مزیت رقابتی چابهار در گردشگری چیست؟

گروه گردشگری: منطقه آزاد چابهار به‌عنوان یکی از مقصدهای گردشگری ایران، پتانسیل بالایی در این زمینه دارد. وجود آب و هوای مطلوب و سواحل و چشم‌اندازهای زیبا می‌تواند این منطقه را به مقصدی مطلوب برای گردشگری تبدیل کند. همچنین همجواری با دریا و به دنبال آن امکان توسعه ورزشها و تفریحات مبتنی بر آب در منطقه، بر جذابیت آن افزوده است. بندرچابهار تنها بندر اقیانوسی کشور و نزدیکترین بندر به آبراه‌های بین‌المللی است که میزبان بیش از ۲۰۰ اثر طبیعی و تاریخی است. این منطقه نه‌تنها جزو ۱۰ نقطه مهم استراتژیک جهان است، بلکه یکی از قطب‌های ژئوتوریسم کشور نیز محسوب می‌شود.

با این همه همانند رقابت در کالاهای مصرفی، مقصدهای گردشگری نیز باید مشتریان خود را متقاعد کنند که قادر به عرضه ترکیبی از منافع هستند که هیچ مقصد دیگری نمی‌تواند آنها را عرضه کند. معطوف به این تئوری، به گزارش «دنیای اقتصاد»، دکتر محمدرضا فرزین و زهرا نادعلی‌پور در پژوهشی به بررسی عوامل موثر بر مزیت رقابتی مقصدهای گردشگری در ایران و به صورت مشخص چابهار پرداخته‌اند.

عوامل تعیین‌کننده مزیت رقابتی چابهار

براساس این پژوهش و طبق مطالعاتی که پیش از این در زمینه رقابت مقصد صورت گرفته؛ عوامل و منابع پشتیبان، منابع و جاذبه‌ها‌ی محوری، مدیریت مقصد، خط مشی، برنامه‌ریزی و توسعه مقصد و مشخصه‌های تعدیل‌کننده و تقویت‌کننده، عواملی هستند که مزیت رقابتی یک مقصد را در زمینه گردشگری تعیین می‌کنند. این پنج بعد اصلی رقابت مقصد گردشگری، براساس این پژوهش از نظر اهمیت، به ترتیب زیر اولویت‌بندی می‌شوند:

۱- برنامه‌ریزی، خط مشی و توسعه مقصد

۲- مدیریت مقصد

۳- منابع و جاذبه‌های محوری

۴- عوامل و منابع پشتیبان

۵- عوامل تقویت‌کننده

طبق این تحقیق، با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق بازدید از منطقه و نیز با استفاده از نتایج حاصل از نظرسنجی از خبرگان امر، عواملی که در حال حاضر در منطقه چابهار از وضعیت بهتری نسبت به سایر عوامل موثر بر مزیت رقابتی برخوردارند، به این ترتیب دسته‌بندی می‌شوند: فرهنگ و تاریخ منطقه؛ آب و هوا، مناظر و ساحل جذاب؛ مراکز خرید و فعالیت‌های تجاری؛ زیرساخت‌ها (فرودگاه، راه، آب، برق، گاز، مخابرات)؛ میهمان‌پذیری؛ آگاهی و ذهنیت کلی از منطقه؛ امنیت در منطقه؛ ظرفیت تحمل سایت‌های طبیعی و تاریخی.

اهمیت عامل دسترسی

دسترسی از عوامل مهم و موثر در توسعه گردشگری یک مقصد است. اگرچه امروزه از طریق اینترنت و گردشگری مجازی، افراد قادر به دیدن نقاط مختلف گردشگری در سراسر جهان هستند، اما واقعی‌ترین برخورد گردشگر با مقصد، تنها از طریق سفر و انتقال فیزیکی وی به مقصد محقق می‌شود. دسترسی به منطقه چابهار نیز می‌تواند از عوامل مهم و تاثیرگذار در گردشگری این منطقه باشد. براساس یافته‌های این پژوهش از آنجا که این منطقه در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران واقع است و نسبت به اکثر شهرهای ایران وسعت زیادی دارد، از دیدگاه گردشگری داخلی، ایجاد راه‌های مناسب دسترسی به منطقه می‌تواند در جهت جذب گردشگران بیشتر موثر باشد. این موضوع از نظر نخبگان امر، سومین عامل مهم ذیل عوامل و منابع پشتیبان بوده است. از سوی دیگر سواحل که همواره محبوب‌ترین نقاط برای گردشگری بوده‌اند، از جمله قابلیت‌های منطقه چابهار برای توسعه ورزش‌های آبی محسوب می‌شوند. سواحل زیبای دریای عمان (بندر طبس و ...) در شهرستان چابهار به‌رغم محدودیت‌های تفریحی از قابلیت‌های ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند مکان مناسبی برای قایقرانی، اسکی روی آب و کشتیرانی باشد.

طبق نتایج این پژوهش عامل آب و هوا، حیات وحش، مناظر و سواحل جذاب که یکی از زیر مولفه‌های منابع و جاذبه‌های محوری است، در مقایسه با پنج بعد دیگر، دارای رتبه نخست است.

چابهار در چه مواردی سرمایه‌گذاری کند؟

توجه و سرمایه‌گذاری در تمامی حوزه‌های شناسایی شده در منطقه چابهار، می‌تواند در جهت افزایش مزیت رقابتی و توسعه گردشگری این منطقه موثر باشد، اما به‌دلیل وجود برخی محدودیت‌ها در زمینه برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری، با توجه به نتایج به دست آمده در مورد کیفیت و اهمیت هر یک از ابعاد، آن دسته از عواملی که از وضعیت متوسط یا نامطلوبی در منطقه برخوردارند، مستلزم توجه و سرمایه‌گذاری بیشتری هستند.

برخی از این عوامل طبق یافته‌های این پژوهش عبارت است از: روساخت‌های گردشگری، رخدادهای ویژه، مراکز تفریحی و سرگرمی، تمایز محصولات گردشگری، توسعه، تبلیغ و بازاریابی محصولات گردشگری مقصد، وجود برنامه‌های گردشگری برای بازدیدکنندگان در مقصد، کیفیت تجربه خدمات، همکاری‌های مشترک و مشارکت میان کسب‌وکارهای مرتبط با صنعت، گردشگری در مقصد، مدیریت بازدیدکنندگان، قیمت‌گذاری رقابتی با توجه به تحلیل مقصدهای رقیب استانی، ملی و بین‌المللی، تحقیق و مطالعه در برنامه‌ریزی‌ها، توسعه منابع انسانی در کسب‌وکارهای مرتبط با صنعت در مقصد، برگزاری کارگاه‌ها و سمینارهای تخصصی در زمینه صنعت گردشگری در مقصد، موسسات مالی و تسهیلات ارزی، موسسات آموزشی و پژوهشی در مقصد و جایگاه‌یابی برندینگ.

به گزارش «دنیای اقتصاد» با وجود تمام قابلیت‌های گردشگری چابهار، این مقصد توریستی کاستی‌های بسیاری دارد که بهبود هر یک از عوامل رقابتی در این مقصد، می‌تواند منجر به افزایش مزیت‌های رقابتی آن در مقایسه با سایر مقصدهای گردشگری کشور شود و از این رو هر کدام از این عوامل، به تناسب میزان اهمیت و ضعف و قوتی که در منطقه دارند، نیازمند سرمایه‌گذاری و توجه هستند.