پایان «هزار و یک شب» در راه‌آهن تهران
گروه گردشگری، نرگس لطیف‌پور: 75 گردشگر خارجی با دومین قطار هزار و یک شب ترکیه‌ای صبح دیروز، یکشنبه 10 خردادماه، وارد تهران شدند و به سفر 14 روزه خود که از ترکیه آغاز شده بود، پایان دادند تا گامی دیگر در توسعه گردشگری ریلی در ایران برداشته شود.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، مبدا حرکت این قطار از شهر استانبول ترکیه بوده که پس از یک هفته گشت و گذار در ترکیه، صبح روز سه‌شنبه پنجم خردادماه از مرز رازی وارد ایران شد. پس از عبور از زنجان، این قطار به یزد، اصفهان، شیراز و در نهایت، ساعت ۱۰ صبح روز گذشته به تهران رسید که مسافران قطار تا شب از جاذبه‌های تهران از جمله کاخ گلستان دیدن کرده و دیشب از راه هوایی از ایران خارج شدند.
این گردشگران که در ایستگاه راه‌آهن تهران با استقبال معاون گردشگری، مسوولان راه‌آهن، عکاسان و خبرنگاران مواجه شدند، از این استقبال هیجان‌زده شده و همچون جاذبه‌ای از این منظره عکاسی و فیلمبرداری می‌کردند.
این در حالی است که ایران ادعا می‌کند آمار ورود گردشگران خارجی به ایران بالا رفته، با این حساب دلیل این ذوق‌زدگی و استقبال که همراه با دادن هدایایی به این مسافران بود، چیست؟
همچنین سفر گردشگران به تهران در شرایطی صورت می‌گیرد که آنها تنها یک روز در پایتخت ایران می‌مانند. باید این سوال را مطرح کرد که این میزان اندک ماندگاری در تهران چه میزان سود و ارزآوری برای ایران دارد و برای نگه داشتن بیشتر گردشگران در ایران چه تدابیری اندیشیده شده است؟

ایران کشوری هیجان‌انگیز است
۴۰ گردشگر آلمانی، ۱۶ سوئیسی، پنج آمریکایی و گردشگران اتریشی و هلندی، مسافران این قطار بودند و بسیاری از آنها برای نخستین بار به ایران آمده بودند. آنها از این سفر بسیار راضی بوده و ایران را کشوری هیجان‌انگیز با جاذبه‌های بسیار می‌دانستند. یکی از گردشگران آلمانی در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد»، ایران را کشوری بسیار زیبا با تاریخ و پیشینه بزرگ، مناظر و مکان‌های دیدنی توصیف کرد و ایرانی‌ها را مردمی مهربان می‌دید. برای این گردشگر آلمانی جالب بود که به ایران بیاید و ببیند که در ایران چه می‌گذرد. ذهنیت بیشتر این مسافران محدود بود به آنچه در روزنامه‌ها نوشته می‌شد و اغلب آنها تا پیش از سفر به ایران ذهنیت درست یا روشنی از کشورمان نداشتند. یکی از گردشگران آمریکایی نیز که از سیستم قدیمی کانا‌ل آب در شهر یزد به وجد آمده بود، این‌گونه سفرها را امکانی می‌دانست برای آمریکایی‌ها که برای آمدن به ایران محدودیت دارند.

توریسم ریلی در ایران روی ریل افتاده
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که به استقبال این گردشگران در ایستگاه راه‌آهن تهران آمده بود به «دنیای اقتصاد» گفت: «توریسم ریلی در ایران روی ریل افتاده و از سال گذشته تاکنون از طریق این قطارهای گردشگری تعداد زیادی گردشگر خارجی وارد ایران شده‌اند که این نشان از جذابیت ایران برای گردشگران خارجی دارد.»
مرتضی رحمانی موحد در خصوص توسعه توریسم ریلی افزود: «معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی با دستگاه‌های مرتبط با این امر هماهنگی‌هایی انجام می‌دهد که بتوانیم ظرفیت‌هایمان را برای این کار افزایش دهیم. این نوع فعالیت کمک می‌کند تا با شرایط کمبود هتل که داریم بتوانیم پذیرای تعداد بیشتری گردشگر خارجی باشیم؛ چراکه بخشی از اقامت در قطار و بخشی از آن در هتل‌ها صورت می‌گیرد و این کمک موثری برای توسعه گردشگری و حذف برخی مشکلات اقامتی است.»
او با بیان اینکه سال گذشته آمار استفاده از مسیرهای ریلی برای سفر به ایران افزایش داشته ابراز امیدواری کرد که با کمک دستگاه‌های مختلف از مسیرهای ترکیبی ریلی، هوایی و جاده‌ای برای سفر گردشگران بیشتر استفاده شود و خاطرنشان کرد: «تمام اداره‌های کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان‌ها در مسیر قطارهایی که به این شکل وارد ایران شده‌اند، حاضر هستند و حمایت و نظارت می‌کنند و درصورت بروز مشکل آن را برطرف می‌کنند. همچنین همکاران ما در استان‌ها همراه با مدیران دفترهای مجری حضور دارند تا برنامه‌ها به بهترین شکل اجرا شده و نتیجه این عملکردها به بهبود صنعت گردشگری کشور کمک کند.»
رحمانی موحد در پاسخ به این سوال که دلیل این استقبال از ۷۵ گردشگر چیست؛ تصریح کرد: «ما از این رویکرد حمایت می‌کنیم و هر امکانی نیاز باشد در اختیار دستگاه‌های عامل اجرایی همچون راه‌آهن و تورگردانان قرار خواهیم داد. حضور معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی در اینجا به معنای آمادگی برای حمایت از دفاتر و شرکت‌هایی است که در این زمینه فعالیت می‌کنند.»

قطار بعدی سه ماه دیگر می‌آید
این قطار با همکاری شرکت بین‌المللی آزادی ایران (آیتو) از ترکیه وارد ایران شده است و شرکت «آنتونینا»ی ترکیه با مشارکت «لرنیده» آلمان آن را هدایت می‌کنند.
مدیرعامل آیتو (وابسته به بنیاد مستضعفان) درباره چگونگی ورود این قطار به ایران به «ایسنا» گفت: «دو سال برای اجرای این پروژه و سفر گردشگران با قطار به ایران وقت گذاشته شده و هماهنگ کردن ریل‌های ایران برای این نوع قطارها کار دشواری بود. ما برای اجرای این پروژه چند ‌بار همراه با مسوولان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به ترکیه سفر کردیم و رایزنی‌های بسیاری صورت گرفت تا نخستین قطار اروپایی همراه با گردشگران خارجی آبان‌ماه سال گذشته به ایران وارد شد.»
عزیزی از ورود قطار بعدی به ایران تا سه ماه آینده خبر داد و افزود: «ارزآوری از طریق این گونه سفرها برای کشور مقصد به دلیل نوع برنامه‌ریزی خاصی که دارد زیاد نبوده و معمولا کمتر از یک تور عادی است اما چون مسافران در حجم زیاد وارد کشور می‌شوند روی این موضوع سرپوش گذاشته می‌شود.»
به گفته او، برنامه‌ریزی برای سفر این قطار این‌طور بود که مسافران یک شب را در هتل و یک شب را در قطار اقامت داشتند چون خیلی‌ها علاقه‌مندند بیشتر وقت‌شان را فقط در قطار بگذرانند. این برنامه‌ریزی باعث شد محدودیت اقامت در ایران پوشش داده شود.

جای خالی برنامه‌ریزی‌ هدفمند
توریسم ریلی موضوعی است که از سال‌های گذشته در اروپا شکل گرفته و تاکنون محدود به این قاره بوده است. در این شیوه گردشگری، قطاری از یک کشور مبدأ حرکت کرده و با عبور از کشورهای دیگر و اقامت‌های کوتاه در کشورهای بین راه، از جاذبه‌های این کشورها دیدن می‌کنند. این امر در کشور ترکیه نیز با پیوستن به خطوط بین‌المللی راه‌آهن در چند سال‌ گذشته سودآوری از طریق گردشگری را افزایش داده و تعداد گردشگران خارجی بیشتری را به این کشور وارد کرده است. ایران اما از سال گذشته با ورود نخستین قطار گردشگری به کشور، گام نخست را در راستای توسعه گردشگری ریلی برداشت و تاکنون چند قطار به این شکل وارد ایران شده که حامل گردشگرانی از نقاط مختلف دنیا بوده‌اند.
گسترش شبکه ریلی ایران نیز در این زمینه می‌تواند نقش مهمی ایفا کند؛ چنانچه حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشور نیز در نشستی که مهرماه سال گذشته با وزیر راه و شهرسازی داشت، تسریع در اتصال شبکه راه‌آهن کشور به راه‌آهن کشورهای همسایه را مورد تاکید قرار داد و از وزارت راه و شهرسازی خواست نسبت به افتتاح راه‌آهن ایران - ترکمنستان - قزاقستان و تکمیل راه‌آهن خواف - هرات در چند ماه آینده اقدام کنند. این امر علاوه بر رویکردها و دستاوردهای سیاسی و اقتصادی، در امر گردشگری ریلی و منطقه‌ای نیز می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
در این شرایط اما به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی مشخص و هدفمندی برای ورود گردشگران خارجی به ایران از سوی ارگان‌های مربوط وجود ندارد و مهم‌تر از آن، به درآمدزایی از این طریق که امروزه به یکی از منابع درآمد اصلی بسیاری کشورها تبدیل شده، بهایی داده
نمی‌شود.
برنامه‌ریزی در این زمینه و در مقیاس کوچک آن، اهدای یادگاری‌هایی به مسافران قطار که دلیل آن جز توجیهی برای مهمان‌نواز بودن یا شادی ایرانی‌ها از ورود گردشگر خارجی به ایران نمی‌تواند چیز دیگری باشد، به وضوح گویا و نشانگر ضعف هماهنگی‌ها بود.
با وجود تحریم‌های سنگین در سال‌های گذشته و فشارهای اقتصادی بسیاری که وجود داشته، ثابت شده که گردشگری می‌تواند گزینه مناسبی برای درآمدزایی و جایگزینی مطمئن برای صادرات نفتی و رهایی از وابستگی اقتصاد کشور به نفت و ارزآوری درخور برای کشور باشد. اما بر خلاف تبلیغاتی که در این زمینه صورت می‌گیرد در عمل شاهد آن هستیم که برای رفع مشکلات زیرساختی حرکت جدی و هدفمندی صورت نمی‌گیرد.