مترجم: مهدی نیکوئی nikoueimahdi@gmail.com صنعت گردشگری لبنان در طول تاریخ برای اقتصاد این کشور اهمیت فراوان داشته و نقش خود را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی ایفا کرده است. بیروت را پیش از جنگ داخلی لبنان به‌طور گسترده به‌عنوان «پاریس خاورمیانه» می‌شناختند و غالبا نقش یک مرکز مالی، تجاری و شهری را در منطقه ایفا می‌کرد که گردشگران می‌توانستند در آن فرهنگ مدیترانه‌ای را تجربه کنند. لبنان یکی از کشورهایی است که در آن آثار باستانی فراوان و متعلق به فرهنگ‌های مختلف دیده می‌شود. از طرفی تنوع قومی و مذهبی در این کشور نیز باعث شده است که معمولا به‌عنوان یک مقصد فرهنگی شناخته شود. آب‌وهوای مطلوب و اغلب آفتابی، سواحل مدیترانه‌ای، مناطق تاریخی و نواحی کوهستانی مناسب برای اسکی سبب موفقیت لبنان در گذشته شده بود.

دو دهه پیش از شروع جنگ داخلی، توریسم یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی لبنان بود و حدود ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) را شامل می‌شد؛ رقمی که امروزه حتی برای کشورهای توریستی جهان دست نیافتنی به نظر می‌رسد. اما ۳۰ سال درگیری و بی‌ثباتی سیاسی باعث شد تا لبنان به شدت گردشگران خود را از دست داده و بیشتر مقاصد زیبای آن (به‌خصوص نواحی خارج از بیروت) توسط گردشگران نادیده گرفته شوند. پس از جنگ داخلی تلاش بر این بود که توریسم به جایگاه واقعی خود بازگردد و طی ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ تعداد گردشگران ورودی به کشور تقریبا ۵ برابر شدند و در سال ۱۹۹۹ سهم گردشگری لبنان از GDP از مرز ۹ درصد عبور کرد. اما در زمان بحران سوریه، گردشگری لبنان با افول مجدد مواجه شد.

دولت لبنان برای بازگرداندن وجهه گردشگری این کشور روستایی، اقدام به ترویج گردشگری روستایی و اکولوژیک، مراکز احیای شهرت، ایجاد ظرفیت محلی برای میزبانی از گردشگران و کمک به مبادله اطلاعات و تسهیلات ارتباطاتی برای حمایت از کل بخش گردشگری کرده است. با برنامه‌ریزی دولت برای توسعه توریسم روستایی، امروزه جوامع روستایی کوچک به‌طور مستمر اقدام به بازاریابی خود می‌کنند. این تصمیم به این دلیل گرفته شد که هر کدام از مقاصد روستایی کوچک به فرهنگ و تاریخ خود توجه کرده و بتوانند منبع درآمد دیگری نیز که به رشد اقتصادی کمک می‌کند، به دست آورند؛ هر چند برخی از کارشناسان به‌دلیل تاثیر منفی عواملی نظیر جمعیت نسبتا ثابت این مناطق و مشکلات اقتصادی در مورد آینده این طرح چندان خوش‌بین نیستند.

در هر صورت سیاست‌های دولت لبنان در زمینه گردشگری را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• جمع‌آوری اطلاعات بیش از ۲۰ هزار مرکز در لبنان که روی نقشه‌های ماهواره‌ای لبنان مشخص شده‌اند و در وب‌سایت وزارت گردشگری این کشور نیز قابل دسترسی هستند. این نقشه‌ها به همراه وبسایت تعاملی به گردشگران این امکان را می‌دهد تا برنامه سفر خود و مسیرهای بازدید را براساس خواسته خود مشخص کنند. به نظر می‌رسد لبنان اولین کشور در خاورمیانه است که از چنین ابزار جست‌وجو و ظرفیت نقشه‌خوانی قدرتمندی در جهت توسعه گردشگری خود استفاده کرده است.

• کمک در جهت بهبود کیفیت اقامتگاه‌های روستایی و افزایش نیروی کار و کیفیت آنها در بخش گردشگری

• طراحی چند سری برنامه بازاریابی گردشگری منطقه‌ای که برجسته‌کننده گردشگری روستایی و جاذبه‌های آنها است.

• حمایت از ۵ رویداد و میراث وابسته به صنایع خوراک و سنت‌های کشاورزی

• پیگیری طرحی تحت عنوان «فراتر از بیروت» برای حمایت از ایجاد یک NGO به‌منظور تمرکز بر بازاریابی بخش روستایی. در سال ۲۰۱۱، با مشارکت خدمات هتلداری، فصل‌نامه‌ای تحت‌عنوان «مسافران لبنان» شروع به انتشار کرد که بر روی معرفی ظرفیت‌های پنهان لبنان و تشویق روندهای جدید در سرگرمی‌های پایدار در هوای آزاد تمرکز کرده است.

علاوه‌بر تلاش‌ها و فعالیت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری‌های هنگفت بخش خصوصی نیز منجر به آن شده است که گردشگری لبنان نوسازی شده و توسعه یابد. از طرفی شرکت‌های هتلداری بین‌المللی نیز به لبنان بازگشته‌اند. لبنان تنها کشوری در جهان عرب است که ارائه‌دهنده اسکی و سایر ورزش‌های زمستانی مرتبط است. دولت معتقد است که به‌دلیل بازگشت صلح و ثبات به این کشور و توسعه زیرساخت‌های لازم، توریسم باز هم نقش قابل توجهی در اقتصاد لبنان ایفا خواهد کرد.

لبنان ظرفیت‌های زیادی برای بازگشتن به دوران اوج خود دارد. شهرهای قدیمی و کوچک این کشور یکی از جاذبه‌های گردشگری لبنان محسوب می‌شوند. در این شهرهای ساحلی گردشگران می‌توانند شاهد زندگی و فرهنگ اهالی نواحی مدیترانه‌ای باشند. لبنان در قلب دو مذهب بزرگ جهان یعنی مسیحیت و اسلام واقع شده است و از این رو تاریخچه‌ای مذهبی با سنت‌های مختلف دارد. لبنان طی هزاران سال مقصدی برای فرار گروه‌های مختلف مذهبی تحت ستم بوده است و از این رو میراثی گرانبها از مکان‌های مقدس مذهبی اسلامی و مسیحی دارا است. موزه‌ها و سایر آثار باستانی جهانی لبنان نیز به جذب گردشگران کمک می‌کنند.

ظرفیت اکوتوریسم در این کشور نیز قابل‌ملاحظه است. تنوع طبیعی ظرفیت فعالیت‌های مختلف در فضای باز را ایجاد کرده است. این سرزمین شامل کوه‌ها، جنگل‌ها، حیات وحش، سواحل، رودخانه‌ها، دره‌ها و گردنه‌های مختلف می‌شود. این موضوع امکان فعالیت‌های مختلف را برای گردشگران دوستدار طبیعت فراهم آورده است. به این منظور فعالیت‌های محیط باز مختلفی نظیر کمپ‌ها، غارنوردی، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، پرواز با پاراگلایدر و قایقرانی و موتورسواری در نظر گرفته شده است. اما در هر صورت، موفقیت کشورهایی نظیر لبنان به شدت وابسته به امنیت و ثبات سیاسی داخلی و حتی منطقه‌ای است.