مهدی نیکوئی nikoueimahdi@gmail.com گردشگری کوهستانی یکی از بخش‌هایی است که طبق آمار حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد از بازار جهانی گردشگری را شامل می‌شود. طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، اصول پایداری اشاره به جنبه‌های محیطی، اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی توسعه گردشگری دارد و برای تضمین پایداری بلندمدت آن نیاز است بین این ابعاد تعادل مناسبی ایجاد شود. زمانی که ویژگی‌های طبیعی یک مقصد، جاذبه اصلی آن محسوب می‌شوند، اهمیت پایداری بیشتر به چشم می‌آید. در این مورد نیز، گردشگری جنوا وابسته به حضور حیات‌وحش آن و به‌خصوص جمعیت خرس‌های قهوه‌ای است. در حقیقت می‌توان گفت حیات ساکنان محلی این منطقه وابسته به حیات خرس‌های قهوه‌ای است.

پارک طبیعی «آداملو برنتا» بزرگ‌ترین ناحیه حفاظت‌شده شمال ایتالیا و در حاشیه رود تورنت است. این منطقه کوهستانی زیستگاه جانوران بسیاری است و در حال حاضر از حیات‌وحش غنی آن به عنوان جاذبه گردشگری استفاده می‌شود. از گونه‌های زنده این پارک می‌توان به حدود ۸ هزار بزکوهی، ۵ هزار غزال، هزار آهو، تعدادی آهوی کوچک آفریقایی (که نژادشان احیا شده است)، تعداد قابل توجهی از سم‌داران، جوندگانی مانند سنجاب و موش خرما، بسیاری از شکارچیان مانند روباه و راسو و بیش از ۸۲ گونه از پرندگان اشاره کرد. البته مهم‌ترین جاندار این منطقه خرس قهوه‌ای است که از آن به‌عنوان نماد پارک استفاده می‌شود و در تمامی برنامه‌های بازاریابی نقش اصلی را بر عهده دارد.

نکته قابل توجه، نحوه مدیریت این پارک ملی است. ۳۹ شهرداری (از ۴ ناحیه مختلف) در مدیریت این پارک همکاری می‌کنند. جمعیت ساکنان محلی آن حدود ۵۰ هزار نفر است. درحالی‌که جمعیت بازدیدکنندگان از پارک به یک میلیون نفر در سال رسیده و با توجه به آنکه هر گردشگر تقریبا ۷ روز در این منطقه اقامت می‌کند، متوسط اقامت براساس نفر/ شب در این منطقه به ۷ میلیون نفر می‌رسد. این رقم به معنای آن است که توریسم کوهستانی توانسته سهمی برابر با ۸/ ۲۲ درصد از بازار گردشگری منطقه را به خود اختصاص دهد.

منطقه آداملو برنتا از اوایل قرن بیستم برای حفاظت از گونه‌های طبیعی خود و به‌خصوص خرس‌های قهوه‌ای اروپایی احساس نیاز کرد. این پارک در سال ۱۹۶۷ تاسیس شد و تحت حفاظت قرار گرفت. ۲۰ سال پس از آن وسعت پارک افزایش پیدا کرد و مناطق بیشتری تحت حفاظت قرار گرفتند. در سال ۲۰۰۶ این منطقه توانست از منشور اروپایی برای توریسم پایدار مجوز فعالیت دریافت کند و از اولین مناطق حفاظت‌شده ایتالیا باشد که توانسته به خاطر فعالیت‌های خود از این نهاد، جایزه دریافت کند. در سال ۲۰۰۸ نیز این پارک کاندیدای ثبت در لیست منابع طبیعی یونسکو شد.

این پارک متعهد به ترویج نوعی از توریسم است که ضمن تضمین پایداری آن، برای بازار نیز جذاب باشد. چنین هدفی بر پایه سه اصل زیر استوار است:

• مشارکت و مداخله فعال تمامی ساکنان محلی و ذی‌نفعان پارک.

• حفاظت از تنوع زیستی که پایه جذب گردشگران است.

• ترویج تنوع و ایجاد فرصت‌های جدید برای توریسم.

یک محیط طبیعی بکر، فرصتی برای جلب گردشگران و منافع اقتصادی حاصله در ناحیه است اما تعداد زیاد گردشگران نیز می‌تواند به‌طور معکوس خطری برای پایداری محیطی باشد. از این رو، مدیریت صحیح این دو پدیده می‌تواند ضمن آنکه پایداری و حفاظت محیطی را تضمین ‌کند، تعداد گردشگران ورودی را نیز افزایش دهد. این موضوع در پارک آداملو برنتا به خوبی کنترل شده است. سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ را می‌توان نقطه عطف اقدامات حفاظتی این پارک دانست که با امضای اساسنامه اروپایی پایداری به نقطه اوج خود رسید. این ابزار و اقدامات باعث ارائه تجربه‌ای مثبت از مشارکت دادن جوامع محلی شد که توانستند یک استراتژی واحد برای توسعه پایدار فراهم کنند.