاسی و ارزان‌ترین مقصد گردشگری، رو به سوی هدف ۲۰ میلیونی جذب گردشگر در افق چشم‌انداز!»
از ظرفیت‌های دور زدن تحریم‌ها استفاده نکرده‌ایم
شفیعی با طرح این سوال که آیا شأن گردشگری ایران پنج میلیون نفر گردشگر است که عمده آنها را افرادی از کشورهای با قدرت خرید پایین (همچون عراق، افغانستان، ترکمنستان و...)تشکیل می‌دهد؛ افزود: موضوع ارزان بودن این مقصد، اکنون اطلاع‌رسانی شده است، اما آیا واقعیت آن تا امروز حاکم نبوده است؟ شاید اکنون برخی پاسخ این سوالات را در تاثیر تحریم‌ها ردیابی کنند. اما اگر دوره پس از جنگ تحمیلی تاکنون را موردنظر قرار دهیم، آیا باز هم بحث تحریم، علت تمام مشکلات گردشگری ایران است؟
این کارشناس ارشد اقتصادی با اشاره به شرایط تحریم، گفت: چرا از ظرفیت شرکای عمده تجاری‌مان همچون چین، امارات، ترکیه، هندوستان و... که حاضر به دورزدن تحریم‌ها برای انجام مراوده با ایران بودند، برای جذب گردشگر استفاده نشد؟ وی پاسخ این سوال را ساده دانست و فقدان برنامه‌ریزی بلندمدت را دلیل اصلی بهره نگرفتن از چنین مفرهایی عنوان کرد.
به اعتقاد شفیعی، گردشگری امروز بیش از آنچه مرهون منابع طبیعی و فرهنگی باشد، معلول سیاست‌های گردشگری و همچنین زیرساخت‌ها است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: امروز در شرایطی به تحلیل تحرکات شاخص گردشگری و رتبه ایران در جهان می‌پردازیم که عمده تمرکز مسوولان بر مزیت‌های نسبی این جاذبه طبیعی و فرهنگی قرار دارد؛ لذا اکثر برنامه‌ریزی‌هایی که به انجام می‌رسد مبتنی بر همین ویژگی و با توجه محدود به سمت خلق مزیت‌های رقابتی (ناشی از سیاست‌گذاری و به‌کارگیری روش‌های نوین) انجام می‌پذیرد.
وی انجام اقداماتی از قبیل راه‌اندازی دفاتر گردشگری در کشورهای دیگر همچون اسپانیا، ایتالیا، سوئیس، مالزی، سنگاپور، چین، ... برای انتقال اطلاعات مربوط به سلائق گردشگران کشورهای مربوطه و انجام امور تبلیغاتی برای بازدید از ایران (در قالب امور بازاریابی، برگزاری نمایشگاه‌ها، انتشار بروشور و...)، یا اختصاص تسهیلات از صندوق توسعه ملی به تکمیل و احداث هتل در سراسر کشور با نرخ‌های ترجیحی برای مناطق محروم را اقدامات موثری در جهت خلق مزیت‌های رقابتی برشمرد و تاکید کرد: با این‌همه نکته مهم آن است که این اقدامات باید به‌عنوان یک حلقه از زنجیره برنامه‌ریزی‌های بلندمدت بخش گردشگری شمرده شود و در قالب فعلی و بدون ایجاد نظام کارآمد ارزیابی و اجرا ممکن است در میانه راه رها شود.
شفیعی خاطرنشان کرد: مشکلات گردشگری ایران بیش از آنکه با «ارزانی اقامت و گردش در ایران» یا حتی «رفع تحریم‌ها» حل شود، با تغییر نگرش مسوولان به سمت انجام حرکات نظام‌مند و نه صرفا حمایتی دراین بخش حل می‌شود.
وی ابتدایی‌ترین گام در این خصوص را در بخش تجهیز زیرساخت‌های خدمات گردشگری و انسجام‌بخشی به نظام مقرراتی حاکم بر این بخش دانست و گفت: اما مهم‌تر از آن در گام دوم به همراهی صنایع پشتیبان نیاز است. به‌عبارتی، بخش گردشگری بدون برخورداری از یک نظام بانکی قدرتمند که قادر است خدمات مالی مناسب همچون ایجاد امکانی برای استفاده از کارت‌های اعتباری گردشگران، نقل و انتقال پول و... به گردشگران ارائه دهد، بدون برخورداری از سیستم‌های فناوری اطلاعات مناسب و درخور رقابت با مقاصد رقیب به‌ویژه در سطح اماکن اقامتی، بدون مجهز شدن به سیستم‌های حمل‌ونقل مناسب با اتصالات کافی بین مسیرها در جهت کاهش هزینه‌های ذهنی و فیزیکی گردش در ایران به تنهایی قادر نخواهد بود در جهت عبور از مزیت‌های نسبی به سمت مزیت‌های رقابتی حرکت کند.
این کارشناس ارشد اقتصاد مرحله سوم را تقویت فرهنگ گردشگرپذیری در میان مردم عنوان و تصریح کرد: به زبان ساده باید یاد بگیریم با گردشگر چگونه رفتار کنیم تا تصویر کشورمان و فرهنگمان خدشه‌دار نشود و در ساده‌ترین حالت باید به خاطر داشته باشیم گردشگر ماشین شیردوشی نیست.
به نظر می‌رسد ایجاد یک نگاه فرابخشی و برنامه‌ریزی جامع که معطوف به همکاری همه بخش‌ها باشد، مهم‌ترین نکاتی است که کارشناسان اقتصادی و فعالان بخش گردشگری بر آنها تاکید می‌کنند. با این حال اما هنوز توریسم ایران اندرخم کوچه اول که همان برنامه‌ریزی جامع است، باقی مانده است.
ارسال نظر