سهم و نقش دولت و دیپلماسی در گردشگری

گروه گردشگری- فاطمه باباخانی: ایران به‌رغم تصور همگانی مرتبط با شهرت آن، چندان هم در جهان شناخته شده نیست، بسیاری از این گردشگران یک میلیاردی جهان نمی‌دانند در کشوری خاورمیانه‌ای اولین لوح حقوق بشر نگاشته شده و آنها روزگاری یکی از بزرگ‌ترین امپراتوری‌های جهان را اداره می‌کردند. دلایل مهجور ماندن نام کشورمان چیست؟ این امر، در شرایطی که به گفته مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، کشورمان دارای جاذبه‌های بی‌شمار در ابعاد فرهنگی و طبیعی است و در رده‌های بالا به لحاظ این جاذبه‌ها از سوی سازمان جهانی گردشگری قرار دارد، به گردن کدام نهاد یا سازمان است؟ چگونه می‌توان هم ایران را شناساند و هم درهای آشتی را به سوی جهانی باز کرد که درکش از ایران از خلال رسانه‌هایی شکل می‌گیرد که تنها گوشه‌ای از واقعیت‌های جامعه ایرانی را از زاویه و نگاه خود منعکس می‌کند؟ دیپلماسی عمومی گردشگری

یک عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در پژوهشی که درباره تحلیل جایگاه دیپلماسی عمومی در گردشگری انجام داده، تلاش کرده به این پرسش‌ها پاسخ دهد. ناصر رضایی، در این پژوهش با بیان اینکه دیپلماسی عمومی گردشگری به نقش گردشگری در ایجاد صلح، رونق اقتصادی، افزایش درآمد، خنثی‌سازی تبلیغات منفی و... مربوط می‌شود، موفقیت یا شکست گردشگری را مستقیما به سیاست‌های دولت وابسته دانسته است. این تحقیق با طرح این مساله که در تدوین دیپلماسی گردشگری باید به پرسش‌هایی نظیر ریشه‌ اصلی عدم رشد کمی ورود گردشگر به کشور در چه عواملی نهفته است؟ آیا عملکرد دیپلماسی کشور در ورود گردشگری درست بوده است؟ و پیامدهای دیپلماسی گردشگری در چه چیزهایی است؟ پاسخ داده شود؛ اظهار کرده است برای توسعه گردشگری به عنوان ابزاری برای پیشبرد مقاصد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی - فرهنگی باید ۴نکته را مدنظر داشت:

۱- برای گردشگری به عنوان یک صنعت ارزش و اهمیت قائل شد.

۲- دیپلماسی را راهبرد موثری در گردشگری دانست.

۳- گردشگری را زمینه‌ساز دیپلماسی کرد.

۴- از گردشگری در جهت ایجاد اشتغال، فقرزدایی، جلب و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و در نهایت افزایش درآمد ملی بهره گرفت.

بر مبنای این پژوهش به‌منظور بهره‌گیری از توان گردشگری برای توسعه روابط دیپلماتیک باید مواردی نظیر کاهش تصدیگری دولتی؛ فعال شدن بخش خصوصی؛ اصلاح قوانین ورود و خروج؛ استانداردسازی خدمات و تسهیلات گردشگری؛ انجام تبلیغات مناسب و گسترده؛ تغییر نوع نگاه دولتمردان به گردشگری و گردشگر به‌عنوان یک فرصت و نه تهدید؛ تلاش برای ایجاد شرایط امن و دوری از فضای امنیتی؛ در دستور کار قرار گرفتن بخش‌بندی بازار گردشگری و بهره‌گیری از گردشگری به‌عنوان یکی از محورهای گفت‌وگوهای دیپلماتیک مورد توجه ویژه قرار گیرد. براساس این تحقیق در پیش گرفتن این رویه‌ها موجب تبادل پیام میان ملت‌ها خواهد شد و از آن به‌عنوان عاملی برای توسعه، ایجاد اشتغال، کسب درآمد و برقراری صلح نام برده است. همچنین گردشگری می‌تواند در پرتو دیپلماسی مثبت، نیروهای همگرا، مناطق و در مجموع جهان را به سوی همگرایی حرکت داده و ادراک منافع و خرد جمعی را برای دستیابی به اهداف در پرتو همکاری، تعاون، ثبات و آرامش منطقه امکان‌پذیر سازد و بسیاری از سوءتفاهم‌ها را از بین ببرد.

جایگاه گردشگری در معاملات

رهایی از اقتصاد تک‌محصولی از دیگر نتایج جدی گردشگری در دیپلماسی است که در این پژوهش تصریح شده است؛ تاثیرگذاری گردشگری در اقتصاد کشورها موجب شده تا این صنعت به‌عنوان یکی از موضوعات گفت‌وگو بین هیات‌های بلندپایه خارجی به‌شمار آید. به عبارت دیگر «دیپلماسی بر پایه گردشگری» شکل گرفته و موفق شده به‌تدریج جای خود را در معاهدات و قراردادهای بین‌المللی باز کند. در راه رسیدن به این مهم، نتایج این مطالعه، سفیران را به عنوان بلندپایه‌ترین افرادی که می‌توانند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم نقش بارزی در پذیرش گردشگران ایفا کنند نام برده و تاکید کرده است سفیران مجری دیپلماسی عمومی بوده که با رعایت تمامی جوانب و مسائل داخلی و خارجی در جلب گردشگران دارای نقش هستند. این پژوهش راهکارهای اجرایی برای رونق صنعت گردشگری در ایران را بر مبنای دو دسته اقدامات داخلی و خارجی معرفی می‌کند. در سطح داخلی، جمع‌آوری اطلاعات کامل و جامع از تمام اماکن تاریخی، فرهنگی، اقتصادی، طبیعی توسط سازمان‌های مربوطه (میراث فرهنگی و گردشگری، محیط‌زیست، فرهنگ و ارشاد اسلامی)، ارائه خدمات لازم به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی در این صنعت و امور زیربنایی مربوط به آن، برگزاری تورهای گردشگری با موضوعاتی مانند تورهای طبیعت‌گردی، مذهبی و... در کنار گسترش فرهنگ گردشگری در کشور، ارتقای کمی و کیفی زیرساخت‌های گردشگری و تبلیغات گسترده و همه‌جانبه باید انجام شود. در سطح خارجی نیز برگزاری نمایشگاه در کشورهای گردشگرپذیر در مقاطع زمانی تراکم گردشگر، رعایت حقوق و برقراری امنیت جانی و مالی گردشگران خارجی، بازاریابی و تبلیغات برای بهبود تصویر مخدوش‌شده ایران در عرصه گردشگری، راه‌اندازی سایت‌های باستان‌شناسی و گردشگری در کشور، ارائه خدمات بانکی پیشرفته به جهانگردان و پذیرش کارت‌های اعتباری بین‌المللی، تبلیغات منظم و هماهنگ از سوی سازمان‌های مربوطه و وزارت خارجه در دیگر کشورها، تسریع در صدور روادید برای جهانگردان، راه‌اندازی و تقویت شبکه‌های ماهواره‌ای و رادیو تلویزیونی به‌منظور افزایش تبلیغات برون‌مرزی و در نهایت توجه ویژه به دیپلماسی گردشگری از پیشنهادهای مطرح شده در این تحقیق بوده است.