پروژه گردشگری آشوراده توجیه اقتصادی دارد؟

گروه گردشگری: یک ماه پیش طی سفر هیات دولت به استان گلستان، رئیس‌جمهور اعلام کرد: در این سفر منطقه آشوراده را به مرکز مهم گردشگری تبدیل خواهیم کرد. پس از آن کش و قوس‌های بسیاری صورت گرفت؛ برخی این اتفاق را برای اشتغال منطقه مثبت ارزیابی و برخی دیگر مخالفت خود را به واسطه امکان بروز خطرات زیست‌محیطی برای این منطقه اعلام کردند. طی تفاهم‌نامه‌ای که میان سازمان میراث فرهنگی و سازمان محیط‌زیست صورت گرفت، واگذاری بخشی از این جزیره جهت بهره‌برداری گردشگری تصویب شد.

سعید شیرکوند، معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به عنوان نماینده این سازمان در امضای این تفاهم‌نامه گفت: ملاک ایجاد کاربری گردشگری در جزیره آشوراده، طرح مطالعاتی انجام شده توسط سازمان حفاظت محیط‌ زیست است و سازمان میراث فرهنگی به منطقه‌ای که در کنوانسیون رامسر حریم آشوراده عنوان شده ورود نمی‌کند و تمامی حریم‌ها در جزیره آشوراده رعایت شده است.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست، نیز طی روزهای گذشته واگذاری آشوراده را تکذیب و تاکید کرد: دولت اجازه واگذاری عرصه‌های طبیعی را ندارد. این درحالی است که فعالان محیط زیست نسبت به واگذاری آشوراده شبهاتی را وارد می‌کنند و حتی ۸۳ سازمان

مردم نهاد طی بیانیه‌ای آن را مخالف کنوانسیون‌های زیست‌محیطی می‌دانند.

آشوراده کیش شمال؟!

یکی از فعالان محیط زیست و راهنمای گردشگری منطقه میانکاله مازندران با تحلیل مشکلات موجود برای حفاظت از میراث طبیعی کشور، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: گروهی از طرفداران محیط زیست به‌دلیل پیشینه نامطلوب سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های گردشگری در عرصه‌های طبیعی با هرگونه فعالیت و برنامه‌ریزی اقتصادی مخالف هستند. در نقطه مقابل نیز گروهی معتقدند الزامات توسعه‌ای کشور، افزایش جمعیت روز افزون و نیاز به توسعه اقتصادی بهره‌برداری آزادانه از این مناطق را اجتناب‌ناپذیر ساخته و باید درهای این گونه مناطق روی بهره‌برداران کاملا باز شود. حر منصوری عبدالملکی، گروه سوم را گروهی عنوان می‌کند که به توسعه گردشگری بر طبیعت یا شکل پایدار آن -طبیعت گردی- قائل هستند.

به اعتقاد این فعال گردشگری و محیط‌زیست انتخاب آشوراده برای این نوع سرمایه‌گذاری گسترده و فراگیر که بعضا از آن با عناوینی چون «آشوراده قطب گردشگری شمال ایران» یا «آشوراده کیش شمال» نام برده می‌شود، بدون دخل و تصرف در منطقه حفاظت شده آن و از بین بردن بخشی از پوشش گیاهی و زیستگاه حیات وحش غیرممکن است.

منصوری اضافه می‌کند: آشوراده جزیره‌ای کوچک است با مشکلاتی بزرگ و جدی که هر برنامه هیجان‌‌زده و بدون مطالعه در آن، می‌تواند در درجه اول مشکلات زیست‌محیطی بزرگی برای حیات وحش جزیره، تالاب و پناهگاه حیات وحش میانکاله و نهایتا دریای خزر در درازمدت به‌وجود آورد. وی با اشاره به خالی از سکنه بودن این جزیره ‌تصریح می‌کند: فقط در قسمت‌های شرقی این منطقه، روستایی کوچک وجود دارد و تنها فعالیت‌های انسانی در آن مربوط به تاسیسات نیمه فعال شیلات، یک رستوران دریایی و حراست دریا و محیط‌بان محیط‌زیست است.

وی در توضیح حساسیت‌های منطقه اظهار می‌کند: تنها راه رسیدن به جزیره از راه‌آب کانال چپقلی است که این روزها به‌دلیل پایین آمدن سطح آب دریا، قایقرانی در آن با مشکلات بسیار زیادی مواجه است. مهم‌تر از آن اینکه این کانال یک شاهراه حیاتی برای ورود گونه‌هایی چون کپور خاص دریای کاسپین، ماهی‌های استخوانی و دیگر ‌آبزیان به تالاب میانکاله و خلیج گرگان است. فشار انسانی به‌واسطه حضور و رفت و آمد روزانه بیش از ۷۰۰ بار قایق‌های کرایه‌ای، خود تبدیل به معضل بزرگی برای اکوسیستم دریا و تالاب شده و اگر فکر اساسی برای کنترل و کاهش این حجم رفت و آمد نشود، مشکلات اساسی در تالاب و اکوسیستم آن

خواهیم داشت.

طرح توجیه اقتصادی ندارد

حر منصوری پروژه تبدیل جزیره آشوراده به یک مجموعه گردشگری را فاقد توجیه اقتصادی و زیست محیطی می‌داند و می‌گوید: دلایلی همچون ریسک بالای ساخت‌وساز در جزیره به‌خاطر ناپایداری پیشروی دریا در آن، محدود شدن پذیرش گردشگر به جزیره در فصول عقب‌نشینی دریا به‌دلیل به گل نشستن شناورها یا متلاطم بودن آن در روزهای توفانی، محدودیت و هزینه بالای انتقال مصالح ساختمانی و تجهیزات به جزیره، عرض ۶۰۰ متری جزیره در قسمت‌های شرقی و ایجاد محدودیت‌هایی برای هر نوع سازه‌ای، فقدان سیستم خدمات شهری نظیر زیرساخت مدیریت پسماند، محدودیت آب آشامیدنی، بیمارستان، درمانگاه، آتش‌نشانی، پلیس و هزینه‌بر بودن استقرار آنها، محدودیت‌های توسعه‌ای به‌دلیل ارزش بالای اکولوژیک تالاب و مقاومت دوستداران طبیعت، توجیه اقتصادی طرح را دچار

مشکل می‌کند.

عدم توجیه زیست‌محیطی

این فعال طبیعت‌گردی و پرنده‌نگری با برشمردن مشکلات زیست‌محیطی که ممکن است به موجب چنین پروژه‌ای در منطقه روی دهد، خاطرنشان می‌کند: آسیب‌پذیر بودن جاذبه‌های طبیعی کنونی نسبت به هرگونه شلوغی، قطع ارتباط حیاتی تالاب و دریای خزر به‌واسطه افزایش رفت‌وآمد قایق و مسافر در کانال چپقلی، ناامن شدن نیزارهای شمال شرقی (کلونی بزرگ پرندگان)، تاثیر بسیار جدی تغییر سیمای طبیعی منطقه بر گروه‌های بزرگ پرندگان از ۲۵۰ گونه مهاجر و بومی و ترک کردن منطقه از سوی پرنده‌ها، تخریب و تجاوز به اراضی یکی از مهم‌ترین تالاب‌ها و پناهگاه‌های حیات وحش ایران و حتی خاورمیانه، فشار دیگر مالکان قسمت‌های مختلف پناهگاه حیات وحش میانکاله برای بهره‌برداری‌های غیرمتعارف از املاک خود در دل منطقه حفاظت شده، از بین رفتن امکان استتار به‌واسطه روشن شدن شبانه منطقه با چراغ‌های تاسیسات برای گونه‌های مختلف، بالا بودن سطح آب‌‌های زیرزمینی در جزیره و معضل کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی، از جمله مهم‌ترین عللی است که اجرای چنین طرحی را با عدم توجیه همراه و هزینه‌های آن را بیش از فایده‌های آن می‌کند.

منصوری با تاکید بر اینکه یکی از پیش‌نیازهای انتخاب زیستگاه پرندگان امکان استتار است، به تجربه‌ای مشابه اشاره می‌کند و می‌گوید: طی ۱۵ سال گذشته استقرار پروژکتورهای بندر امیرآباد در نزدیکی لپوی زاغمرز موجب خالی شدن تالاب از بیش از ۱۰۰هزار پرنده زمستان‌گذر شده است.

پیشنهاد برای توریسم آشوراده

وی ضمن ارائه راهکارهایی برای بهره‌برداری گردشگری از این جزیره، پیشنهاد می‌کند: یکی از کارهایی که می‌تواند صورت گیرد ارائه تسهیلات به شرکت تعاونی قایقداران است تا ۴۰ قایق آنها به ۲ اتوبوس دریایی مناسب برای آن منطقه تبدیل شود که فقط ساعتی یک بار طبیعت‌گردها را به جزیره برساند. همچنین چنانچه محیط زیست اجازه دهد که اسکله استاندارد چوبی بر اساس ظرفیت برد منطقه ساخته و مسیر آن نیز لایروبی شود، رفت و آمد میسر خواهد شد.

حر منصوری تاسیس اقامتگاه‌های بومگردی و استانداردسازی خانه‌های روستای آشوراده را یکی از راهکارهای دیگر برای توسعه گردشگری این منطقه عنوان و اضافه می‌کند: با نظارت کمیته ملی طبیعت‌گردی ساکنان و مالکان این اقامتگاه‌ها می‌توانند پذیرای طبیعت‌گردها و بومگردهای منطقه باشند و ضمن آن، با استقرار هزینه ورودی برای گردشگران، با توجه به ظرفیت منطقه محدودیت ورود توسط سازمان محیط زیست، با مشارکت بومیان کنترل شود.

این فعال محیط زیست با مهم ارزیابی کردن مساله آموزش در امر طبیعت‌گردی، خاطرنشان می‌کند: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باید برنامه‌ای آموزشی برای مردم بومی در نظر بگیرد که آنها در قالب راهنمای محلی بتوانند با حفظ ارزش‌های طبیعی منطقه درآمدی را برای خود کسب کنند و خدمات لازم را به طبیعت‌گردها بدهند. وی در پایان تاکید می‌کند: طبیعت‌گردی همواره مولفه‌ای حیاتی است که در صورت اعمال مدیریتی هم‌پیوند، می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد در راستای حفظ، توسعه و تنوع بخشیدن به مناطق حفاظت شده به‌کار گرفته شود.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، آشوراده در مرکز شبه جزیره میان‌کاله در بندرترکمن قرار گرفته و تنها جزیره ایرانی دریای مازندران است. این جزیره که پناهگاه حیات وحش است، در سال ۱۳۵۴ جزء نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد و همچنین در کنوانسیون جهانی رامسر در زمره تالاب‌های مهم دنیا قرار گرفت.

به نظر می‌رسد توجه به معضل اشتغال و لزوم رونق جوامع بومی، دولت را بر آن می‌دارد تا با بهره‌گیری از گردشگری بخشی از این مشکلات را برطرف کند؛ اما چنانچه از ظرفیت‌های طبیعی موجود برای توسعه گردشگری به صورتی پایدار بهره گرفته نشود، به‌زودی این چاقو دسته خودش را خواهد برید.

پروژه گردشگری آشوراده توجیه اقتصادی دارد؟